Sự thật về những lùm cây xanh đang phủ lên thành phố

Sự thật về những lùm cây xanh đang phủ lên thành phố

TTCT - Vào một sáng tháng chín, khi đang ngồi thiền trên sân thượng, mắt Dzu thấy cả thành phố phủ đầy dây leo. Anh la thất thanh. Rồi sau đó mọi thứ tối sầm.

Minh họa: Hoàng Tường

Sau khi tỉnh dậy trong phòng cấp cứu của bệnh viện với một tờ chẩn đoán rằng anh đang bước vào thời kỳ đầu của chứng rối loạn thần kinh, Dzu hỏi: Cánh rừng ấy đâu rồi? Ông già ghé sát tai anh, mùi mồ hôi chua nồng quen thuộc, hỏi nhỏ: Cánh rừng nào hả con? Cánh rừng có dây leo xanh!

Ông già ngơ ngác nhìn ra ngoài cửa sổ bệnh viện treo lòng thòng những áo quần bệnh nhân, tanh tanh mùi xà bông, nhớp nháp mùi rêu ẩm và lá mục đọng trong máng thoát nước, cái miệng móm sụm thoát ra một giọng rền rền, không tròn từng âm tiết: Con đừng làm cha lo lắng nghe con. Ở đây làm gì có cánh rừng nào. Chỉ có cha một mình ở đây với con. Không có cánh rừng nào cả!

Cha anh luôn chăm sóc anh ân cần như chăm sóc một thằng bé chưa biết cách tự bảo vệ. Tuổi già cũng làm cho chính ông gần như trở về với bản chất trẻ thơ. Hai cha con sống với nhau trong một căn phòng trọ hai chục mét vuông, nói với nhau những chuyện hằm bà lằng trên trời dưới đất, Dzu hình dung mình và ông già không phải là hai cha con, mà là hai đứa nhóc bị cuộc đời run rủi ném vào một hành tinh mơ tưởng. Biệt lập. Và thơ mộng. Hay cũng có thể coi là một cái hốc bình yên và không có mặt sự phiền muộn. Ở đó, tình thân, sự trung thành và thấu hiểu đủ để hai đứa trẻ an tâm đến nỗi chẳng cần đến một mối quan hệ rầy rà nào khác.

Sau giờ làm, Dzu tạt xe qua quán cháo dinh dưỡng ở ngã tư vòng xoay mua bốn hộp cháo. Cha Dzu thích ăn cháo thịt lươn xay, rau má xay. Còn Dzu thích món cháo chim bồ câu và cải xanh thái mỏng. Hôm nào về Dzu cũng nhìn thấy ông đứng trên sân thượng một mình, bên cạnh chậu cây hoàn ngọc, chờ đợi.

Chậu hoàn ngọc ông trồng hai năm nay để làm thuốc, mỗi ngày nhai sống bảy lá, nghe bảo ngừa ung thư, nhưng theo Dzu thấy thì chắc rằng chữa tâm bệnh nhiều hơn. A, con đi làm về. Mệt không con? Tắm rửa đi rồi lên đây cha con mình ăn cháo. Con mua cháo lươn cho cha à? Dạ. Cha đợi con trễ có đói bụng hông? Không. Việc tòa soạn bữa nay có gì vui không con? Dạ cũng...

Mà thôi, bữa nay cha nhai lá hoàn ngọc chưa? Chưa. Hồi sáng cha quên tưới nước nên trưa bụi cây thuốc hơi héo. Cây cũng như người, lúc héo rũ thì không nên làm gì cả, không nên vặt lá. Để chừng nào nó khỏe mạnh, lá xanh tốt thì hãy hái làm thuốc... Dạ, cho cái cây nó nghỉ vài hôm!

Vậy là có thêm một đối tượng xen vào câu chuyện giữa hai cha con. Đối tượng ấy là cây hoàn ngọc. Hôm nào chủ đề về cái cây cũng rôm rả. Tươi, héo, mọc thêm nhánh non, có con sâu bò trên đó hay đơm chùm hoa vàng... đều trở thành chuyện để hai cha con bàn tán.

Dzu ăn một lúc hai hộp cháo. Cha Dzu chỉ ăn một hộp. Còn một, Dzu treo ở đó, mười một giờ lại đánh thức cha dậy ăn khuya.

Bác sĩ nói rằng trước khi đột quỵ, thần kinh điều khiển trạng thái xúc cảm sẽ dẫn dắt anh đến một cảnh giới lạ lùng. Có người thấy ma quỷ gọi mời, có người thấy thiên thạch rơi, có người lại thấy đom đóm bay đầy trời, có người thấy mình đang làm tình với đàn bà và cũng có kẻ, như Dzu, là thấy trước mắt mọc lên một cánh rừng. Mọi thứ ấy chỉ là cái nền hiện ra trước khi cái “đèn hình” trong vỏ não chập chờn rồi tắt ngúm.

Dzu mê đọc sách khoa học và triết học. Có cuốn sách nói rằng não bộ của con người cũng như cái máy tính, có những hệ điều hành, hoạt động, lưu trữ tuân theo nguyên lý vật lý, chế độ ngưỡng nào đó. Nói chung là nếu biết cách vận hành khéo thì mọi thứ sẽ trơn tru, phát huy hữu dụng, mà vận hành ôm đồm thì bộ xử lý tốc độ sẽ chịu áp lực, trở nên chậm chạp và có nguy cơ lỗi hệ thống, dẫn đến treo máy hay không đọc được chương trình.

Nhưng như đã nói, Dzu là người sống hài hòa, không phải gu sôi động hay ôm đồm. Thậm chí Dzu hơi già. Bằng chứng là ở tuổi Dzu mà lại chơi thân một cách hòa hợp với cha Dzu, đâu phải ai cũng làm được!

Cha Dzu nói rằng giá như đây là đất của mình, không phải nhà thuê thì hay biết mấy. Chi vậy cha? Thì cha sẽ trồng cây kín cả khoảng sân thượng này, chỉ dành một lối đi vào đi ra (ông vừa nói vừa chỉ bàn tay tưởng tượng vạch một lối trước mặt như thể hai bên đã là cây cối um tùm thật).

Cha sẽ biến nó thành một cánh rừng! (nói đến đây, mắt ông nhìn lên cao và nhắm nghiền như thể mình đang tận hưởng không gian của khu rừng tưởng tượng đó). Chi vậy cha? Con thấy tình hình vậy là không ổn - Dzu kéo cha ra khỏi sự viển vông - Vì con chúa ghét những loại bonsai. Không. Cha cũng không thích bonsai. Cha sẽ trồng cây cỏ tự nhiên cho chúng mọc cao phủ đầu người. Rồi thì dây leo.

Ừ, có nhiều loại dây leo hay lắm. Nó biến cả ngôi nhà thành một lùm cây. Giống như những lùm cây trong cánh rừng ngày trước cha con mình hay nghỉ trưa đó... Ngày trước là hồi nào cha? Ừ, thì hồi đó đó... Cha Dzu nói như thể “hồi đó đó” là một mốc thời gian hay điểm ký ức nào đó đã mặc định sẵn trong đầu Dzu, chỉ cần điểm vào là nó hiển thị ngay.

Trí óc của Dzu cũng tốt lắm. Nhưng sao không thể nhớ nổi những chi tiết hình ảnh kiểu như chuyện hai cha con rúc vào bụi cây ăn trưa từ cái đời thuở nào. Mỗi lần như vậy cha Dzu lại cung cấp thêm dữ liệu về cái “thời đó đó”. Cụ thể là thuở mà cha con mình còn đi làm cỏ mướn cho nhà ông Tư sún, cái ông Tư sún có đứa con gái lọt hầm cầu chết đó, mày không nhớ à? À, ông Tư, con nhớ rồi.

Nhưng mà cái lùm cây thì... Cha Dzu có biểu lộ sự nản lòng vì cái đầu óc củ chuối của đứa con trai. Ông tỏ vẻ hơi thất vọng vì cái chi tiết hình ảnh làm nên kỷ niệm, thậm chí bí mật chung mặc nhiên là phải nhớ thì thằng con đểnh đoảng lại chẳng mảy may lưu lại gì trong trí não.

Cha Dzu loay hoay nhắc đủ thứ chi tiết nhằm gợi lại cái lùm cây đã chìm trong đầu óc anh, nào là lùm cây cạnh bến sông, chỗ có tổ ong vò vẽ, chỗ có gốc mít hoang... nhớ chưa? Dzu gật đầu. À, dạ nhớ, nhớ! Dzu nói nhớ nhưng khuôn mặt ngờ nghệch và như thể đang hình dung một cái lùm cây khác nào đó mà những dữ liệu cha anh cung cấp đã đủ để trí tưởng tượng anh tự vẽ nên.

(Cái thời cực khổ và tủi thân đó, người ta không bao giờ dám nghĩ lại thì có gì hay ho để cha Dzu khoác lên đó những chuyện bay bổng lý tưởng chứ. Khổ thân, với những người già, trải nghiệm về cái nghèo luôn là một điều kiện tuyệt vời để đánh dấu cảm xúc và kỷ niệm.

Nghĩ đến thế thì dù cuộc sống có khấm khá hơn đi nữa, người ta cũng không hề thỏa mãn, cũng thòm thèm lưu luyến quá khứ, cái quá khứ mà mỗi giọt mồ hôi và nước mắt được lưu cữu, tôn thờ trong tâm tưởng như một viên ngọc lấp lánh chẳng ai có thể làm sứt mẻ).

Có gì hay ho chuyện phải rúc vào lùm cây trốn nắng ăn trưa mà cha cứ nhắc hoài? - Dzu cằn rằn. Cha Dzu nhìn ra khoảng trời trước mặt ngổn ngang mái nhà và ăngten. Câm lặng. Từ một góc ngồi ngược sáng, anh thấy bóng ông nhấn đen trên một khung vuông sáng lòa, với một hậu cảnh ngổn ngang dây nhợ, tầng cao mái thấp nhà phố.

Cha Dzu không nói. Dzu có cảm giác sự lặng thinh của ông là một lời hờn trách nhẹ nhàng (Mày đã quên những kỷ niệm đẹp thời khốn khổ của hai cha con mình rồi sao?), hay cũng có thể là sự lặng im tự trấn tĩnh kịp thời (Hai dà, mình lẩm cẩm thật, chuyện ngồi trong bụi cây ăn cơm trắng với mắm cà, vã mồ hôi hột thì có gì mà nhắc hoài chứ?).

Nhưng giống Dzu, cha Dzu là người bảo thủ triệt để và có nề nếp. Nghĩa là rất khó thay đổi. Và điều đó trở thành một đặc điểm không chỉ của tính cách mà còn ở mặt thể trạng. Ví dụ, ông có bệnh nứt gót chân vào tháng chạp, lúc thời tiết trở lạnh. Dzu bảo rằng đúng là đến cái bệnh của cha cũng rất khó chịu. Ở thành phố cả chục năm, không chân lấm tay bùn vậy mà còn bị nứt gót chân. Cha Dzu cười móm mém, tựa cằm lên đầu gối, lấy cái cắt móng tay bấm bấm mấy nếp da bong ra, phô vết nứt đỏ tấy.

Nói tao quen rồi. Giờ không làm rẫy thì đến mùa nó cũng lại nứt như thường. Nó nứt vì nhớ đồng, rẫy. Dzu đùa con chưa thấy ai bảo thủ như cha, từ nay con sẽ gọi cha là ông già bảo thủ. Cha Dzu cười móm, bảo rằng: “Cha mày, bán cái bảo thủ ấy cũng mua được vài sào đất cho mày đi đại học đó nghe con”.

Buổi tối ở bệnh viện, cha Dzu trải chiếu nằm dưới giường bệnh của anh. Thi thoảng ông lại trở mình rồi ngồi dậy, nhướng mắt kính lão săm soi sợi dây bình truyền nước. Rồi lại rón rén nằm xuống. Dzu biết là ông không ngủ được. Mùi mồ hôi của ông chua khét thoang thoảng vẫn xộc lên mũi của Dzu như thể anh sờ chạm được cả hơi ấm từ nó tỏa ra, nghe được nhịp tim âu lo của cha. Dzu nhắm mắt nghe từng tiếng cựa mình khe khẽ quen thuộc, cả tiếng nén hơi thở dài âu lo từ bên dưới.

Anh phát hiện ra rằng ông không chỉ bảo thủ ở cái bệnh nứt gót chân, mà còn bảo thủ cả mùi mồ hôi, cả tiếng cựa mình và hơi thở dài hăng đêm. Càng nghĩ, Dzu càng chập chờn. Anh cảm nhận sự lưng chừng của từng giọt nước đi vào và lan ra những mạch máu trên cánh tay tê lạnh của mình. Đến gần sáng, anh chợp mắt. Và cánh rừng ấy hiện về, toàn dây leo xanh, những chiếc lá hình trái tim, hình bàn tay phủ che tất cả mọi mái nhà.

Cả thành phố chìm dưới độ phủ che rậm rạp của lá, của dây, của sự chằng chịt ràng rịt mạnh mẽ um tùm đến đáng sợ. Và trên những con đường mòn cỏ dại luồn bên dưới, mọi thứ vẫn hoạt động. Người. Xe. Khói. Bụi. Không banner, apphich, không logo bảng hiệu, không bêtông cốt thép...

Thay vì chạy ra chạy vào nhà này nhà kia, người ta rúc vô những lùm cây như những bầy muông thú vào ra những hang trú ẩn rậm rạp, bí mật. Trường học, công sở và những cơ quan hành chính đều biến thành những lùm cây lớn. Kể cả nhà thờ và đền chùa đều xanh hóa. Người ta thực hành tôn giáo, cúng quảy, làm tình, ra quyết định, hợp đồng làm ăn hay vui đùa thư nhàn đều dưới những vòm cây, cửa hang lớn nhỏ khác nhau.

Thế giới như thể đại đồng trong những thước phim siêu tưởng. Nếu là một viễn cảnh thì chẳng biết đáng vui hay đáng buồn. Không biết là thiên đường hay hỏa ngục. Và vì thế càng không biết là giấc chiêm bao đẹp hay là ác mộng. Dù sao thì nó cũng phải kết thúc. Nó làm cho Dzu toát mồ hôi lạnh. Bật dậy, ngồi thừ một lúc để những trải nghiệm ấy nguôi dần trong trí não.

Khi Dzu toát mồ hôi ngồi dậy, trấn tĩnh thì trời đã sáng. Dzu nói: “Con chợp mắt mơ thấy mấy cái lùm cây đã rậm hơn, lan rộng hơn...”. Cha Dzu mắt nhắm mắt mở: “Cha cũng thấy cái lùm cây. Nhưng mà lùm cây hoàn ngọc. Cha nằm mơ nó héo queo. Mấy bữa nay trời nồm, không ai chăm sóc, chắc nó héo queo thiệt...”.

Đàn ông bảy lá, đàn bà chín lá. Cha Dzu nói phải chi ngày trước có cây hoàn ngọc thì mẹ con đã không bị cao huyết áp đánh gục sớm như vậy. Thế nên mỗi lần nhai lá hoàn ngọc là ông già lại nhắc tới cái chết của bà già. Dzu đùa lãng: Cha mà cũng lụy tình, nhớ người yêu dữ à? Ừ, cha mày còn có người yêu để mà nhớ. Còn mày thì chẳng chịu có đàn bà để nhớ cho tao nhờ. Dzu ngồi tựa vào tường và lật sách triết của Hegel đọc.

Được chừng vài mươi trang, Dzu lại gấp sách nói, không rõ sâu sắc hay lãng xẹt, nhưng đúng là chẳng ăn nhập gì: “Ý niệm Sự sống không chỉ tự giải phóng mình ra khỏi Một cái này [tồn tại] trực tiếp (đặc thù) nào đó, mà tự giải phóng khỏi sự trực tiếp đầu tiên này nói chung.

Qua đó, Ý niệm Sự sống đi đến với chính mình hay đi đến với Chân lý của mình, và vì thế nó đi vào bên trong sự hiện hữu cho - chính - mình với tư cách là Loài tự do. Cái chết của cái hữu cơ - chỉ đơn thuần cá biệt, trực tiếp - là sự ra đời của Tinh thần”. Cha Dzu ngồi nhìn con. Ông bật cười khó hiểu. Cái cười cũng chẳng ăn nhập gì.

Những cái Dzu đọc chỉ để mà đọc. Việc ở tòa soạn của Dzu không cần đến những thứ đó. Mà cần đến những thứ thực dụng và mì ăn liền hơn. Lúc đầu Dzu buồn. Nhưng sau, tập thiền, hít thở đều mỗi sáng, Dzu nhận ra đó là những chuyện thường thôi.

Dzu còn nhớ buổi sáng tháng chín ấy, khi anh ngồi ở tư thế kiết già và chuẩn bị hít thở thì chứng rối loạn thần kinh kéo đến. Chứng bệnh ấy quá sớm với tuổi 30. Cha Dzu nói qua chuyện này con cũng không nên ưu tư nhiều quá và cũng đừng đọc những cuốn sách nặng nề. Cha thấy đọc sách nặng hơn cả đi cày.

Nhất là cày còn trổ được luống, trồng được cây, ngó cái cây lớn lên, còn đọc sách hành xác như mày hình như chẳng giải quyết được cái mớ đời gì. Sách nó hành, sống nặng nề u uất lắm. Phải thương lấy mình con ơi. Hay là hôm nào cha con mình về quê một chuyến, vác cần câu vô suối câu cá, rồi rúc vào lùm cây ngày xưa nướng ăn rồi ngủ một giấc cho đã.

Có đến chục năm nay cha con mình chẳng có giấc ngủ nào ngon. Cha cũng muốn về thắp nhang cho ông bà nội. Sống vầy, đâu cũng là chốn trọ, thức hay ngủ cũng cứ bồng bềnh như ngồi trên ao nước, chẳng đâu là nhà. Cũng may, cha còn có bụi hoàn ngọc làm bạn.

À, nhưng mấy hôm nay cha đâm lo. Cha tính rồi, cứ mỗi ngày hái bảy lá như vầy thì sợ bụi cây không kịp ra lá non để bù vào chỗ lá mà mình đã ngắt đi. Nhìn cái bụi cây ngày càng tiều tụy, tao thương quá. Cây không khỏe thì sao người ăn lá cây ấy mà khỏe được ta?

Bây giờ là mùa thu. Dzu thấy những mái nhà đã siết vào nhau bởi những nhánh dây leo, thành phố biến thành một khu rừng già chập chùng xanh lá. Rồi từ bên dưới những tán xanh ấy, trội lên mấy tàng cây cổ thụ chót vót, đón chim chóc về. Những thanh âm ầm ào rộn ràng động cơ đã được thay bằng tiếng suối thác chảy và tiếng gió reo bên dưới vòm xanh.

Chỗ Dzu và cha anh đứng không còn là một sân thượng lát đá vuông vắn như một chiếc lồng nữa mà cây cỏ đã phủ xanh kín, và bụi cây hoàn ngọc um tùm lá non, trổ những chuỗi hoa vàng. Cha Dzu đang ngồi thảnh thơi, ngắt từng cọng lá cho vào miệng, hom hem nhai, khuôn mặt vô ưu. Con ơi - cha anh nói - Cái lùm cây chỗ cha con mình ngồi ở kia. Đó, ở kia, con có thấy không? Ở đâu? Ở đâu cha?

Cánh rừng ấy đang tiếp diễn, những cuộn dây leo xanh ấy đang chĩa ra tứ phía và mọc lan dần phủ kín cả giấc mơ của Dzu. Dzu đọc được ở đâu đó một cuốn sách nói về tiềm thức con người. Sách viết rằng có những hình ảnh đã thật sự biến mất trong hiện hữu nhưng mà nó lại lớn dần lên trong tâm tưởng, vô thức.

Điều này Dzu không nói với cha anh và cũng chẳng thổ lộ với bác sĩ. Nếu nói ra, cha anh thể nào cũng khuyên đừng đọc loại sách nặng nề đó nữa, chẳng ăn nhậu gì được đâu. Vả lại, đây cũng là bí mật anh chẳng muốn tiết lộ cho ai cả. Cứ để mọi người nghĩ mình bí ẩn, hóa ra lại ít phô bày cái sự bất thường đáng lo ngại.

Dzu cần nằm lại ở phòng điều trị tâm thần vài hôm nữa. Dù cha Dzu sốt ruột bảo rằng nếu tình hình này thì cứ để cha bắt xe buýt trở về phòng trọ tưới nước cho bụi hoàn ngọc rồi sẽ quay lại đây chăm sóc con. 

Truyện ngắn của NGUYỄN VĨNH NGUYÊN