"Người tuần lộc" nơi cùng trời cuối đất

Bộ lạc Tsaatan là bộ lạc chăn nuôi tuần lộc cuối cùng ở Mông Cổ

Bộ lạc Tsaatan là bộ lạc chăn nuôi tuần lộc cuối cùng ở Mông Cổ. Từ hàng ngàn năm qua, họ đã sống sâu trong những khu rừng Taiga thâm u ở cực bắc xa xôi và tách biệt với khí hậu khắc nghiệt, nơi giáp ranh biên giới Nga và Mông Cổ. Qua hàng ngàn năm, những người Tsaatan vẫn mang lối sống du mục hiếm hoi còn sót lại trên thế giới.

Cái giá của sự thật

Nhưng có lẽ phải mang một “trái tim trần trụi” nhất lên đường thì bạn mới có thể thốt lên rằng: “Đó là một gian nan hoàn toàn xứng đáng”. Và cố gắng trút bỏ mọi định kiến, tôi quyết định lên đường tìm đến vùng đất hoang sơ đó để thỏa mãn niềm đam mê cháy bỏng của mình.

Có thể bạn từng gặp những túp lều cổ, những con tuần lộc bên hồ Khovsgol (Khuvsgul Lake) ở Moroon, nhưng đó không phải là nơi Tsaatan sống. Các Tsaatan không và chưa từng có truyền thống sống gần hồ Khovsgol.

Trong nhiều năm trở lại đây, có một số lượng rất nhỏ gia đình người Tsaatan đã chọn di chuyển đến hồ để khai thác nguồn thu từ du lịch. Nhưng thực tế khu vực hồ này không phải là nơi sống tốt cho tuần lộc. Thức ăn ít và khí hậu quá ấm với tuần lộc.

Những người Tsaatan vẫn quyết tâm ở lại rừng Taiga với khí hậu khắc nghiệt - nơi tuần lộc của họ hoàn toàn được khỏe mạnh-PHẠM MAI HƯƠNG

Trong khi đó, những người Tsaatan chân chính vẫn quyết tâm ở lại rừng Taiga - nơi tuần lộc của họ hoàn toàn được khỏe mạnh. Và tôi cũng quyết tâm rằng mình sẽ chỉ chọn khám phá bộ lạc nuôi tuần lộc ở chính nơi đó.

Để đến được bộ lạc Tsaatan, bạn phải trải qua một chuyến xe khách dài và chật chội 18 tiếng từ thủ đô Ulaanbaatar đến Moroon cho chặng đường gần 700km, rồi từ Moroon bạn lại phải săn một chuyến xe đến Saganuur dài 15 tiếng với chặng đường 300km. Chuyến xe này thật sự rất kinh khủng vì bị nhồi nhét người và hàng hóa, đường đi lại rất xấu nên bạn cần chuẩn bị sức khỏe thật tốt.

Sau khi đến Saganuur, bạn sẽ phải đi xin đóng dấu lên giấy phép để vào khu vực biên giới của Nga - Mông Cổ. Sau đó tiếp tục trải qua một chặng đường dài với ngựa băng qua những khu rừng Taiga ngập bùn nước để đến được nơi bộ lạc Tsaatan sinh sống. Nếu không quen với việc ngồi ngựa đường dài, bạn sẽ bị đau lưng, hông và chân.

Để đến với bộ lạc Tsaatan, du khách phải cưỡi ngựa xuyên qua những khu rừng Taiga mang vẻ đẹp đầy ma mị-PHẠM MAI HƯƠNG

Không khóc, nhưng đông cứng

Đó là một buổi sáng mưa tuyết và lạnh tê tái ở Saganuur. Odaa - người dẫn ngựa - khuyên tôi nên lùi lại thêm một ngày xem thời tiết ngày mai ra sao. Giờ trời đang mưa, trên núi tuyết ngập đến đầu gối và rất lạnh. “Rồi cô sẽ khóc vì lạnh cho coi” - Odaa làm ngôn ngữ cơ thể cảnh báo. Tôi quả quyết lắc đầu: “Không.

Tôi sẽ không khóc và vẫn muốn lên đường ngay hôm nay”. Odaa nhún vai và đưa tôi đến làm quen với ngựa của mình. Tôi thấy mấy con ngựa đều đang run lên từng nhịp vì lạnh, trong lòng có chút thương cảm, tôi khẽ vuốt ve lên cổ một con ngựa trấn an.

Odaa đỡ tôi trèo lên lưng một chú ngựa và chúng tôi bắt đầu hành trình từ Saganuur đến bộ lạc Tsaatan. Trên lưng ngựa, tôi bắt đầu thấy mình lạc vào một khung cảnh mơ hồ. Giữa màn sương mờ ảo trước mắt tôi hiện lên một khung cảnh như trong truyện cổ tích.

Một người phụ nữ vận bộ đồ truyền thống của Mông Cổ màu xanh và choàng qua đầu một chiếc khăn lụa màu đỏ mận. Người phụ nữ ấy đang đứng giữa một đàn cừu trong màn sương trắng xóa của những hạt mưa tuyết đang lất phất bay bay.

Ngựa của chúng tôi đi xuyên dần qua đàn cừu và dần khuất vào những cánh rừng Taiga. Tôi bắt đầu choáng ngợp trước một khung cảnh ma mị chưa từng thấy. Chẳng hiểu thế nào, khung cảnh lại khiến tôi liên tưởng đến bộ phim Snow White and the Huntsman. Khu rừng được bao phủ bởi làn sương mù mờ ảo, những tán thông vàng ruộm trên các cành thông đen phủ đầy tuyết trắng.

phạm mai hương

Nhưng cảnh có đẹp đến mấy vẫn phải quay lại với hiện thực rằng ngựa và tôi đều đang rét run và kiệt sức. Địa hình của rừng Taiga được cảnh báo là “cực kỳ khó đi” bởi phần lớn diện tích đường đi là bùn và đất ngập nước.

Đường đi được bao phủ bởi lớp tuyết dày và xốp, bên dưới là lớp bùn hoặc đất ngập nước. Đôi khi bùn có thể ngập sâu quá đầu gối. Cho nên đường đến bộ lạc Tsaatan chỉ phù hợp với việc di chuyển bằng ngựa. Giá thuê ngựa là 20.000 MNT/con (200.000 VND) và 40.000 MNT cho guide (400.000 VND).

Tôi còn nhớ như in tối hôm đó trời đã tối mà chúng tôi vẫn chưa thể ra khỏi rừng. Odaa nói rằng trong rừng Taiga có chó sói. 21g30, xung quanh chúng tôi chỉ còn là một màn đêm lờ mờ màu trắng xóa của tuyết, lạnh lẽo và đáng sợ đến khó tả.

Bỗng Odaa cho ngựa quay ngược đầu đưa chúng tôi ra khỏi rừng và tìm đến một chuồng ngựa bị bỏ hoang ngoài bìa rừng. Đêm đó, chúng tôi đành phải dựng lều ngủ trên tuyết. Đó là một đêm lạnh lẽo đầy ám ảnh. Cái lạnh về đêm của rừng Taiga thật khủng khiếp.

Tôi đã quá kiệt sức nhưng vẫn không thể ngủ nổi vì cái lạnh khắc nghiệt này. “Chúc mừng “mày” sẽ bị đóng băng” - câu nói của một người bạn nước ngoài bỗng vang vọng trong đầu tôi. Vâng, tôi cảm thấy bất lực trước cái lạnh về đêm của Taiga và cảm giác cơ thể mình gần như đóng băng rồi.

Bởi vậy nếu không muốn trải nghiệm một đêm dựng lều ngủ trên tuyết như thế, tốt nhất bạn nên xuất phát từ Saganuur trước 10g sáng.

Hôm sau, chúng tôi tiếp tục hành trình băng qua những cánh rừng Taiga phủ đầy băng tuyết để đến được nơi bộ lạc Tsaatan sinh sống. Chúng tôi đến nơi vào buổi trưa.

Sau khi ghé thăm một túp lều của người Tsaatan, uống trà và ăn bánh làm từ sữa tuần lộc, chúng tôi hỏi thuê lều teepee để ở qua đêm cho một vài ngày sắp tới. Giá chung cho thuê lều teepee là 10.000 MNT (100.000 đồng/người/ngày).

Dạng lều cổ mà duy nhất chỉ có người Tsaatan còn sinh sống. Lều cho du khách thuê sẽ là lều trống, có bếp và củi để du khách có thể chống chọi với cái lạnh của rừng Taiga. Những người Tsaatan còn được gọi với cái tên trìu mến là “Người tuần lộc”, vì mọi sinh hoạt của họ gắn liền với tuần lộc từ hàng ngàn năm nay.

Sữa tuần lộc cho họ thực phẩm hằng ngày để làm trà, bơ và các loại bánh khô lổn nhổn có chút vị mặn của muối; hiếm khi họ ăn thịt tuần lộc bởi cần nuôi giữ chúng để lấy sữa và giữ thành đàn. Bởi vậy khi đến nơi đây, du khách có thể thấy ẩm thực của họ thật đơn điệu.

Thông thường du khách được khuyến cáo nên tự mang theo đồ ăn đủ dùng, bởi những người Tsaatan sinh sống theo kiểu tự cung tự cấp và đồ ăn của họ thường không dư dả để bán hay cho.

Với các em nhỏ ở đây, bầu bạn với tuần lộc là niềm vui hàng này

Là một bộ lạc du mục, 5-10 tuần một lần họ sẽ di chuyển từ vùng này qua vùng khác tìm nguồn thức ăn mới cho tuần lộc. Vào mùa hè khi khí hậu ấm áp hơn, các gia đình trong bộ lạc sẽ tập trung sống gần nhau.

Vào mùa đông khi nguồn thức ăn không còn phong phú, mỗi gia đình sẽ di cư theo tuần lộc và sống cách xa nhau 3 - 4 ngọn núi. Bởi vậy nếu có ý định khám phá bộ lạc Tsaatan, tốt nhất bạn nên đến vào mùa hè để có thể gặp cả bộ lạc Tsaatan tại một địa điểm.

Sau ba đêm mất ngủ vì lạnh, đêm cuối cùng ở Taiga tôi quyết định ôm chăn gối qua lều của một gia đình Tsaatan xin ngủ cùng. Đêm đó tôi được ngủ trong một không gian vô cùng ấm áp và được chứng kiến toàn bộ cảnh sinh hoạt về đêm của gia đình Tsaatan.

Cùng họ ngồi bên bếp lửa và cắn hạt thông, nghe họ hát hò và nói chuyện. Đó thật sự là một trong những ký ức đẹp nhất mà tôi từng trải qua. Có lẽ nếu không có những đêm lạnh lẽo kia, tôi đã không có được buổi tối ấm áp và ngọt ngào như thế.

Chuyến du lịch đến với bộ lạc Tsaatan chắc chắn không dành cho những người thích an nhàn. Nhưng nó thật sự phù hợp với những ai yêu thích trải nghiệm, khám phá và đam mê những vùng đất hoang sơ với nền văn hóa của những con người còn mang lối sống cổ đại - những con người cổ đại cuối cùng trên Trái đất.■