Hồ sơ về những cuộc chiến chống ô nhiễm môi trường nước: Nước Mỹ và Erin Brockovich với cuộc chiến chống PG&E

ERIN BROCKOVICK 07/08/2010 12:08 GMT+7

TTCT - Trong nhiều năm, nước thải chứa hóa chất cực kỳ độc hại từ Công ty điện lực và khí đốt Pacific Gas & Electric (PG&E) đã đầu độc người dân thị trấn Hinkley, California (Mỹ). Hàng nghìn người dân địa phương đâm đơn kiện và PG&E đã phải bồi thường gần 650 triệu USD.


Erin Brockovich thật ngoài đời đã giúp Julia Roberts vào vai bộ phim cùng tên và đoạt giải Oscar 2001 - Ảnh: fr.academic.ru

(Tiếp kỳ 1: Trung Quốc: bắt ban giám đốc gây ô nhiễm sông)

Hinkley là một thị trấn nhỏ với 3.500 dân ở sa mạc Mojave, bang California, cách thành phố Los Angeles khoảng 193km về phía đông. Tất cả bắt đầu vào năm 1952, khi PG&E xây dựng một trạm bơm lớn ở Hinkley để bơm khí đốt qua hệ thống đường ống đến các hộ gia đình khắp toàn bang. 

Từ năm 1952-1966, PG&E đã sử dụng một loại hóa chất có tên hexavalent chromium (chromium XI) trong các tháp làm lạnh của trạm bơm để duy trì hệ thống đường ống không bị hoen gỉ. Nước thải phân hủy chromium XI từ các tháp làm lạnh và được xả ra các bể chứa nước thải không được bêtông hóa. 

Năm 1987, trong một cuộc kiểm tra định kỳ, các kỹ sư PG&E phát hiện hóa chất chromium XI từ các bể chứa đã ngấm vào nguồn nước ngầm của thị trấn Hinkley. Nhiều nguồn tin khẳng định PG&E đã biết chuyện này từ năm 1965, nhưng chỉ ghi nhận chính thức từ năm 1987. 

Tháng 12 năm đó, ban giám đốc PG&E đã báo cáo vụ việc cho Ủy ban Quản lý chất lượng nước vùng California. Ủy ban này yêu cầu PG&E phải dọn sạch sẽ vụ ô nhiễm. Mãi đến đầu thập niên 1990, PG&E mới quyết định chi 12,5 triệu USD cho dự án làm sạch môi trường thị trấn Hinkley. Tháng 4-1988, ban giám đốc PG&E thông báo về hiện tượng nguồn nước thị trấn nhiễm chromium XI.

Rất quỷ quyệt, PG&E chơi trò lập lờ đánh lận con đen khi tuyên bố chromium là một trong những loại khoáng chất cần thiết cho cơ thể và khẳng định nguồn nước thị trấn tuyệt đối an toàn. Tuy nhiên, thực tế chỉ có trivalent chromium (chromium III) mới thật sự là khoáng chất, còn chromium XI là hóa chất công nghiệp độc hại, ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe con người. 

Từ năm 1920, các nhà khoa học Mỹ đã xác định loại hóa chất này gây bệnh ung thư và đặc biệt nguy hiểm đối với phổi. Người dân thị trấn Hinkley đã không chút nghi ngờ. PG&E tưởng rằng kế hoạch che đậy sự thật khủng khiếp của họ đã thành công, cho đến khi một phụ nữ xuất hiện.

Ảnh chụp Nhà máy PG&E (giữa) cùng những bể chứa gây ô nhiễm nguồn nước ngầm từ vệ tinh - Ảnh: Google

Cuộc chiến của Erin Brockovich

Để thực hiện dự án làm sạch môi trường thị trấn Hinkley, năm 1992 các quan chức PG&E đã tiếp cận chủ ba trang trại và 10 ngôi nhà nằm phía trên nguồn nước ngầm bị ô nhiễm để đề nghị mua lại bất động sản của họ. 

Sau khi trao đổi với đại diện PG&E, bà Roberta Walker, chủ một ngôi nhà trong khu vực, đã đưa ra mức giá 250.000 USD cho căn nhà của mình vốn có giá gốc chỉ 25.000 USD. Bà nghĩ rằng đại diện PG&E sẽ lắc đầu từ chối hoặc cò kè bớt một thêm hai. 

Nhưng thực tế phía PG&E đã lập tức chấp thuận mức giá trên trời đó trong nháy mắt. Bà Walker bắt đầu nghi ngờ PG&E có ý đồ gian trá nên thuê Hãng luật Masry & Vititoe xem xét vụ mua bán có nhiều ẩn khuất này.

Sau lần đầu tiên năm 1996 chấp nhận đền bù 335 triệu USD cho 648 người dân thị trấn Hinkley để tránh đưa vụ việc ra xét xử tại tòa án, PG&E còn phải hai lần móc hầu bao chi trả cho những vụ khiếu kiện khác: 295 triệu USD vào năm 2006 cho hơn 1.100 người và 20 triệu USD năm 2008 cho khoảng 100 người.

Khi đó luật sư Edward L.Masry, chủ Hãng luật Masry & Vititoe, đang thuê một nhân viên nữ có tên Erin Brockovich. Cô không hề có bất cứ bằng cấp nào về ngành luật, hai lần ly dị chồng và là mẹ của ba đứa con. 

Từng đoạt giải nhất cuộc thi hoa hậu bờ biển Thái Bình Dương ở California, Erin Brockovich đã thuê Hãng luật Masry & Vititoe làm đại diện trong vụ cô bị tai nạn giao thông nghiêm trọng. 

Luật sư Masry giúp cô giành một khoản tiền đền bù 50.000 USD nhưng để trang trải cho cuộc sống, cô đã xin vào làm việc tại Hãng Masry & Vititoe ở vị trí một nhân viên sắp xếp hồ sơ. Và luật sư Masry đã giao cho cô nhiệm vụ thu thập tài liệu về vụ bán nhà đất của bà Walker.

Khi kiểm tra giấy tờ y tế của gia đình Walker, Erin Brockovich nhận thấy cả nhà bị mắc những căn bệnh về máu rất nguy hiểm. Tò mò, cô điều tra tình trạng sức khỏe nhiều gia đình khác tại thị trấn Hinkley đã bán nhà cho PG&E, phát hiện họ cũng mắc rất nhiều căn bệnh, từ dị tật bẩm sinh đến ung thư, các bệnh nội tạng nguy hiểm, bệnh về đường hô hấp... 

Được sự chấp thuận của luật sư Masry, cô lái chiếc xe cũ kỹ của mình từ trụ sở công ty ở Los Angeles đến thị trấn Hinkley cách đó gần 210km để điều tra vụ việc. Cô nghi ngờ nguồn nước ngầm của thị trấn bị nhiễm độc nên đã lấy một mẫu nước gửi một giáo sư cô quen biết xét nghiệm, xác định có độc chất trong nước.

Erin Brockovich đến từng nhà của hơn 400 gia đình trong thị trấn Hinkley thông báo sự thật khủng khiếp và thuyết phục họ thuê Hãng Masry & Vititoe kiện PG&E. Trong thời gian này, cô liên tục nhận nhiều cuộc điện thoại đe dọa, khủng bố. 

Cuộc vật lộn đó kéo dài suốt bốn năm. Hơn 400 gia đình ở thị trấn Hinkley ký vào đơn kiện PG&E. Bất chấp mọi nỗ lực ngăn chặn của PG&E, một tòa án địa phương đã xác nhận phải đưa vụ kiện ra tòa. 

Phản ứng lại, PG&E đề nghị đền bù 40 triệu USD cho hơn 400 gia đình, nhưng Erin Brockovich và luật sư Masry đã bác bỏ bởi số tiền này chẳng thấm vào đâu so với hậu quả người dân địa phương phải gánh chịu. Họ đòi PG&E phải đền bù 250 triệu USD, một con số khiến các quan chức PG&E giật mình, còn chánh án phiên tòa mô tả “đây là một đề nghị gây sốc”.

Khi luật sư cả hai bên tranh đấu, vụ việc ngày càng phình to ra, cuối cùng tổng cộng 648 người dân Hinkley tham gia vụ kiện. Các chuyên gia luật xác định PG&E đã vi phạm nghiêm trọng đạo đức kinh doanh khi cố tình che giấu sự thật. 

Cuối cùng, sau rất nhiều tranh cãi, đến năm 1996 PG&E đã chấp nhận đền bù 335 triệu USD cho 648 người dân thị trấn Hinkley để tránh đưa vụ việc ra xét xử tại tòa án. Đồng thời PG&E phải ngừng sử dụng hóa chất chromium XI và thực hiện chiến dịch làm sạch môi trường thị trấn Hinkley.

Thêm hai lần khiếu kiện thành công

Hãng Masry & Vititoe nhận một số tiền hoa hồng hậu hĩ, riêng Erin Brockovich nhận 2 triệu USD. Người khác có lẽ đã hài lòng với chính mình, nhưng cô không ngừng lại mà tiếp tục điều tra các cơ sở khác của PG&E. Erin Brockovich cùng luật sư Masry lái xe đến đồi Kettleman ở khu Central Valley, nơi các nhân viên PG&E và gia đình họ từng sống trong một khu tổ hợp có tên Camp PG&E. 

Luật sư Masry nhìn ngắm các tháp làm lạnh và các tòa nhà bị bỏ hoang từ thập niên 1980 và không phát hiện dấu vết ô nhiễm. Ông đề nghị Erin Brockovich dừng tay. Nhưng cô phát hiện vết bột trắng trên các cây thánh liễu trong khu vực, một hiện tượng giống như ở Hinkley.

Cô tiếp tục cuộc tìm kiếm không mệt mỏi như lần trước, phát hiện người dân Kettleman cũng mắc nhiều căn bệnh lạ. Từ nỗ lực của Erin Brockovich, cộng đồng người dân Kettleman đâm đơn kiện PG&E. Vụ kiện có sự tham gia của 150 người khác từ Hinkley đã không tham gia vụ kiện đầu và 20 người từ vùng Topock gần đó. 

Tổng cộng gần 1.100 người đứng lên thách thức PG&E. Năm 2006, PG&E buộc phải chấp nhận móc hầu bao chi 295 triệu USD đền bù cho các nạn nhân. Năm 2008, một lần nữa PG&E phải trả khoảng 20 triệu USD cho 100 người khiếu kiện khác.

 “Điều quan trọng nhất là phải xác định các nạn nhân của tình trạng ô nhiễm, thực thi công lý dành cho họ và dọn sạch môi trường”

Dù thất bại, các chuyên gia do PG&E thuê vẫn tiếp tục mở chiến dịch tuyên truyền bảo vệ uy tín công ty và công kích Erin Brockovich. Họ khẳng định chromium XI không gây bệnh đến mức vậy khi được đưa vào cơ thể người qua đường nước uống, dù trước đây các nhà khoa học đã xác nhận người hít phải chromium XI bị ung thư phổi. 

Nhưng năm 2009, Viện Y tế quốc gia Mỹ (NIH) xác nhận chromium XI gây bệnh ung thư ở động vật khi chúng uống nước có chứa hóa chất này và cũng có tác hại lớn đối với con người.

“Đừng bị cường quyền đe dọa - Erin Brockovich gửi lời nhắn đến các nạn nhân của tình trạng ô nhiễm khắp nước Mỹ và trên thế giới - Khi sự an toàn và sức khỏe của gia đình, con cái bạn bị đe dọa, khi bạn đặt câu hỏi mà không có câu trả lời, bạn phải tranh đấu đến khi chiến thắng”.

Bà khẳng định: “Điều quan trọng nhất là phải xác định các nạn nhân của tình trạng ô nhiễm, thực thi công lý dành cho họ và dọn sạch môi trường”. Năm 2000, cuộc đời Erin Brockovich đã được dựng thành phim do nữ diễn viên Julia Roberts thủ vai chính. Bộ phim gây chấn động tại Mỹ và giúp Roberts giành một giải Oscar.

__________

Kỳ cuối: Cuộc chiến dai dẳng vì môi trường

Hai vụ kiện môi trường ở Ấn Độ và Canada là những trường hợp tiêu biểu cho cuộc chiến pháp lý dai dẳng giữa một bên là những người dân bình thường, nghèo khổ với một bên là các tập đoàn đa quốc gia khổng lồ, hùng mạnh.

Bình luận Xem thêm
Bình luận (0)
Xem thêm bình luận