​Người trẻ làm gì? Ở đâu?

Đừng có mơ

Nếu một thanh niên bày tỏ tinh thần phấn đấu để trở thành một nhà lãnh đạo trẻ vào năm 30 tuổi, anh ta có nguy cơ bị cho là kẻ tham vọng, là ngựa non háu đá. Người ta có thể thương hại anh không biết lượng sức mình, khinh miệt anh là kẻ hám danh lợi và tiên đoán anh sẽ bị trèo cao té đau với toàn bộ thái độ chì chiết không che giấu.

Đáng nói là phần lớn mọi người sẽ đồng tình với thái độ này và sẵn sàng bắt tay nhau để tổng xỉ vả anh bạn trẻ kia, hiếm ai xem đó là một quan điểm phấn đấu tích cực.

Đó là lý do người trẻ chúng ta không có, không dám, không bày tỏ mong muốn của mình, giấc mơ lớn cứ bé dần đi rồi mất hẳn, nếu thực hiện được anh ta cũng chẳng còn trẻ nữa và ý tưởng mới mẻ xưa kia giờ đã thành cũ kỹ mất rồi. Tuy nhiên, lớp trẻ ở ta còn không kịp... sợ thất bại vì trước mắt họ không có cơ hội được thực hiện các dự tính của mình nữa là.

Tôi từng làm việc tại một cơ quan, bài học đầu tiên của tôi do các đồng nghiệp đi trước dạy bảo không phải là kinh nghiệm công việc mà là rót nước, pha trà, tạp vụ, và nhất là chào hỏi người lớn tuổi.

Điều này không sao cả nhưng vài năm trôi qua, tôi học thêm bài học lớn là đừng có sáng kiến gây “kinh ngạc” trước tiền bối vì tôi còn non lắm, đừng có cầm đèn chạy trước ôtô, rồi sẽ đến lượt tôi nếu biết tôn trọng cấp trên, thậm chí có lời khuyên tôi không nên “bịa chuyện” làm phiền người khác, đừng nghe người ta bảo “trẻ hóa đội ngũ” hay có bằng tiếng Anh, vi tính rồi tưởng mình giỏi hơn người già.

Tôi cũng từng được tham khảo ý kiến về vấn đề nhân sự và khi tôi đề cử một bạn trẻ, lập tức tôi bị giảng cho một bài về nhận thức, tư tưởng đội ngũ kế thừa, đồng thời đề nghị tôi bỏ phiếu cho người có thâm niên hơn!

Xã hội Việt đã quen với tư duy “kính lão đắc thọ”, ca tụng mọi hình thức tôn kính người lớn tuổi và nâng lên thành vấn đề đạo đức, ai bạc đãi người già tức khắc bị xem là kẻ không ra gì, hỗn láo, vô lễ, mất dạy, vô hậu... Từ chỗ kính trọng người già, xã hội lạm dụng điều này để cho rằng các cụ luôn đúng, đố có sai, và giới trẻ luôn bộp chộp, non nớt; dẫn đến tình trạng bảo thủ, chống lại cái mới.

Mỗi thế hệ, mỗi sứ mệnh

Lớp trẻ bị tấn công ngay chính điểm mà họ đang phấn đấu, đó là thành tích. Người già luôn tự hào về cái mình đã có và đòi hỏi người trẻ phải cho họ xem kết quả ngay lập tức, buộc người trẻ phải hàm ơn về những gì họ đã làm được cho xã hội.

Thực tế hiện nay, yêu cầu thời đại và sự vận động của các hình thái nhận thức xã hội đang va đập nhau mãnh liệt với tốc độ nhanh gấp nhiều lần so với thế kỷ trước, điều này đã đặt ra những yêu cầu khắc nghiệt đối với thế hệ trẻ. Mỗi thế hệ có một sứ mệnh riêng, các bậc tiền bối đã hoàn thành xuất sắc vai trò chống ngoại xâm, thống nhất đất nước.

Còn lớp trẻ hiện nay phải gánh vác sứ mệnh phát triển đất nước. Sứ mệnh đó không hề nhỏ và để hoàn thành, lớp trẻ phải được tạo nhiều điều kiện hơn, trong đó có cả sự nhường bước của người già.

Thật không công bằng nếu người già chỉ trích lớp trẻ không biết “uống nước nhớ nguồn”, bởi đó không phải là việc duy nhất người trẻ cần làm mà quan trọng hơn là hướng tới tương lai, trong đó truyền thống là giá trị tinh thần, còn lại hàng loạt hoạt động bứt phá thực tiễn để tiến về phía trước và hoàn thành sứ mệnh.

Đằng sau việc “dìm hàng” lớp trẻ là hàng loạt căn bệnh trầm kha của tình trạng lão hóa, đó là sự gặm nhấm vinh quang đã qua, là thái độ thất vọng, tổn thương, bất lực, công kích sức trẻ và yêu cầu thời đại, kể cả sự cao ngạo lẫn yếu đuối khi viện dẫn tuổi tác để gây áp lực trước giới trẻ. Điều đó góp phần làm xã hội trì trệ và nguồn lực trẻ bị suy kiệt.

Làm sao để thay đổi điều này khi nó đang là thói quen trong cách sử dụng nguồn nhân lực của ta?