Elon Musk muốn biến sao Hỏa thành thuộc địa của loài người.

Đây là những bước đi quan trọng trong tham vọng của Elon Musk: biến sao Hỏa thành thuộc địa của loài người.

Năm 1880, xưởng sản xuất Edison Lamp Works bắt đầu sản xuất bóng đèn. Một năm sau, xưởng này có pháp nhân chính thức với tên Edison Electric Lamp Company. Cùng năm này, xưởng sản xuất Edison Machine Works bắt đầu sản xuất dynamo và môtơ điện để sử dụng cho các hệ thống do Thomas Edison sáng chế. Lúc này Edison mới 34 tuổi.

Trong vài năm tiếp theo, tài phiệt Phố Wall bắt đầu đổ tiền vào các doanh nghiệp của Edison. Edison Machine Works sáp nhập một loạt công ty khác của Edison để tạo thành một công ty mới. Năm 1896, công ty này IPO và là một trong 12 công ty đầu tiên tạo nên chỉ số Dow Jones công nghiệp (DJIA). Công ty ở trên sàn chứng khoán suốt 120 năm, từ năm 1896 đến nay, và chính là Tập đoàn General Electric khổng lồ ngày nay.

***

Rất nhiều thế hệ thanh niên lớn lên ở miền Bắc ngày trước rất quen thuộc với nhà sáng chế vĩ đại người Mỹ Thomas Edison qua một cuốn sách cùng tên. Cuốn sách ấy nói về Edison, một cậu bé nhà nghèo, phải thôi học để đi làm từ khi còn là thiếu niên.

Sau này ông đã phát minh ra nhiều thứ kỳ diệu, từ điện báo, đèn điện đến máy hát, máy quay phim, tàu điện. Tất cả là để phục vụ cuộc sống con người, đặc biệt là người lao động.

Cuốn sách không hề mô tả Edison như một nhà công nghiệp có tầm nhìn, một doanh nhân khôn ngoan, một doanh chủ start-up cứng đầu, sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao nhất. Mà đấy mới là những phẩm chất để Edison làm nên những kỳ tích của mình, và qua đó làm thay đổi cuộc sống không chỉ người dân Mỹ mà cả nhân loại.

Henry Ford, người đã thay đổi diện mạo không chỉ ngành xe hơi mà cả nền công nghiệp Hoa Kỳ, đã có may mắn làm việc cùng rồi trở thành người bạn lâu năm của Edison.

Năm 1930 Henry Ford xuất bản cuốn sách Edison as I know him (Edison như tôi biết). Cuốn sách cho ta biết gia đình Edison không nghèo. Nhận ra con mình là đứa trẻ khác người, mẹ Edison đã xin cho Edison thôi học để tự mình dạy con nên người.

Cuốn sách mà cậu bé Edison yêu thích nhất và cũng là nguồn cảm hứng để cậu muốn trở thành nhà hóa học là cuốn Natural and Experimental Philosophy của Richard Green Parker, một cuốn sách kiểu Wikipedia đơn giản về khoa học tự nhiên và thực nghiệm. Lúc này Edison mới 9 tuổi.

Cha mẹ Edison không ngăn cản con trai mình tự làm các thí nghiệm. Nhưng hóa chất rất đắt, cha mẹ không đáp ứng nổi nên Edison lúc đó chừng 12-13 tuổi đã xin một chân báo trên tàu lửa để có tiền chi trả cho đam mê nghiên cứu của mình.

Nói theo ngôn ngữ thời thượng ngày nay, Edison đã khởi sự doanh nghiệp start-up của mình, tự xoay xở kiếm ra vốn hạt giống bằng các nguồn thu từ các “doanh nghiệp” làm thêm bằng tay trái. Henry Ford đánh giá Edison rất tiên phong trong việc tự tài trợ cho các nghiên cứu phát triển của mình.

Sau này, khi trở thành nhà công nghiệp và nhà sáng chế hàng đầu thế giới, Edison vẫn rất thiện nghệ trong việc mà ngày nay các doanh nghiệp start-up gọi là “gọi vốn”.

Henry Ford cho ta biết Edison rất ghét những kẻ thiếu óc hài hước, mà các nhà đầu tư đến từ Phố Wall là những kẻ như vậy. Nhưng ông nhẹ nhàng chấp nhận họ vì “họ cần ông cho mục đích của họ, còn ông dùng họ cho mục đích của ông”.

Henry Ford cũng cho ta biết chính Edison mới là người đầu tiên áp dụng phương thức sản xuất hàng loạt để những sản phẩm công nghiệp tiên tiến nhất có giá thành thấp nhất, và do đó nhiều người dân có thể sử dụng nhất.

Noi gương Edison, Henry Ford đã áp dụng tư duy cấp tiến này vào việc sản xuất chiếc ôtô Ford Model T, biến ôtô vốn là sản phẩm xa xỉ trở thành sản phẩm mà mọi gia đình Mỹ đều có thể sở hữu.

Khi công ty của Edison lên sàn chứng khoán ở Mỹ, thì ở nước ta vua Thành Thái vẫn đang trên ngai vàng, còn Paul Doumer vẫn chưa qua Đông Dương nhậm chức.

Nhìn vào độ mở của giáo dục, gia đình và xã hội ngay cả ở Việt Nam bây giờ, sẽ rất hiếm một bà mẹ nào dám mang con mình về nhà tự dạy học, hiếm người cha nào dám cho con nghịch ngợm với một đống hóa chất sẵn sàng nổ tung, và bởi vậy sẽ rất hiếm những đứa trẻ đi làm thêm để có tiền nuôi dưỡng đam mê khoa học của mình.

Thomas Edison dũng cảm đi vào những địa hạt chưa ai dám đặt chân đến. Khi thế gian còn dùng đèn khí đốt, Edison đã nghĩ đến đèn điện. Để làm ra đèn điện và bán cho có lãi, ông đã tiên phong thực hiện những việc mà ngày nay trở thành tiêu chuẩn của mọi ngành công nghiệp.

Thay vì tự mình nghiên cứu phát triển sản phẩm, ông thuê rất nhiều kỹ sư về cùng làm. Phòng nghiên cứu của ông ở Melon Park được coi là phòng lab nghiên cứu phát triển đầu tiên của loài người.

Để bán được đèn, ông cũng phát triển các máy phát điện có hiệu suất cao, các hệ thống truyền tải điện ít tiêu hao, rồi triển khai trên diện rộng. Điện thế dân dụng 110V của Mỹ, các ổ cắm, phích cắm và đui đèn điện, vẫn còn tồn tại đến nay, là do Edison thiết kế hoặc phát triển, và quan trọng nhất là đưa vào ứng dụng trên diện rộng để biến nó thành tiêu chuẩn công nghiệp.

Sau này Apple và Steve Jobs cũng làm cho chuột máy tính, giao diện đồ họa, cổng USB... phổ cập trong ngành máy tính cá nhân.

Thomas Edison

***

Cách nay hơn 3.000 năm, thế giới còn rất nhỏ bé, chiến tranh liên miên, và chưa có chữ viết. Hồi đó có những người Phoenicia rất khéo tay, có tài xây dựng và khéo buôn bán.

Họ còn rất dũng cảm, dong buồm vượt biển đi phiêu lưu khắp nơi, từ Bắc Phi đến Nam Âu để kiếm tiền nhờ buôn bán và xây dựng. Để liên lạc về quê hương, họ phát minh ra chữ cái để viết thư. Chữ cái của người Phoenicia là cái gốc hình thành chữ Hi Lạp, chữ Latin.

Rồi khi Ferdinand Magellan dong buồm khám phá địa cầu, những nhà buôn và nhà truyền giáo theo chân ông đã đến vùng đất mà ngày nay là Quảng Nam của Việt Nam. Từ đây, chữ quốc ngữ dựa trên bảng chữ cái Latin và cách đánh vần của người Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha, như ta đang dùng, đã hình thành.

Người Việt chúng ta không chỉ ngồi yên hưởng lợi từ nền văn minh phương Tây ngày nay, với iPhone của Steve Jobs, phần mềm Office của Microsoft, bóng đèn điện của Edison; mà còn hưởng lợi rất nhiều từ phát minh của những người Phoenicia cổ đại và máu phiêu lưu của Magellan.

Đó là những người dũng cảm dong buồm vượt bể, đi đến những vùng đất lạ, sáng tạo ra những sản phẩm phục vụ chính mình và dần dà phục vụ cả nhân loại.

***

Có một doanh nhân, và cũng là một nhà sáng chế, một nhà công nghiệp tiên phong không khác gì Edison đang nổi như cồn ở Mỹ. Anh chàng Edison kiểu mới này không chỉ xông vào những địa hạt kinh doanh mới, mà còn muốn chiếm những địa hạt ngoài không gian để làm thuộc địa cho loài người.

Người hùng từ truyện tranh bước ra ngoài đời ấy chính là Elon Musk.

***

Hyper loop

Elon Musk sinh năm 1971 ở Nam Phi. 18 tuổi, anh di cư sang Canada và lấy quốc tịch nước này. Với một bộ não thiên tài, việc học hành của Elon Musk khá dễ dàng, anh chuyển tiếp qua Mỹ và lấy hai bằng đại học ở hai trường đại học danh giá. Năm 1995, ở tuổi 24, Elon Musk đến California để học tiến sĩ vật lý ở Đại học Stanford. Anh đi học hai ngày rồi bỏ học để khởi nghiệp ở Thung lũng Silicon.

Sự nghiệp giải cứu thế giới của siêu nhân Musk bắt đầu.

Khác với hầu hết doanh nhân khởi nghiệp khác, Musk rất khỏe mạnh về thể chất và tinh thần. Khi đã thành triệu phú, anh vẫn tham gia các trò thể thao đòi hỏi cực kỳ nhiều thể lực và cả sự liều mạng. Khi là tỉ phú, anh vẫn đưa các con mình đi dự lễ hội của dân độ xe vốn rất bừa, bẩn và bựa.

Lúc ở ngưỡng cửa phá sản, anh vẫn dùng máy bay riêng của mình đi làm từ thiện ở Haiti vào lúc bệnh dịch tả đang hoành hành đất nước này dữ dội.

Anh đi các hộp đêm đắt tiền London, uống rượu với những cô gái đẹp nhất thế giới, cùng lúc điều hành vài công ty toàn là khởi nghiệp, làm việc có những lúc tới 23 tiếng đồng hồ một ngày, dành thời gian chơi với đám tỉ phú công nghệ, mượn tiền của họ để trả lương nhân viên khi công ty sắp phá sản, và vẫn tài trợ hàng núi tiền cho cả hai đảng Dân chủ lẫn Cộng hòa.

Anh làm mọi thứ để có thể một ngày nào đó Công ty SpaceX của anh chiếm sao Hỏa làm thuộc địa, biến hành tinh chết ấy thành nơi có thể sống được.

***

Giống như Edison, khi còn bé Elon Musk là một đứa trẻ hiếu học và hiếu động, có năng khiếu lập trình, ham đọc sách và có những lúc bị bắt nạt ở trường học. Bộ sách mà Musk thích có tên The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy.

Cũng giống Edison, Elon Musk có khiếu kiếm tiền. Năm 12 tuổi, Elon Musk tự lập trình một video game và bán nó cho một tạp chí máy tính với giá khoảng 500 đôla. Lúc mới nhập cư vào Canada, với lợi thế về ngoại hình và thể lực, Musk bán sức lao động của mình bằng cách làm những nghề cực kỳ vất vả.

Khi đang là sinh viên Đại học Pennsylvania, Musk thuê nhà hộ sinh để làm hộp đêm trá hình, bán vé thu tiền. Người thu ngân, rất thú vị, là mẹ của Musk.

Rời Đại học Stanford, Elon Musk và em ruột anh là Kimbal (sinh năm 1972) khởi nghiệp ở Thung lũng Silicon. Cũng như các doanh nhân cùng thời đại, Elon bắt đầu với một xu thế mới mẻ đang xuất hiện: Internet và web.

Công ty có tên là Zip2, nhà đầu tư vốn hạt giống là cha của Musk, ông Errol Musk, lúc này vẫn sống ở Nam Phi, đã gửi cho anh em Musk 28.000 đôla. Năm 1999, Compaq, một công ty máy tính rất lớn hồi đó, mua lại Zip2 với giá hơn 300 triệu đôla. Musk thu về 22 triệu đôla, trở thành triệu phú ở tuổi 38 và sau 4 năm khởi nghiệp.

Trong 10 năm tiếp theo, Elon Musk đầu tư vào Paypal, trở thành cổ đông lớn nhất của công ty này trước khi bán nó cho eBay với giá 1,5 tỉ đôla. Musk thu về 165 triệu. Với số tiền này, Musk bắt đầu hiện thực hóa tham vọng giải cứu thế giới, mà việc đầu tiên là “xâm lược sao Hỏa để làm thuộc địa cho loài người”.

Quỹ đạo hạ cánh của động cơ tên lửa sau khi phóng tàu vũ trụ lên quỹ đạo Trái đất -plus.google.com

***

Trong bộ phim khoa học giả tưởng có tên The Martian (2015), một phi hành gia (Matt Damon đóng) bị bỏ rơi trên một hành tinh không có sự sống. Nhờ kiến thức khoa học và nghị lực phi thường, anh chàng này không những sống sót mà còn tạo ra sự sống trên hành tinh chết này.

Năm 2001, ở tuổi 30, Elon Musk bắt đầu dựng mô hình “Ốc đảo sao Hỏa”. Anh muốn đưa lên sao Hỏa một nhà kính để làm các thí nghiệm sinh học và nông học, đặt những viên gạch đầu tiên cho một sự sống trên sao Hỏa.

Ý nghĩ đầu tiên của anh là tìm mua tên lửa đẩy, loại hàng second-hand của Nga. Sau hai chuyến đi mạo hiểm như phim gián điệp đến Matxcơva, Musk và đồng đội thất bại. Thất bại này, khá giống với bước ngoặt học điện tín của Edison, đã đưa Musk đến một quyết định điên rồ: thành lập công ty vũ trụ tư nhân SpaceX.

Lĩnh vực hàng không vũ trụ cho đến trước khi Elon Musk bước chân vào là một lĩnh vực trì trệ và quan liêu. Nó luôn được coi là một lĩnh vực do nhà nước đầu tư và quản lý. Nó tiêu tốn vô cùng nhiều tiền, kém hiệu quả, nếu nhìn từ quan điểm đầu tư. Nó không có cạnh tranh.

Sự cố với dự án tàu con thoi của Mỹ khiến chương trình này bị ngưng vô thời hạn. Rồi Trung Quốc bắt đầu nổi lên như một cường quốc chinh phục không gian với chi phí thấp.

Mỹ bắt đầu đánh mất lợi thế phóng tên lửa đưa vệ tinh vào không gian, để rơi các hợp đồng phóng vệ tinh vào tay Nga và Trung Quốc. Thậm chí để phóng vệ tinh của mình, NASA phải thuê Nga bắn tên lửa đưa vệ tinh của mình lên quỹ đạo.

Anh mở một công ty start-up để nhảy vào một mảng thị trường khổng lồ và không có cạnh tranh. Lập luận cơ bản của Musk cho hướng đi này rất đơn giản: ngành công nghiệp không gian đã phát triển rất chậm trong khoảng 50 năm, không có cạnh tranh, sản phẩm rất đắt đỏ.

Theo tính toán ban đầu của Musk, chi phí phóng một tàu vũ trụ có khối lượng 250kg chỉ tốn khoảng 6,9 triệu đôla, trong khi chi phí phóng hiện hành vào khoảng 30 triệu đôla.

Không chỉ táo bạo về chiến lược, Musk còn mang tính phóng khoáng, lãng mạn, ngây ngô và cả khắc nghiệt của văn hóa và tinh thần start-up vào công ty vũ trụ tư nhân SpaceX. Musk chỉ học hỏi kiến thức về tên lửa từ một cuốn sách cũ nát mua trên Amazon.

Nhưng với tầm nhìn xa và ý chí mạnh mẽ, Musk muốn công ty mình tự sản xuất, toàn bộ và tất cả, mọi thành phần và thiết bị của tên lửa. Tên lửa ấy phải an toàn, bền và quan trọng nhất là có thể sử dụng nhiều lần. Sản xuất phải đủ nhanh và đủ rẻ để dễ bề thương mại hóa kiếm lời.

Musk bắt đầu với xưởng sản xuất tương đối nghèo nàn và sơ sài, với đội hình các giám đốc toàn sao và một đám kỹ sư đa số là trẻ, cực kỳ tài năng và tương đối nghiệp dư so với các chuyên gia thực sự của ngành tên lửa và vũ trụ.

Câu chuyện nhân sự của SpaceX cũng phản ánh chiến lược thiên tài của Musk. Lần đầu tiên, các sinh viên tài năng nhất, từ các khoa hàng không vũ trụ của các đại học lớn nhất, có một đích đến là một công ty tư nhân vũ trụ, mà còn là khởi nghiệp.

Tiếng lành vang xa, các kỹ sư hàng đầu của Boeing, Lockheed Martin cũng chuồn khỏi những công ty già cỗi để đến với SpaceX trẻ trung, cởi mở và chứa đầy rủi ro, một thứ rủi ro gây khoái cảm.

Ở SpaceX, cũng như ở Tesla Motors, các kỹ sư làm việc không ngừng nghỉ đến kiệt sức, làm tất cả mọi việc họ cần phải làm, thay vì giao cho chuyên gia khác hay thuê công ty bên ngoài. Khi nghe được lời phàn nàn của một kỹ sư, rằng anh này rất ít được về nhà với gia đình, triệu phú Musk đã nói một câu đầy tinh thần khởi nghiệp: “Đợi đến khi công ty phá sản, anh sẽ tha hồ có thời gian với gia đình”.

Để tiết kiệm chi phí nghiên cứu thử nghiệm, Musk thuê một bãi phóng tên lửa cũ của quân đội Mỹ trên một hòn đảo rất hoang sơ tên là Kwaj nằm giữa Guam và Hawaii trên Thái Bình Dương.

Những kỹ sư của SpaceX đã phải ra hòn đảo này, phóng thử hết quả tên lửa này đến quả tên lửa khác, mà toàn là thất bại, khiến cho ông chủ Musk, cùng lúc này dính vào vụ ly dị vợ, đi xuống đến sát vùng đáy của cuộc đời mình.

Các câu chuyện trên đảo Kwaj, thất bại của SpaceX giai đoạn này, các bê bối của Elon Musk, đều nằm trong chương 6 của cuốn sách Elon Musk, do nhà báo Ashlee Vance viết (*). Đây là chương mà theo tôi là quyến rũ và gây phấn khích mạnh nhất trong cuốn sách.

Các kỹ sư của SpaceX sống trên đảo như những tay du lịch hoang dã kiểu Robinson, sinh hoạt như những quân nhân và làm việc như nô lệ dưới sự áp bức của lãnh chúa tên là Musk. Họ làm như điên, sáng tạo như điên, hưởng thụ thiên nhiên hoang dã cũng như những kẻ điên.

Hai sản phẩm chính của SpaceX giai đoạn này là động cơ tên lửa Falcon 1 và Falcon 9. Ba lần đầu phóng thử chiếc Falcon 1 đều thất bại, đẩy Musk vào miệng vực phá sản. May mắn thay, lần phóng thứ 4 vào năm 2008 đã thành công.

Musk và đồng nghiệp của mình đã mất 6 năm, cùng bao công sức và một núi tiền, để trở thành công ty vũ trụ tư nhân hàng đầu thế giới. Hai tháng sau khi phóng tên lửa thành công, SpaceX nhận được hợp đồng trị giá 1,6 tỉ đôla từ NASA. Số tiền này để trả cho SpaceX phóng 12 chuyến bay tới Trạm vũ trụ quốc tế ISS. SpaceX đã thực hiện tốt nhiệm vụ này và là công ty tư nhân đầu tiên có tàu vũ trụ kết nối với ISS. Tên chiếc tàu vũ trụ ấy là Dragon.

Falcon 1 phóng từ đảo Kwaj là sản phẩm khá nghiệp dư của một công ty khởi nghiệp, nhưng đến tên lửa đẩy hai tầng cao 68m, nặng 500 tấn Falcon 9 thì SpaceX đã trở thành tay chơi số 1 trong lĩnh vực phóng vệ tinh thương mại.

Trong thị trường dịch vụ phóng vệ tinh trị giá 200 tỉ đôla Mỹ, với chi phí phóng mỗi lần chỉ khoảng 60 triệu đôla Mỹ, và tiếp tục còn rẻ nữa, SpaceX đang bỏ xa các quốc gia cạnh tranh, không chỉ có Nhật, châu Âu mà cả hai quốc gia Nga và Trung Quốc.

Chính vì đối thủ của SpaceX không phải là các công ty mà là các quốc gia, SpaceX đã không đăng ký bất kỳ một sáng chế nào, bởi Musk không muốn lộ bài của mình cho Trung Quốc. Đây là điểm khác biệt giữa Musk và Edison. Edison nắm tới hơn 1.000 bằng sáng chế đăng ký dưới tên mình (riêng ở Mỹ).

***

Vào nửa cuối năm 2008, giai đoạn trước khi phóng thành công Falcon 1, cuộc đời Elon Musk thật bi đát. Ly dị vợ, chia tài sản, tiền bạc đốt như điên vào hai công ty khởi nghiệp là SpaceX và Tesla. Một siêu nhân như Musk, cuộc đời tưởng như đã sa cơ.

Anh đón người yêu mới, Talulah Riley, ngôi sao người Anh của bộ phim Pride and Prejudice, qua Mỹ chơi mà phải mượn nhà của tỉ phú Jeff Skoll cho người yêu ở. Sau khi Musk cưới Riley, tình hình tài chính của Musk khó khăn đến mức bố mẹ vợ của anh ở Anh phải cầm cố nhà lấy tiền cho anh vay. Cũng trong thời gian này, Skoll phải cho Musk vay hàng trăm ngàn đôla để trả lương nhân viên ở Tesla.

***

Ở Mỹ có những tay dị, cả đời chỉ thích nghịch máy móc. Từ bé đã thích tháo cái này ra lắp cái kia vào. Ở Việt Nam có lẽ cũng có những tay như thế, nhưng họ không bao giờ có điều kiện để nghịch cái này lắp cái kia.

Những thanh niên nghịch ngợm và mê máy móc ở Mỹ không chỉ được nghịch mà còn được những trường đại học danh tiếng như Stanford ôm vào lòng, rồi khi tốt nghiệp, họ được thả vào Thung lũng Silicon đầy tinh thần khởi nghiệp và vô số những quỹ đầu tư mạo hiểm, và có cả những tỉ phú điên rồ như Musk.

Để dễ tưởng tượng, sự kết nối giữa đại học, các nhà sản xuất và nhà đầu tư ở Thung lũng Silicon rất giống các kỹ sư học Đại học Bách khoa TP.HCM với các nhà sản xuất người Hoa có sẵn vốn, kinh nghiệm sản xuất và phân phối sản phẩm. Đây là lý do khiến quận 11 là trung tâm công nghiệp nhẹ Việt Nam suốt những năm 1980 và 1990.

Có hai gã đàn ông như thế, mê xe hơi, và thích bảo vệ môi trường. Họ biết rõ công ty khởi nghiệp cuối cùng trong lĩnh vực sản xuất xe hơi là Chrysler, ra đời từ tận năm 1925. Họ cũng biết cái nôi của xe hơi phải ở Detroit, nơi có sẵn hàng ngàn công nhân sản xuất xe hơi tay nghề cao, chứ không phải Silicon toàn máy tính.

Nhưng hai người đàn ông ấy vẫn quyết tâm thành lập một công ty chuyên tâm làm xe hơi chạy điện vào năm 2003. Họ đặt tên công ty là Tesla Motors, theo tên của “nhà khoa học khùng” luôn đi trước thời đại là Nicola Tesla.

Hai nhà sáng lập Tesla đã tự tài trợ cho công ty khởi nghiệp của mình cho đến vòng gọi vốn Serie A của quy trình gọi vốn mạo hiểm. Một trong hai sáng lập viên của Tesla, Martin Eberhard, sinh năm 1960, lúc này 43 tuổi. Năm 2004, chính Musk đã tham gia và dẫn dắt vòng gọi vốn Serie A cho Tesla, rồi nhập ban điều hành và trở thành chủ tịch công ty.

Ngành công nghiệp xe hơi đã đi một quãng đường đủ dài, đủ giàu, và trở nên già cỗi. Các công nghệ dùng trong động cơ xe hơi đã tiến hóa đầy đủ. Tesla, một công ty non trẻ, gần như là một tay mơ về công nghệ xe hơi, chỉ có lợi thế duy nhất là tinh thần trẻ trung, sáng tạo và chấp nhận rủi ro của một công ty start-up. Không phải một công ty start-up thông thường mà là công ty start-up của Thung lũng Silicon.

Các kỹ sư trẻ và tài năng ở Đại học Stanford bắt đầu nhận ra sức hấp dẫn của công ty khởi nghiệp Tesla. Có người thậm chí bỏ học, gia nhập Tesla, chấp nhận lau sàn nhà chỉ để được làm việc.

Quá trình phát triển nguyên mẫu đầu tiên, chiếc Roadster, gặp vô vàn khó khăn, nó đốt từng chục triệu đôla của Musk cho đến khi anh bắt đầu cạn ví và phải gọi sự trợ giúp từ hai tỉ phú sáng lập Google là Larry Page và Sergey Brin.

Đến giữa năm 2008, chi phí phát triển chiếc Roadster đã đốt hết 140 triệu đôla, đồng thời thế giới rơi vào khủng hoảng tài chính. Trên báo chí, chiếc Roadster bị coi là thất bại công nghệ của năm. Có những ngày có tới 50 bài báo nói về việc Tesla sẽ chết như thế nào. Tesla chỉ thoát chết nhờ phút cuối Elon Musk bán một công ty khởi nghiệp khác (anh em nhà Musk bỏ vốn) cho Dell và thu về 19 triệu đôla để nuôi tiếp Tesla.

Đến năm 2013, một lần nữa Tesla lao đao với dòng xe thứ hai: Model S. Có thời điểm Elon Musk phải đàm phán với Google để người khổng lồ Internet bỏ ra khoảng 6 tỉ đôla mua lại Tesla và giữ cho công ty hoạt động.

Musk bắt 500 nhân viên của Tesla phải ra ngoài đường đi bán hàng. Họ đã làm được điều kỳ diệu: bán được một lượng xe khổng lồ, và lần đầu tiên Tesla có lãi: 11 triệu đôla tiền lời trên 562 triệu đôla doanh thu. Cổ phiếu Tesla tăng từ 30 đôla lên 130 đôla. Thỏa thuận dang dở với Google bị chấm dứt.

***

Khi Henry Ford đến làm việc cho Edison, thiên tài sáng tạo này đang âm mưu chế tạo ăcquy để chạy xe ôtô. Nhưng những chiếc xe hơi chạy động cơ đốt trong giá rẻ, và xăng có thể dễ dàng mua hơn điện đã khiến Edison bỏ ý tưởng xe ôtô chạy điện và chuyển qua phát triển hệ thống tàu điện phục vụ giao thông công cộng.

Elon Musk cũng đang đi những hướng đi tương tự. Anh định nghĩa lại xe ôtô chạy điện. Đó không phải là những chiếc xe hơi bình thường chạy bằng điện, mà là một chiếc xe hoàn toàn khác, được thiết kế và phát triển với những triết lý hoàn toàn khác.

Cũng như Edison phát triển hệ thống truyền tải điện khắp nơi để dễ dàng bán bóng đèn điện, Tesla đang lắp đặt hệ thống sạc điện miễn phí khắp nước Mỹ và tham vọng lắp ở nhiều nơi trên thế giới.

Toàn bộ hệ thống sạc điện ấy, Tesla sử dụng hệ thống điện tái tạo do Công ty SolarCity của Elon Musk cung cấp. Tesla cũng đang tiến hóa xe của mình thành xe tự lái. Những chiếc xe chở chủ nhân đến nơi làm việc, tự đi vào bãi đỗ xe, quay về đón chủ khi có lệnh triệu tập, không khác gì chổi thần trong Harry Potter.

Với giao thông công cộng, Elon Musk đầu tư vào Hyperloop, một thương hiệu do SpaceX sở hữu. Đây là hệ thống để các toa tàu dạng viên con nhộng chạy trên đệm không khí trong lòng đường ống tube áp suất thấp, một ý tưởng như được lấy ra từ phim khoa học viễn tưởng. Hệ thống này, nếu trở thành hiện thực, có thể chở hành khách với tốc độ lên tới 1.200 km/h.

Tháng 5-2015, tàu Dragon kết nối thành công với Trạm vũ trụ quốc tế ISS. Một tháng sau, Tesla bán ra chiếc Model S với giá 75.000 đôla. Tháng 9-2015, Tesla giao chiếc Model X cho khách hàng.

Tháng 12-2015, động cơ đẩy của tên lửa Falcon 9 khi lên đến quỹ đạo đã tách ra và trở về Trái đất an toàn. Điều này giúp động cơ tên lửa được tái sử dụng, giảm chi phí phóng nhiều lần. Đầu năm 2016, SpaceX đã xây một đường Hyperloop dài 8km để phục vụ thử nghiệm.

Dự kiến Hyperloop sẽ được đưa vào sử dụng trên Trái đất năm 2020. Chuyến bay đầu tiên có người lái tới sao Hỏa theo tính toán của Elon Musk sẽ được thực hiện vào năm 2024. Musk cũng dự báo tới năm 2040 anh sẽ thiết lập thuộc địa trên sao Hỏa, với dân số sống trên đó khoảng 800.000 người.

***

Musk tin rằng loài người có thể bị tuyệt diệt chẳng khác gì loài khủng long ngày xưa. Virút, núi lửa, thiên thạch khổng lồ... đều có thể dễ dàng tiễn toàn bộ loài người đi cùng các vị khủng long tiền bối. Musk cũng tin rằng thám hiểm không gian là một bước quan trọng để mở rộng không gian sinh tồn, hoặc chí ít là để bảo tồn sự sống, cho nhân loại.

Động cơ tên lửa Falcon và phi thuyền Dragon của SpaceX, xe ôtô sử dụng động cơ điện của Tesla, năng lượng tái tạo của SolarCity, hệ thống vận chuyển Hyperloop, và mới đây là trí tuệ nhân tạo Open AI... tất cả những thứ ấy đều nằm trong tầm nhìn lớn lao của Elon Musk: đưa nhân loại vào một cuộc sống liên hành tinh, cách duy nhất để hạn chế rủi ro cho sự tồn tại của loài người. Nhưng trước mắt, tất cả những công nghệ mà SpaceX, Tesla, SolarCity phát triển đã và đang phục vụ con người của hiện tại.

Với một người bình thường, Elon Musk quả là dị thường, thậm chí khùng điên ngoại cỡ. Nhưng với một anh hùng đi cứu loài người, sự khùng điên ấy thật là có lý.

■

(*): Bản tiếng Việt của Alpha Books.

Ở Mỹ, Musk không phải “tay khùng” duy nhất muốn phiêu lưu vào vũ trụ. Jeff Bezos, một người ít “khùng” hơn nhiều, bởi đã rất thành công với đế chế bán lẻ online Amazon, và là tỉ phú giàu thứ 2 nước Mỹ (71 tỉ đôla, đứng sau Bill Gates).

Năm 2000, tỉ phú giàu hơn Musk rất nhiều này thành lập Công ty vũ trụ Blue Origin với một mục tiêu rất tham vọng: sản xuất công nghiệp nặng trong vũ trụ để cứu Trái đất khỏi ô nhiễm, xây dựng các thành phố nhỏ dành cho khoảng 2 - 3 triệu dân với đầy đủ khách sạn và công viên trên quỹ đạo Trái đất.

Tháng 11-2015, Blue Origin đã phóng thử thành công tàu vũ trụ của mình. Tháng 9-2016, Jeff Bezos cho biết ông muốn biến Hệ mặt trời thành thuộc địa.

Tag: Igor Ashmanov