KHỦNG HOẢNG, SCANDAL VÀ ƠN TRỜI VẪN CÓ NHIỀU PHIM HAY!

Get Out, Lady Bird, The Florida Project - ba bộ phim “siêu nhỏ” nhưng nhận được sự đồng thuận đánh giá cao nhất của các nhà phê bình trong năm 2017

Cho dù phải đối mặt một năm doanh thu sụt giảm, nhiều bom tấn thất bát và những scandal gây chấn động xã hội, điện ảnh Mỹ vẫn cống hiến cho người xem nhiều bộ phim hay, hầu hết là những bộ phim nhỏ, thậm chí rất nhỏ, nhưng đem đến những cái nhìn mang tính riêng tư hoặc chạm đến những chủ đề táo bạo mà các bộ phim bom tấn không bao giờ chạm tới được.

Không chỉ scandal

Vụ scandal lạm dụng tình dục nổ ra hồi tháng 10 bắt đầu từ tờ New York Times đã khiến Hollywood chao đảo.

Sau bao nhiêu năm im lặng vì sợ ảnh hưởng đến danh tiếng hoặc sự nghiệp, lần lượt nhiều nữ diễn viên vén màn bí mật khi tiết lộ những vụ bị lạm dụng, tấn công tình dục bởi những gã đàn ông da trắng quyền lực mà họ phải chịu đựng, phải che giấu trong suốt bao nhiêu năm.

Harvey Weinstein, kẻ đứng sau hàng loạt bộ phim nghệ thuật danh tiếng, là người được “cảm ơn” nhiều nhất trên bục nhận giải Oscar của các nghệ sĩ đoạt giải, phút chốc trở thành “predator” - con quái vật ăn thịt người đáng ghê tởm nhất với khả năng thao túng và những màn “đổi tình lấy vai” trắng trợn trong suốt bao nhiêu năm nay.

Người ta chợt nhận ra ở Hollywood, sự phân biệt giới tính đôi khi còn nặng nề hơn cả phân biệt chủng tộc, cho dù chúng luôn được che giấu dưới những màn kịch tinh vi.

Không phải ngẫu nhiên mà trong một năm, khi sức ảnh hưởng của các nữ nghệ sĩ ngày càng mạnh mẽ và tiếng nói ngày càng có trọng lượng, họ mới dám “chỉ mặt đặt tên” những gã đàn ông da trắng quyền lực, thậm chí rất tài năng nhưng nhân cách bẩn thỉu ra ánh sáng.

Từ Harvey Weinstein đến các ngôi sao tài năng như Kevin Spacey, Louis C.K, Ben Affleck, Jeremy Piven..., chủ tịch Hãng Amazon Studios Roy Price, các đạo diễn quyền lực như James Toback, Brett Ratner... và rất nhiều cái tên khác bị đưa ra ánh sáng.

Một tên tuổi lớn như Kevin Spacey, người đã đoạt 2 giải Oscar và đang đóng vai chính trong loạt phim truyền hình ăn khách House of Cards, phút chốc trở thành kẻ tội đồ đáng khinh bỉ, bị loại khỏi series truyền hình nói trên và thậm chí còn bị thay vai trong bộ phim điện ảnh All the money in the world của đạo diễn Ridley Scott khi đã được quay xong.

Tuần báo Time bình chọn “The Silence Breakers” (Những người phá vỡ sự im lặng) là “Person of the Year” (Nhân vật của năm) trong cuộc bình chọn thường niên của họ. Chưa bao giờ không khí “đấu tố” tình dục lại căng thẳng và nghiêm trọng như thế trong ngành công nghiệp điện ảnh Hollywood.

Ngoài vụ scandal lạm dụng tình dục bao trùm và một lần nữa cho thấy bộ mặt xấu xí của Hollywood, ngành công nghiệp điện ảnh lớn nhất thế giới này cũng đối mặt một năm sụt giảm doanh thu khi rớt khỏi cột mốc 11 tỉ đôla, số tiền vé bán ra giảm 3-5% so với năm ngoái và nhiều bom tấn thất bại nặng nề, trong đó có cả bom tấn của những ngôi sao lớn như Tom Cruise, Johnny Depp, Ben Affleck, Matt Damon.

Sức ảnh hưởng ngày càng mạnh mẽ của những trang phim trực tuyến như Netflix, Amazon, Hulu và chất lượng sáng tạo ngày càng sụt giảm của những siêu phẩm bom tấn là lý do lý giải sự tuột dốc này.

Một bảng “điểm danh” những bộ phim hay của năm 2017

Nhỏ mà sắc

Nhưng với giới phê bình và khán giả, năm 2017 vẫn là một năm có nhiều tác phẩm điện ảnh xuất sắc ở các thể loại khác nhau. Hầu hết trong số chúng là những bộ phim nhỏ, có kinh phí trên dưới 10 triệu đôla Mỹ.

Get Out, bộ phim nhắc đến ở đầu bài, là một ví dụ. Bộ phim có kinh phí chỉ 4,5 triệu đô của biên kịch, đạo diễn da màu Jordan Peele trở thành một hiện tượng tạo được “viral” và “meme” (hai thuật ngữ nói về sự lan truyền của Internet và mạng xã hội) nhiều nhất trong năm 2017.

Vẫn với chủ đề phân biệt chủng tộc và “đặc quyền của người da trắng”, Jordan Peele đã biến bộ phim hài, kinh dị của mình trở thành một tác phẩm kinh điển và tràn ngập tiếng cười giễu nhại mà khán giả chưa từng được xem ở đâu.

Trong 10 bộ phim xuất sắc nhất do 200 nhà phê bình khắp thế giới bình chọn, ngoài The Post của Steven Spielberg, Dunkirk của Christopher Nolan và The Shape of Water của Guillermo del Toro - những đạo diễn lớn đã gặt hái nhiều thành công trong quá khứ; các tác phẩm còn lại đều là những bộ phim nhỏ của các đạo diễn mới, thậm chí là bộ phim đầu tay.

Bộ phim nhận số điểm cao nhất của giới phê bình trên trang Rotten Tomatoes và được nhiều hiệp hội phê bình điện ảnh địa phương (Chicago, New York) bình chọn là Phim hay nhất của năm là Lady Bird - một bộ phim “coming of age” (tuổi mới lớn) của nữ diễn viên lần đầu chuyển sang làm đạo diễn Greta Gerwig.

Với diễn xuất tinh tế của nữ diễn viên trẻ 23 tuổi người Ireland Saoirse Ronan, người vào vai một cô gái mới lớn ương ngạnh trong mối quan hệ đối đầu với người mẹ của mình và những vấp ngã, sai lầm trong lựa chọn sự nghiệp tương lai, tình cảm; Lady Bird là một điển hình thành công của những bộ phim nhỏ, câu chuyện riêng tư nhưng có giá trị phổ quát.

Đề tài xã hội, những thân phận bên lề và những tiếng nói yếu ớt cần được lắng nghe cũng được thể hiện trong hai bộ phim nhỏ đặc sắc: The Florida Project của đạo diễn Sean Baker và Three Billboards Outside Ebbing, Missouri của đạo diễn Martin McDonagh cũng gây được tiếng vang lớn tại các liên hoan phim quốc tế trước khi lọt sâu vào các đề cử cuối năm tại Mỹ như giải Quả cầu vàng và sắp tới là Oscar.

Sean Baker từng gây ngạc nhiên cách đây hai năm khi thực hiện một bộ phim bằng iPhone. Lần này, anh tiếp tục chinh phục giới phê bình qua cái nhìn lạc quan của một đứa trẻ nghèo đường phố trong The Florida Project.

Được đánh giá là một trong những đạo diễn giàu sức sáng tạo nhất tại Mỹ hiện nay, anh là người lên tiếng cho những chủ đề ít được quan tâm và những thân phận ít được để ý trong xã hội Mỹ đương đại.

Với những khán giả chờ đợi những tác phẩm nghệ thuật thuần khiết và những tiếng nói riêng tư cần được đồng cảm, lắng nghe - Call Me by Your Name, bộ phim tình yêu đồng tính của đạo diễn người Ý Luca Guadagnino là tác phẩm được đánh giá cao nhất của năm ngay từ khi nó xuất hiện tại Liên hoan phim Sundance mùa xuân năm ngoái.

Tác phẩm nhỏ này được so sánh với hai hiện tượng về đề tài phim đồng tính nổi bật gần đây là Carol và Moonlight, chắc chắn có mặt trong vòng chung kết của mùa giải Oscar sắp tới.

Điện ảnh Việt vẫn đang trong giai đoạn... quá độ

Được đánh giá là một trong những thị trường điện ảnh phát triển nhanh nhất và năng động nhất ở châu Á và thế giới, nền điện ảnh Việt vẫn chưa có sự phát triển xứng tầm và hoàn toàn thiếu vắng những bộ phim vươn ra ngoài biên giới.

Nếu trong năm qua, điện ảnh Thái có Bad Genius thành công tại một loạt thị trường châu Á, điện ảnh Hàn vẫn chinh phục được khán giả trong nước lẫn nhiều thị trường quốc tế nhờ những bộ phim gây tiếng vang như A Taxi Driver, The Merciless, The King..., điện ảnh Trung Quốc chứng kiến một năm bùng nổ doanh thu với thành công vang dội của Wolf Warrior 2 (Chiến lang 2) thì tại thị trường Việt Nam, một vài hiện tượng thành công về phòng vé như Em chưa 18, Cô gái đến từ hôm qua, Cô Ba Sài Gòn... vẫn là những bộ phim lãng mạn hài dành cho nữ giới.

Việt Nam vẫn hoàn toàn thiếu vắng những tác phẩm nghệ thuật tranh tài hay gây tiếng vang tại các liên hoan phim quốc tế.

Sự lệch pha này được thể hiện tại giải thưởng Bông sen vàng khi 18 bộ phim truyện nhựa tranh giải đều là phim của các hãng tư nhân, hầu hết đều là phim giải trí có công thức đơn giản, thiếu đột phá trong nghệ thuật kể chuyện.

Sự thất bại của Lôi Báo, bộ phim có hơi hướng “bom tấn” của đạo diễn tên tuổi Victor Vũ vừa ra mắt một lần nữa cho thấy thị trường điện ảnh Việt vẫn quá đơn điệu, quá thiếu những tài năng lớn có khả năng gây bất ngờ cho khán giả và quá thiếu những nghệ sĩ chạm được vào những nhân vật bên lề, cuộc sống bề bộn và những điểm nóng của xã hội.

Thôi, lại nhẫn nại nghĩ: có lẽ điện ảnh Việt vẫn đang trong giai đoạn quá độ.■