​Khi tất cả hướng về Donald Trump 

Cuộc vận động tranh cử của Donald Trump qua góc nhìn của The New Yorker - Ảnh: The New Yorker

Chỉ còn sáu tháng nữa các cuộc bầu cử sơ bộ đầu tiên sẽ bắt đầu ở Iowa và New Hampshire. Sau cuộc tranh luận đầu, cuộc chiến giữa các ứng viên sẽ “chính thức” hơn thay vì chỉ là các buổi vận động riêng rẽ như trước. Với các ứng viên, sức ép giờ trở nên nóng hơn bao giờ hết.

Nhưng cuộc tranh luận trên Fox News về thực tế không tạo nhiều cơ hội lắm cho họ. Với 10 ứng viên (có tỉ lệ cao nhất trong các thăm dò dư luận trong tổng số 17 người) tham gia tranh luận, người nhiều nhất là Donald Trump có hơn 9 phút phát biểu/tranh luận trong khi hầu hết ứng viên còn lại có khoảng 4-7 phút. Quãng thời gian quá ngắn để tạo ra dấu ấn đáng kể thật sự trong thể hiện chính sách hay tầm nhìn.

“Show truyền hình thực tế”

Giới phân tích đều cho rằng cuộc đua càng kéo dài thì các ứng viên truyền thống kiểu Jeb Bush, cựu thống đốc Florida và là em trai tổng thống George W. Bush, hay Scott Walker, thống đốc bang Wisconsin, hoặc thượng nghị sĩ Marco Rubio có thể sẽ duy trì được về dài hạn. Nhưng lúc này thì Đảng Cộng hòa đang hoàn toàn bị chi phối bởi Donald Trump, nhà tỉ phú nổi tiếng với các dự án bất động sản, sân golf, các cuộc thi hoa hậu, show truyền hình thực tế và các phát biểu bạt mạng kể từ khi tuyên bố tranh cử từ giữa tháng 6.

Từ giữa tháng 7 tới giờ, ông Trump liên tục đứng đầu trong các cuộc thăm dò dư luận, có những khi tỉ lệ ủng hộ vượt gấp đôi người kế tiếp là ông Jeb Bush, trong khi những người từng được coi là ứng viên nặng ký như thống đốc bang New Jersey Chris Christie, thượng nghị sĩ Lindsey Graham chỉ có 2-3% tỉ lệ ủng hộ.

Và với sự xuất hiện của Trump, cuộc đua của phe Cộng hòa đang giống show truyền hình thực tế hơn bao giờ hết. Những tuyên bố gay gắt về người nhập cư Mexico của ông Trump (gọi họ là “những kẻ tội phạm, những kẻ cưỡng hiếp”) đã liên tục bị chỉ trích. Sau đó, những bêu riếu của Trump về thượng nghị sĩ John McCain, ứng viên tổng thống Đảng Cộng hòa năm 2008, về thời gian bị bắt trong chiến tranh Việt Nam đã khiến nhiều quan chức Đảng Cộng hòa tức giận. Trong một lần vận động, Donald Trump còn cho công bố số điện thoại di động của thượng nghị sĩ Lindsey Graham - khiến ông Graham đáp lại bằng một video clip ông dùng búa đập tan tành chiếc điện thoại.

Trong cuộc tranh luận đầu tiên vừa diễn ra hôm 6-8, điểm nhấn lớn nhất cũng là những tuyên bố bạt mạng của Donald Trump hơn là những chính sách thật sự nếu ông thắng cử.

“Ông từng gọi phụ nữ ông không thích là “con lợn béo”, “chó”, “ngớ ngẩn”, “con thú bẩn thỉu”... Trên Twitter của ông có những bình luận miệt thị phụ nữ. Một lần ông nói với thí sinh trên “Celebrity Apprentice” rằng nhìn sẽ hay nếu cô ấy quỳ xuống. Đây có phải là tính cách của một người đáng được bầu làm tổng thống hay không?” - Megyn Kelly, người dẫn chương trình Fox News, hỏi Trump trong buổi tranh luận.

Trump ngay lập tức nổi đóa sau câu hỏi này và nói rằng mình đúng ra không nên “tử tế” với Kelly. Sau cuộc tranh luận, Trump liên tục chỉ trích những người dẫn chương trình và khi trả lời CNN, Trump ám chỉ rằng Kelly đang bị kinh nguyệt nên đã khó chịu như vậy với ông - một tuyên bố bị chỉ trích là đã đi quá xa. Không nhiều người kỳ vọng một tổng thống Mỹ có những phát biểu như vậy. Hơn thế nữa, trước thềm cuộc tranh luận, Roger Stone, cố vấn của Trump, đề nghị đừng rơi vào những cú đánh lặt vặt mà cần đưa ra chương trình hành động nhấn mạnh vào kinh tế và tạo sự khác biệt của bản thân.

Trong đề xuất 13 trang, Stone đề nghị ông nhấn mạnh rằng “hệ thống đang bị lũng đoạn chống lại người dân” và rằng Trump là ứng viên duy nhất “mà không thể mua được”. “Một nhà xây dựng, một doanh nhân và một nhà tư bản đối đầu với một nhóm các chính trị gia, những người rõ ràng là một phần của vấn đề” - ông Stone đề xuất với ông Trump về cách tiếp cận. “Tôi ra tranh cử vì khi tôi nhìn vào nhóm các ứng viên - toàn những người trông rất hoàn hảo - tôi biết chẳng ai trong số họ có thể điều hành bất cứ một công ty nào của tôi. Họ không phải là doanh nhân”.

Nhưng Trump không nghe lời khuyên này. Thay vào đó, sau khi xem qua các đề xuất, ông bỏ mặc luôn. Trong cuộc tranh luận được 24 triệu khán giả theo dõi - một mức kỷ lục, Trump chỉ phản ứng tùy theo ý thích. Những gì diễn ra sau đó chủ yếu là những cú đối đáp trả đũa giữa ông với người dẫn chương trình Megyn Kelly hơn là những đề xuất chính sách thật sự.

Sau cuộc tranh luận và những chỉ trích sau đó của Trump với Kelly, ông Stone, người từng làm cố vấn dưới thời Reagan, đã rút khỏi chiến dịch tranh cử của Trump. Trump thì tuyên bố ông “sa thải” Stone vì Stone muốn quá nhiều sự chú ý. Stone thì tuyên bố ông bỏ cuộc vì khó chịu với chiến dịch hụt hơi của Trump và “đường hướng của chiến dịch này”.

Trump tuyên bố với tờ Washington Post rằng “tôi không theo chỉ dẫn nào cả vì thực tế là chẳng chỉ dẫn nào có thể chuẩn bị cho anh trong các chiến dịch tranh cử hay trong những tranh luận này”. “Tôi phải là tôi. Đó là lý do vì sao tôi ở đây lúc này, dẫn đầu trong các thăm dò dư luận” - Trump nói.

Câu chuyện của các cố vấn

Donald Trump thực tế đang rất khó khăn trong việc chuyển chiến dịch tranh cử kiểu ứng biến sang một chiến dịch lâu dài, ổn định có thể giúp ông chiến thắng trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng. Ed Rollins, một cố vấn lâu năm của phe Cộng hòa, nhận định: “Chiến dịch tranh cử không phải là show truyền hình thực tế. Đó là cuộc chiến rất cam go. Anh không thể nói: Tôi là tỉ phú, tôi sẽ xây bức tường và kệ các anh”.

Cố vấn Chuck Laudner, người hướng dẫn Trump về chiến thuật và cách thể hiện trên sân khấu, nói về cuộc tranh luận: “Khi Trump ra đó, chúng tôi so lại với những ghi chép của mình... Khi mọi thứ xong, tôi vứt các ghi chép đi. Những thứ đó không cần nữa. Đó không phải là cuộc tranh luận. Đó là cuộc thi truyền hình kỳ lạ”.

Về phần mình, Donald Trump chỉ trích giọng điệu và chủ đề câu hỏi từ Kelly và hai người dẫn chương trình khác của Fox, Bret Baier và Chris Wallace, khiến ông bất ngờ. Theo ông thì các câu hỏi không cho ông cơ hôi để nói về việc tạo ra việc làm hay chặn dòng người nhập cư bất hợp pháp từ biên giới Mexico.

Trước khi Trump bắt đầu chiến dịch tranh cử của mình, Corey Lewandowski, người điều hành chiến dịch của Trump, đã gặp Ed Rollins, người từng điều hành chiến dịch tranh cử của Ross Perot, một ứng viên tỉ phú khác hồi năm 1992. “Tôi đã ở gần các tỉ phú, và khi đó là tiền của họ thì họ chẳng muốn lắng nghe - Rollins nói - Perot nói với tôi: Tôi sẽ cho anh 150 triệu USD và anh sẽ tiêu thoải mái. Nhưng khi ông ta rút quyển séc ra thì chúng tôi tranh cãi từng li từng tí về các khoản chi tiêu. Tôi nghi ngờ là Trump cũng y như vậy”.

Trump cũng thuê Michael Glassner, cựu cố vấn của Robert J. Dole, người từng ra tranh cử năm 1988 và 1996. Nhưng không phải tất cả nhân viên của Trump đều có nhiều kinh nghiệm như vậy. Ở Iowa, nơi sẽ có cuộc bầu cử sơ bộ đầu tiên, Tana Goertz là người cùng điều hành chiến dịch tranh cử của Trump. “Tôi là người lọt vào vòng cuối của “The Apprentice” (một show truyền hình thực tế của Trump) - cô Goertz nói - Tôi không có kinh nghiệm về chính trị nên sẽ chẳng thể nào khuyên ông ta về cách điều hành chiến dịch tranh cử, đây là lần đầu tiên tôi tham gia lĩnh vực này”.

Donald Trump đang bước vào giai đoạn mới khó khăn hơn khi mà những câu hỏi về tính cách, những “bới lông tìm vết” sẽ lục tung hết quá khứ cũng như hiện tại. Cho tới nay, chiến dịch tranh cử vẫn mới chỉ tập trung vào tính cách của Trump - vừa đồng bóng vừa không ổn định - với các quyết định đưa ra chủ yếu dựa vào sở thích hay vui buồn lúc đưa ra quyết định.

Giữa tháng 7 năm nay, khi chiến dịch của Donald Trump đã bắt đầu được một tháng, Huffington Post tuyên bố họ sẽ đưa các tin về Donald Trump vào mục “Giải trí” cùng với các chuyện về nhà Kardashian.  

Cho đến nay, những lùm xùm nêu trên chưa làm giảm ảnh hưởng của Trump. Không những thế, tỉ lệ ủng hộ của cử tri Cộng hòa đối với ông đã tăng khi nhiều cử tri bảo thủ nói lối tiếp cận bạt mạng của ông và khối tài sản khổng lồ có thể giúp ông chống lại hệ thống chính trị nhiều trì trệ của nước Mỹ. Kể từ năm 1953 tới nay, chỉ duy nhất một lần một đảng của Mỹ nắm giữ được Nhà Trắng quá hai nhiệm kỳ. Đó là thời kỳ Bush cha của phe Cộng hòa kế nhiệm cố tổng thống Ronald Reagan. Trong những lần khác, các đảng chỉ giữ được nhiều nhất là hai nhiệm kỳ. Theo chu kỳ này thì phe Cộng hòa được cho là có lợi thế.

Nhưng phe Cộng hòa đang bị coi là tự bắn vào chân mình với chính sách cứng rắn đối với người nhập cư, trong khi các cộng đồng từng được coi như thiểu số là người Mỹ Latin, người da màu... giờ ngày càng có ảnh hưởng lớn đối với bầu cử. Người Latin cũng đặc biệt có tiếng nói quan trọng ở các bang “swing state” (bang tranh chấp) được coi là có tính quyết định với bầu cử như Florida, Colorado, Nevada và Virginia. Các thăm dò trên phạm vi cả nước đều cho rằng phe Dân chủ vì vậy đang có lợi thế lần này.