Cuộc đời ngắn ngủi và lạ kỳ của Oscar Wao (*)

Nếu đây là một câu chuyện hư cấu cổ điển hay hiện đại thì Oscar sẽ là anh hùng thiếu niên có được quyền năng siêu phàm để chống lại thế lực đen tối, hoặc ý chí cùng tài năng để chứng tỏ “bàn tay ta làm nên tất cả”... Nhưng ngay từ đầu huyền thoại vỡ mộng này, Oscar đã bị ném ra khỏi địa hạt của sự đồng cảm gắn với những biểu tượng thanh nhã.

Năm lớp 10, hắn đã nặng 118kg, “hắn không thể chơi bất cứ môn thể thao nào, ngay cả cờ domino cũng không biết đánh, tay chân lóng cóng vụng về, ném banh yếu xìu như con gái. Hắn không có khiếu về âm nhạc, không biết mua bán, khiêu vũ, thảo luận, không biết nói rap và nhất là không có người yêu”. Hắn được gọi là Oscar Wao, liên hệ với Oscar Wilde, “nhà thơ béo phì và đồng tính”.

Sau một thời gian dài trầm cảm và có lần tự tử không thành, hắn tự lao đầu vào cái chết rất ngu ngốc vì si mê một ả gái điếm. Vậy là chấm dứt cuộc đời ngắn ngủi và ngán ngẩm của Oscar Wao. “Chúng ta phải nhớ là fukú không phải lúc nào cũng tấn công đối tượng ngay lập tức như sét đánh. Đôi khi nó làm việc thật kiên nhẫn, nhận chìm người ta từng chút một...”.

Mở đầu bằng cách giải thích về một lời nguyền, tác giả đồng thời đóng một vai dẫn chuyện nhỏ - giới thiệu với một sự tự hào vô lối đầy mỉa mai về “quốc gia chuyên tạo ra lời nguyền”, và so sánh nhà độc tài Trujillo thống trị Cộng hòa Dominica từ năm 1930-1961 với lãnh chúa Sauron trong Chúa nhẫn, chúa tể tử địa Arawn trong Biên niên sử Prydain.

Bạn phải là người hâm mộ của văn học kỳ ảo, giả tưởng và truyện tranh để thấy hết hàm ý của các chi tiết xuất hiện với mật độ dày đặc, như khi Oscar được mô tả là “chú khờ mang vẻ mọt sách như một chiến sĩ Jedi mang thanh quang kiếm”, và trong cơn hôn mê hắn nhìn thấy “một vật thể giống Aslan với đôi mắt vàng”...

Kho từ vựng và tiếng lóng của văn hóa đại chúng Mỹ Latin khắc họa đậm nét những khu phố nghèo lộn xộn, những nhân vật xấu xí và khủng hoảng, những va chạm của người nhập cư với văn hóa Mỹ, trong đó sự phong phú song song với nỗi chán chường, khao khát song song với thực tế lạc lõng.

Oscar luôn mơ ước được sống trong thế giới của phép mầu và những chuyện bí ẩn. “Bạn không thể cạy hắn ra khỏi những chương trình tivi, phim hay hoạt hình nếu những chương trình này có quái vật, phi thuyền, người hay vật hóa thân, những dụng cụ có thể phá hủy vũ trụ, định mệnh, phép nhiệm mầu, kẻ xấu hay người độc ác”.

Niềm đam mê này tạo nên vẻ tức cười của một kẻ phì nộn và ngây ngô hoàn toàn trước đời sống thực tế. Nhưng điều tệ hơn cả là Oscar thậm chí còn thông minh và luôn mong chờ một tình yêu lý tưởng, “sự rung cảm của hắn - một khối to lớn nặng nề bao gồm tình yêu, nỗi sợ hãi, nhớ nhung, mơ ước và thèm khát xác thịt mà hắn sẵn sàng dâng tặng bất cứ cô gái nào ở gần hắn không kể gì hình dáng, tuổi tác, còn độc thân hay không - đã làm tan nát trái tim hắn hằng ngày những lần hắn đem trao tặng tình yêu”.

Vonte nói rằng không có tâm hồn nào dù yếu đuối đến đâu lại không thể đạt đến sức mạnh tối thượng nhờ đam mê, nhưng không có phép lạ nào xảy ra. Cuộc đời của Oscar là câu chuyện méo mó tuyệt vọng của một parigüayo - kẻ mãi mãi đứng ngoài mọi cuộc vui.

Điều mỉa mai ở đây là biên niên sử của gia đình Oscar chính là một huyền thoại. Tên độc tài đã hại gia đình bác sĩ Abelard vì không chịu dâng con gái cho hắn, hay vì ông viết sách chống đối hắn? Không còn ai biết rõ. “Đó là một trong những câu chuyện về những nhân vật xấu và độc ác ở đâu cũng có”, vậy thôi.

Người ta có thể rời khỏi hòn đảo bị lời nguyền chi phối ấy, nhưng sẽ không bao giờ ngừng đau đớn về quá khứ mà thậm chí họ đã quên. Tình thế của những con người chênh vênh giữa các vùng đất, các nền văn hóa và bị giày xéo bởi sức mạnh độc ác của lịch sử là chủ đề của cuốn tiểu thuyết đầy ắp tình tiết và được viết với vẻ nhởn nhơ, vô tư này. Nhân vật Oscar, kẻ thua cuộc được tạo ra để cười, khiến người ta rùng mình vì đau xót nhiều hơn hết.

__________

(*) Tiểu thuyết của Junot Diáz, Nguyễn Thị Hải Hà dịch, Youbooks & NXB Văn Hóa Sài Gòn, 2010.