Sau những "Cuộc chiến đi qua" của K. Ibragimov

Phóng to

Phóng to

Kanta Khamzatovich Ibragimov

Trong số này, lần đầu tiên có một cuốn tiểu thuyết nổi tiếng của Chechnya được dịch sang tiếng Việt: Cuộc chiến đi qua. Đây là tác phẩm đã đoạt Giải thưởng Quốc gia Liên bang Nga năm 2003 về văn học nghệ thuật, do đích thân Tổng thống Nga V.Putin trao tặng.

Tác giả Cuộc chiến đi qua là một tiến sĩ kinh tế đang giảng dạy tại Đại học tổng hợp Grozny, ông Kanta Khamzatovich Ibragimov, sinh năm 1960 tại Grozny (Cộng hòa tự trị Chechnya-Ingushetia, LB Nga), trong một gia đình trí thức. Cho đến trước năm 38 tuổi, Ibragimov chưa một lần xuất hiện trên văn đàn mà chỉ làm công việc chuyên môn thuần túy và công bố các công trình khoa học, sách chuyên khảo và sách giáo khoa về kinh tế.

Tác phẩm văn học đầu tay của ông Cuộc chiến đi qua ra đời năm 1999 ngay lập tức gây tiếng vang lớn. Tác giả trở nên nổi tiếng và được đọc nhiều nhất không chỉ ở Chechnya mà cả LB Nga.

​Trả lời phỏng vấn báo Văn Học (Nga), Ibragimov chia sẻ ông đã mong ước trở thành nhà văn từ thời còn trai trẻ và đã chú tâm chuẩn bị cho điều đó, tự học và đọc rất nhiều. Sau khi bảo vệ thành công luận án tiến sĩ kinh tế trước thời hạn, Ibragimov quyết định tự thưởng cho mình bằng cách dành ra một hai năm để làm công việc yêu thích - viết văn.

Thành công với Cuộc chiến đi qua khiến Ibragimov tự tin hơn với văn học: “Tôi đã đến với văn học đúng lúc: tích lũy đủ hành trang kiến thức và vốn sống cần thiết, có cái để kể cho bạn đọc”.

Bản thân tác giả Ibragimov từng là phó tổng cục trưởng Tổng cục Thuế LB Nga, nhưng vào cao điểm cuộc chiến ly khai lần thứ hai (cuối thập niên 1990), ông đã đưa cả gia đình về Chechnya sinh sống, trực tiếp trải qua các cuộc chiến tranh. Khi được hỏi về những năm tháng này, ông chia sẻ: “Làm người Chechnya trong khoảng 10-15 năm gần đây chẳng dễ dàng chút nào”.

Nhưng ông vẫn quyết định quay về với quá khứ trong tác phẩm văn học đầu tay của mình vì những lý do: “Thứ nhất, để không được quên những năm tháng đau thương ấy và thật may là đã trở thành dĩ vãng. Thứ hai, để không bao giờ lặp lại những sai lầm khủng khiếp đó nữa”.

Dịch giả Thúy Toàn kể lại khi được biết tin ông sang Nga, Ibragimov đã bay từ Grozny tới Matxcơva trong một ngày tuyết rơi trắng trời, để bàn thảo về việc chuyển ngữ và tặng bản quyền 1.000 cuốn bản tiếng Việt cho độc giả. Dịch giả Thúy Toàn cho rằng sức thu hút của Cuộc chiến đi qua là tác phẩm như một bức tranh lịch sử vô cùng chân thực và xúc động - phần lịch sử còn chưa được biết tới về Chechnya, ngoài hai từ “chiến tranh” và “ly khai”.

Trả lời phỏng vấn báo giới Nga sau này, Ibragimov nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc gìn giữ những giá trị văn hóa dân tộc và xem nhiệm vụ của mình, như một nhà văn, là nhuận sắc và truyền bá những giá trị được lưu giữ đó: “Chỉ cần chúng ta thôi ngợi khen những giá trị và tư tưởng của dân tộc mình thì ngay lập tức sẽ xuất hiện những tư tưởng khác, phương Tây hay phương Đông. Không có chân không trong thế giới chúng ta”.

Ông cho rằng khi một dân tộc không có một hệ tư tưởng riêng, rõ ràng, được phổ quát thì có thể nói dân tộc đó không có văn hóa. Vì vậy ông là người tích cực dự phần xây dựng nền văn học Chechnya.

Tiếp theo tác phẩm đầu tay, Ibragimov liên tục cho ra mắt nhiều tác phẩm khác được bạn đọc đánh giá cao, như Kavkaz già nua (2001), Thầy giáo lịch sử (2003), Thế giới trẻ em (2005), Truyện cổ phương Đông (2007), Ngôi nhà hỗn tạp (2009), Avrora (2012)... trong đó tiểu thuyết Thế giới trẻ em cũng đã được dịch ra tiếng Việt và dự kiến sẽ xuất bản vào cuối năm nay.

Được biết ông đã hai lần được đề cử giải thưởng Nobel văn học 2010 và 2012.