Ông Darren Chua, một người Singapore đã sống tại Việt Nam nêu kinh nghiệm quản lý nước của các nước mà Việt Nam có thể tham khảo.
Công an xã Ia Pa, tỉnh Gia Lai, giúp đỡ người dân sơ tán đến nơi an toàn trong trận mưa lũ lịch sử ngày 20-11 - Ảnh: Công an xã Ia Pa
Ông Darren Chua, một người Singapore đã sống tại Việt Nam hơn 12 năm, nêu kinh nghiệm quản lý nước của các nước mà Việt Nam có thể tham khảo. Tuổi Trẻ Online biên tập và chuyển ngữ.
Hai bài học khác biệt từ Singapore và Hà Lan, nhưng bổ sung cho nhau
Lũ lụt ở Việt Nam năm 2025 diễn ra rất nghiêm trọng. Mưa lớn đã nhấn chìm nhà cửa, phá hủy mùa màng và làm gián đoạn giao thông nhiều nơi.
Con số thiệt hại do thiên tai trong năm 2025 rất lớn, cả về người lẫn kinh tế.
Việt Nam cần tham khảo cách các quốc gia ở vùng thấp khác quản lý nguồn tài nguyên nước. Singapore và Hà Lan đưa ra hai bài học khác biệt nhưng bổ sung cho nhau.
Singapore không xa lạ với các cơn mưa nhiệt đới lớn. Tuy nhiên, quốc gia này đã tránh được lũ lụt thảm khốc nhờ quy hoạch bài bản. Đập nước Marina, hoàn thành năm 2008, là một ví dụ điển hình.
Được xây dựng trên kênh Marina, đập tạo ra hồ chứa thứ 15 của Singapore ngay trung tâm thành phố với ba mục đích chính: cung cấp nước bằng cách mở rộng lưu vực lên hai phần ba diện tích đảo; kiểm soát lũ lụt thông qua chín cổng tràn và hệ thống bơm điều tiết mực nước, bảo vệ các khu vực thấp như Chinatown và Geylang; đồng thời hồ cũng được sử dụng như một không gian giải trí.
Tại lễ khởi công năm 2005, cựu Thủ tướng Lý Quang Diệu đã giải thích tác động của công trình là để giảm lũ lụt. "Các khu vực dễ ngập ở Singapore sẽ giảm từ hơn 3.000ha vào những năm 1970 xuống còn 100ha vào cuối năm 2007".
Dự án này cho thấy cơ sở hạ tầng có thể đa mục đích: vừa đảm bảo nước, vừa ngăn lũ lụt, đồng thời nâng cao chất lượng sống đô thị.
Đối với các thành phố sôi động ven biển Việt Nam, những dự án tích hợp tương tự có thể giảm rủi ro lũ lụt, đồng thời hỗ trợ phát triển đô thị.
Tại Hà Lan, phần lớn diện tích nằm dưới mực nước biển. Sự tồn tại của đất nước này phụ thuộc vào kinh nghiệm nhiều thế kỷ quản lý nước. Lũ lụt Limburg năm 2021, gây thiệt hại hàng trăm triệu euro, càng nhấn mạnh nhu cầu về các chiến lược nhiều lớp.
Theo một nghiên cứu của 4TU - Liên minh 4 trường đại học công nghệ Hà Lan nhằm tăng cường và tập hợp chuyên môn kỹ thuật - cách tiếp cận của người Hà Lan bao gồm:
Nâng cao nhận thức, giáo dục công dân về an toàn nước; phòng ngừa thông qua đê điều và rào chắn bảo vệ các vùng trọng yếu; quy hoạch không gian qua chương trình Room for the River cho phép một số khu vực nhất định ngập nhằm giảm áp lực ở nơi khác; quản lý khủng hoảng, phản ứng nhanh trong các tình huống khẩn cấp; và phục hồi tập trung vào công cuộc xây dựng lại chắc chắn hơn sau thiên tai.
Triết lý của họ khá đơn giản: đừng chỉ chống lại nước, hãy học cách sống chung với nước. Với Đồng bằng sông Cửu Long, điều này rất phù hợp. Thay vì chỉ liên tục nâng đê, các khu vực ngập có kiểm soát có thể hấp thụ nước dư thừa và bảo vệ những vùng kinh tế trọng yếu.
Lũ lụt năm 2025 là một bước ngoặt. Chúng không chỉ phơi bày thách thức mà còn mở ra cơ hội xây dựng các hệ thống thông minh hơn. Việt Nam có đủ năng lực và khát vọng để làm điều đó.
Việt Nam đã đầu tư vào đê điều, hồ chứa và hệ thống ứng phó thiên tai, nhưng lũ lụt năm 2025 cho thấy chúng ta cần nhiều hơn nữa.
Bài học từ Singapore và Hà Lan gợi ý những bước thực tiễn, bao gồm: cơ sở hạ tầng tích hợp với hồ chứa và bể điều tiết đa mục đích; các giải pháp xanh như vườn trên mái, mặt đường thấm nước và vùng đất ngập để hấp thụ nước mưa.
Cho ngập có kiểm soát tại các vùng đất thấp - xem như vùng đệm theo mô hình Hà Lan; chuẩn bị cho cộng đồng tốt hơn qua cảnh báo lũ, diễn tập sơ tán và các chiến dịch giáo dục; và phục hồi thông minh bằng việc xây dựng lại với những thiết kế đón đầu lũ lụt trong tương lai.
Lũ lụt làm gián đoạn đời sống hằng ngày, các gia đình bị cô lập, mùa màng bị phá hủy, đường sá bị cắt đứt. Phản ứng thông thường là tập trung vào cứu hộ và sửa chữa nhưng cần giảm rủi ro lâu dài.
Đập nước Marina của Singapore cho thấy tầm nhìn xa có thể thay đổi cục diện. Trong khi đó, Hà Lan chứng minh việc thích nghi là khả thi ngay cả ở những vùng dễ ngập nhất.
Việt Nam không cần sao chép chính xác các mô hình này, nhưng có thể áp dụng các nguyên tắc: quy hoạch trước, thiết kế có tính toán tới yếu tố nước và chuẩn bị cho cộng đồng.
Phòng Cảnh sát giao thông Công an tỉnh Đồng Tháp kiểm tra xe container do tài xế Phạm Ngọc H. điều khiển, phát hiện vi phạm chở gạo vượt quá tải trọng cho phép là 76%.
Theo WMO, đợt mưa lũ vừa qua, Việt Nam nằm trong nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, với lượng mưa 24 giờ lên tới 1.739mm - mức 'thực sự khủng khiếp' và có thể là kỷ lục ở châu Á.
Biển nước lũ mênh mông ở khu Vĩnh Điềm Trung, Nha Trang ngày 20-11-2025 - Ảnh: NGUYỄN HOÀNG
Theo phóng viên TTXVN tại Geneva, phát biểu trong cuộc họp báo ngày 2-12, người phát ngôn Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) Clare Nullis đã công bố thông tin về tình hình mưa lũ ở châu Á thời gian qua.
Theo đó, trên nhiều khu vực ở Đông Nam Á, những trận mưa kỷ lục và lũ lụt do các cơn bão nhiệt đới liên tiếp hoành hành đã cướp đi sinh mạng của hàng trăm người, gây tàn phá cũng như khiến nhiều cộng đồng phải di dời.
Theo bà Clare Nullis, Indonesia, Philippines, Sri Lanka, Thái Lan và Việt Nam nằm trong số những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Bà nói: "Vấn đề xảy ra khi lượng mưa liên quan đến gió mùa kết hợp với hoạt động của xoáy thuận nhiệt đới. Châu Á đang rất dễ tổn thương trước mưa lũ".
Liên quan tới Việt Nam, bà Nullis cho biết quốc gia Đông Nam Á này đã "chịu tác động nghiêm trọng trong nhiều tuần" và vẫn phải đối diện với nguy cơ có "những trận mưa lớn nữa".
"Những trận mưa lớn bất thường trong vài tuần qua đã gây ngập lụt các di tích lịch sử, các khu du lịch nổi tiếng và gây ra thiệt hại nặng nề ở Việt Nam", bà nói.
Tháng 10 vừa qua, một trạm khí tượng ở miền Trung của Việt Nam đã ghi nhận lượng mưa kỷ lục trên cả nước trong 24 giờ là 1.739mm, và theo bà Nullis, đây là con số "thực sự khủng khiếp". Bà cho biết thêm: "Đây là tổng lượng mưa trong 24 giờ cao thứ hai được biết đến trên thế giới".
Hiện số liệu mới này đang được ủy ban đánh giá cực đoan của WMO xem xét. Theo WMO, lượng mưa trên 1.700mm sẽ lập kỷ lục cho khu vực Bắc Bán cầu và châu Á.
Bình luận về cường độ của các hiện tượng thời tiết tàn khốc thời gian qua, quan chức của WMO giải thích rằng nhiệt độ tăng cao "làm tăng nguy cơ tiềm ẩn của các trận mưa cực đoan hơn vì bầu khí quyển ấm hơn giữ nhiều độ ẩm hơn". Bà Nullis đánh giá: "Đó là quy luật vật lý… chúng ta đang chứng kiến lượng mưa cực đoan hơn và sẽ tiếp tục như vậy trong tương lai".
UNICEF: 275.000 trẻ em Sri Lanka cần cứu trợ khẩn cấp sau bão Ditwah
Cũng trong cuộc họp báo ở Geneva, ông Ricardo Pires - người phát ngôn của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) - đã đề cập tới các hoạt động hỗ trợ nhân đạo tại những khu vực bị ảnh hưởng bởi mưa lũ ở châu Á.
Cụ thể, ông thông tin về tình hình tại Sri Lanka, nơi bão Ditwah đổ bộ vào nước này hồi tuần trước, ảnh hưởng đến khoảng 1,4 triệu người, trong đó có 275.000 trẻ em.
Ông Ricardo Pires cho biết: "Do thông tin liên lạc bị gián đoạn và các tuyến đường bị ảnh hưởng, số trẻ em thực sự bị ảnh hưởng có thể còn cao hơn nữa.
Nhà cửa bị cuốn trôi, toàn bộ cộng đồng bị cô lập, và các dịch vụ thiết yếu mà trẻ em cần, chẳng hạn như nước sạch, chăm sóc sức khỏe và trường học, đã bị gián đoạn nghiêm trọng.
Nhu cầu hiện nay vượt xa các nguồn lực hiện có ở Sri Lanka. Do đó, chúng tôi đưa ra lời kêu gọi bổ sung nguồn tài trợ nhân đạo và hỗ trợ cho những người dễ bị tổn thương nhất".
Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul thừa nhận loạt sai sót trong ứng phó trước đợt lũ lịch sử khi số người thiệt mạng đã tăng lên 145.
Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul (ở giữa) đến khu vực Hat Yai sau trận lũ lịch sử - Ảnh: NATION
Theo báo Nation ngày 28-11, Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul đã công khai thừa nhận những sai sót của chính phủ trong xử lý khủng hoảng lũ lụt nghiêm trọng ở miền nam, đồng thời gửi lời xin lỗi đến người dân bị ảnh hưởng nặng nề bởi thảm họa.
Phát biểu tại Bệnh viện Songklanagarind ở thành phố Hat Yai (tỉnh Songkhla), khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong trận lũ vừa qua, ông cho biết chính phủ "đã không làm đủ tốt" và sẽ đẩy nhanh nỗ lực khắc phục hậu quả.
Ông Anutin nhấn mạnh ưu tiên hiện nay là hỗ trợ người dân trở về nhà ngay khi nước rút, đồng thời tổ chức thu gom, vệ sinh và sửa chữa những ngôi nhà còn có thể phục hồi.
Đối với các trường hợp thiệt mạng, Thủ tướng thông báo chính phủ sẽ hỗ trợ 2 triệu baht (khoảng 62.000 USD) tiền mai táng cho mỗi gia đình và đảm bảo sớm bàn giao thi thể cho thân nhân.
Trả lời câu hỏi về số người chết do lũ, ông Anutin khẳng định: "Tất cả nạn nhân đều thiệt mạng vì lũ. Nếu được chăm sóc y tế trong điều kiện bình thường, có thể họ đã không mất mạng. Tôi rất tiếc và xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Không cần phân bua nguyên nhân".
Khi được hỏi về việc đình chỉ quan chức quận Hat Yai, ông nói rõ: "Không ai phải chịu trách nhiệm ngoài tôi. Tôi là người chịu trách nhiệm trước toàn bộ tình hình này".
Ông Anutin cho biết ông đã gặp Thị trưởng Hat Yai Narongporn Na Phatthalung để giải tỏa hiểu lầm sau thông tin người này bị mắc kẹt tại trụ sở khi nước dâng. "Lúc này, chúng ta cần hợp tác chứ không phải đổ lỗi", ông nói.
Trong quá trình thị sát khu vực lũ bằng xe quân sự, Thủ tướng bị một người dân chạy xe máy theo đoàn chất vấn và yêu cầu ông xuống xe để trực tiếp đi bộ qua vùng bị tàn phá. Ông Anutin thừa nhận sự bức xúc của người dân và nói: "Đây là sai sót trong lúc khủng hoảng. Chính phủ xin lỗi vì đã khiến mọi người phải rời bỏ nhà cửa và sống trong hoàn cảnh này".
Ông nhấn mạnh rằng bên cạnh việc nhận lỗi, điều quan trọng hơn là không để xảy ra sai sót mới và phải nhanh chóng đưa cuộc sống của người dân trở lại bình thường.
Theo Trung tâm Ứng phó khủng hoảng lũ lụt khẩn cấp Thái Lan, tổng số người thiệt mạng trong đợt lũ miền nam đã tăng lên 145 người tính đến ngày 27-11.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa có công văn gửi Bộ Công Thương góp ý dự thảo quy trình vận hành hồ thủy điện Sơn La.
Hồ thủy điện Sơn La trong một lần vận hành xả đáy - Ảnh: Công ty Thủy điện Sơn La
Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa có công văn gửi Bộ Công Thương góp ý dự thảo quy trình vận hành hồ thủy điện Sơn La.
Theo đó, qua nghiên cứu dự thảo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị Bộ Công Thương chỉ đạo EVN rà soát tổng thể nội dung dự thảo quy trình đảm bảo phù hợp với các quy định của quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng của Thủ tướng và các quy định của pháp luật có liên quan về tài nguyên nước, phòng chống thiên tai, thủy lợi, khí tượng thủy văn...
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng nhấn mạnh trong những năm gần đây, tình hình mưa lũ có xu hướng diễn biến bất thường, cực đoan, khó dự báo, trên nhiều lưu vực hồ chứa đã xảy ra các trận lũ lớn bất thường vượt lũ lịch sử, vượt lũ thiết kế, vượt lũ kiểm tra gây mất an toàn cho công trình, nguy cơ đe dọa nghiêm trọng đến an toàn hạ du.
"Do vậy, bên cạnh việc xem xét, tính toán kiểm tra các đặc trưng lũ thiết kế, lũ kiểm tra của công trình cần nghiên cứu bổ sung các phương án vận hành phù hợp với tình hình diễn biến mưa lũ bất thường, đặc biệt đối với các trường hợp lũ vượt tần suất lũ kiểm tra về hồ chứa Sơn La.
Đồng thời bổ sung các quy định tương ứng để chủ động ứng phó trong trường hợp xảy ra các trận lũ đặc biệt lớn, lũ bất thường" - Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị.
Đối với việc vận hành hồ chứa thủy điện tham gia cắt/giảm lũ cho hạ du và phát điện, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy định thẩm quyền quyết định vận hành cắt, giảm lũ hoặc xả nước để duy trì mực nước trước lũ của giám đốc Công ty Thủy điện Sơn La gắn với phân loại lũ và ứng với điều kiện lũ ở hạ du nhỏ hơn so với quy định của quy trình vận hành liên hồ chứa để làm căn cứ vận hành hồ.
Đối với các trường hợp vận hành thuộc thẩm quyền của Trưởng Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia/Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đề nghị chỉ dẫn chiếu quy định trong Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng.
Đồng thời nghiên cứu, bổ sung quy định nội dung chính của lệnh vận hành do chủ hồ ban hành và trách nhiệm trong việc cung cấp, báo cáo các thông tin, số liệu vận hành đến các cơ quan, đơn vị có liên quan.
Đối với việc vận hành phát điện, xả nước trong mùa kiệt (quy định tại khoản 2, điều 20 của dự thảo), Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng chưa đủ, chỉ phù hợp với các trận lũ nhỏ và vừa trong mùa kiệt, cần bổ sung quy định cho những trận lũ bất thường với cường suất lớn hơn.
Vận hành hồ chứa thủy điện khi xảy ra hạn hán, thiếu nước, ô nhiễm nguồn nước (điều 22 của dự thảo) cần rà soát, chỉnh sửa quy định vận hành hồ chứa khi có dự báo hoặc xảy ra hạn hán, thiếu nước để bảo đảm phù hợp với quy định về quy trình vận hành hồ chứa trên lưu vực sông Hồng của Thủ tướng và quy định của Luật Tài nguyên nước, Luật Thủy lợi.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đề nghị sửa khoản 12 (điều 25 của dự thảo) thành "Duy trì vận hành ổn định hệ thống camera giám sát, thiết bị quan trắc mực nước, hệ thống truyền dẫn thông tin dữ liệu trực tuyến… truyền tín hiệu hình ảnh về Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương và Cục Điện lực, Cục Quản lý tài nguyên nước, Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự tỉnh Sơn La, EVN".
Nhà máy thủy điện Sơn La có công suất 2.400MW với 6 tổ máy, hiện là một trong hai nhà máy thủy điện lớn nhất Việt Nam (nhà máy thủy điện Hòa Bình sau khi mở rộng cũng có công suất 2.400MW).
Diện tích lưu vực hồ thủy điện Sơn La khoảng 43.760km², dung tích hồ chứa khoảng 9,26 tỉ m³, mực nước dâng bình thường là 215m, mực nước chết là 175m, mực nước gia cường khoảng 217m.
Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các cơ quan, địa phương đánh giá nguyên nhân ngập lụt và rà soát việc quản lý, vận hành hồ đập thủy lợi, thủy điện để bảo đảm quản lý an toàn, vận hành chủ động, hiệu quả.
Còn lại 19 hồ thủy lợi thuộc quản lý của Công ty TNHH MTV Khai thác công trình Thủy lợi Khánh Hòa, do ông Nguyễn Thái Hùng làm giám đốc.
Phóng viên Tuổi Trẻ đã hỏi ông Nguyễn Thái Hùng, trong các hồ chứa nước trên, những hồ nào khi xả thì nước sẽ đổ về các khu vực thuộc Diên Khánh, Nha Trang và có thể góp phần gây ngập lụt khi mưa lũ lớn tại các khu vực đó.
Về việc xả nước điều tiết, đón lũ, theo thông báo của công ty, từ ngày 24 đến 28-11 hồ Suối Dầu xả nước điều tiết với lưu lượng 30 - 80m3/s (chủ yếu xả nước lưu lượng lớn ban ngày, giảm xả vào ban đêm).
Theo thông báo của Công ty TNHH MTV Khai thác công trình Thủy lợi Khánh Hòa, việc xả nước điều tiết hồ Suối Dầu, kết hợp với mưa trên lưu vực và triều cường có thể gây ngập cục bộ tại một số vùng trũng thuộc các xã Suối Dầu, Cam Lâm, Suối Hiệp, Diên Lạc, Diên Khánh và các khu vực ven sông Cái Nha Trang, thuộc các phường Tây Nha Trang và Bắc Nha Trang.
Khi có mưa lũ, theo quy trình vận hành đã được tỉnh phê duyệt, chủ hồ phải thực hiện xả nước điều tiết để tránh nguy cơ vỡ hồ, đập (sẽ thành tai họa nguy hiểm lớn hơn).
Lượng nước xả lũ từ các hồ Suối Dầu, Am Chúa khi đó, ông Hùng giải thích là "giống như giọt nước tràn ly", kết hợp với lượng nước lũ đã đến các mức báo động trên sông Cái Nha Trang, góp phần gây ra lũ ngập.
Nước lũ gặp khi triều cường lớn lại không thể thoát mạnh, thoát nhanh ra biển nên lại càng gây ngập hơn các khu vực liên quan tại Nha Trang, Diên Khánh.
Ngoài ra theo ông Nguyễn Thái Hùng, việc quy hoạch, cho thực hiện nhiều dự án bằng cách đào núi, lấp sông, lấp ruộng, phá suối… để xây dựng các công trình, các khu đô thị cũng làm biến đổi, mất đi các dòng chảy tự nhiên đã hình thành, ổn định nhiều đời; mất các khu vực chứa nước như hồ điều tiết tự nhiên xưa kia… nên cũng là nguyên nhân góp phần gây ra lũ lụt, ngập nước.
Gần đây, có thêm đường cao tốc "như con đê chắn ngang kéo dài" ở các vùng phía tây, trên cao. Trong khi nhiều cống thoát nước của đường này cách xa nhau, không thể đảm nhận thoát nước hoàn toàn cho các vùng liên quan… nên cũng làm thay đổi, góp phần ứ, ngập nước một số nơi khi mưa lũ lớn vừa qua…
Chỉ 1 trong 20 hồ tại tỉnh Khánh Hòa cũ có còi báo động xả lũ cho dân biết
Về giám sát việc xả nước điều tiết các hồ tại bắc Khánh Hòa, theo ông Nguyễn Thái Hùng, đến nay các hồ lớn (trên 10 triệu m3) và nhiều hồ trung bình (từ 1-10 triệu m3) do công ty quản lý đều đã được lắp camera giám sát.
Tuy nhiên ông Hùng cũng thừa nhận, hệ thống camera giám sát của các hồ chứa đó cũng chỉ "giám sát được việc xả nước ở mức độ có xả hay không, xả nhiều hay ít, chứ chưa thể ghi nhận được chính xác lượng nước xả khỏi hồ, qua tràn là bao nhiêu m3/s".
Còn về hệ thống cảnh báo lũ cho dân khi các hồ xả nước, theo ông Hùng, cho đến nay trong tất cả 19 hồ của công ty quản lý chỉ có duy nhất 1 hồ Hoa Sơn (tại Vạn Ninh cũ) là đã lắp đặt được tháp báo lũ để hú còi cảnh báo khi xả nước cho cư dân tại khu vực Tu Bông. Nhưng đó chỉ là tháp báo lũ ở dạng còn thủ công, cần thao tác trực tiếp chứ chưa thể ghi nhận, cảnh báo tự động hoàn toàn.
Trong khi đó, việc quy hoạch cho chuyển đất nông nghiệp thành đất ở, đất thương mại dịch vụ…, biến ruộng đồng thành các dự án khu đô thị trên nhiều địa bàn tiêu tưới nước theo thiết kế của các hồ thủy lợi, làm giảm diện tích phải nộp thủy lợi phí.
Đồng thời, theo ông Hùng, phí thủy lợi trong mười mấy năm qua ở Khánh Hòa không tăng, nên công ty không thể có đủ nguồn thu để đầu tư, trang bị hệ thống tháp báo lũ hiện đại cho các hồ chứa nước, để báo lũ kịp thời cho cư dân các vùng liên quan như đã kể trên.
Trong ứng phó với thiên tai, công tác dự phòng có hiệu quả nhất, trước hết là công tác giám sát, dự báo và cảnh báo sớm.
Thủy điện Sông Ba Hạ xả lũ lúc 14h20 ngày 20-11 - Ảnh: MINH PHƯƠNG
"Những ngày này, cả nước đang hướng về Nam Trung Bộ để chia sẻ, hỗ trợ đồng bào vượt qua khó khăn. Đây cũng là thời điểm chúng ta phải suy nghĩ sâu hơn về việc ứng dụng khoa học kỹ thuật để giúp cho cảnh báo sớm, lường trước khả năng tác động tới từng khu vực, tới từng thôn xóm, thậm chí tới từng hộ dân".
Ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, đặt vấn đề như vậy tại Diễn đàn ứng dụng khoa học công nghệ trong dự báo và cảnh báo thiên tai do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng Quỹ phòng chống thiên tai trung ương tổ chức vào ngày 25-11.
Ông Phát đặt ra tình huống: "Dự báo mưa 300mm, 500mm hay 700mm phải rõ sẽ gây ngập đến đâu để trong tình huống mất điện, mất sóng, cán bộ cơ sở vẫn có thể dựa vào thông tin đầu vào để hướng dẫn người dân chủ động ứng phó".
Dự báo, cảnh báo sớm phải đi đầu
Theo ông Phát, trong ứng phó với thiên tai, công tác dự phòng có hiệu quả nhất, trước hết là công tác giám sát, dự báo và cảnh báo sớm. Trong nhiều năm qua, Nhà nước cùng với sự tham gia của doanh nghiệp, một số tổ chức trong và ngoài nước đã đầu tư nâng cao năng lực giám sát, dự báo, cảnh báo sớm, nhất là cảnh báo về bão.
Tuy nhiên do thiên tai khó lường và có nhiều loại hình nên công tác giám sát, dự báo, cảnh báo so với yêu cầu thực tế còn nhiều bất cập.
Theo ông Phát, sự phát triển của khoa học công nghệ đang mở ra nhiều cơ hội mới để nâng cao hiệu quả công tác giám sát, dự báo, cảnh báo sớm thiên tai, đặc biệt là công nghệ số và gần đây nhất xuất hiện khả năng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).
Ngoài việc quan tắc qua vệ tinh còn có nhiều thiết bị mới để tự động đo mưa trên mặt đất, radar, cảm biến tự động đo nhiệt độ, gió, mực nước, lưu tốc dòng chảy... Hơn thế nữa, các thông tin có thể được tích hợp nhanh chóng làm cơ sở cho các mô phỏng dự báo chính xác và kịp thời hơn, sát hơn cho từng địa bàn và truyền tải nhanh hơn, sát hơn thông tin cho các đối tượng chịu tác động của thiên tai.
"Tuy nhiên, các công nghệ này chỉ được phát huy khi lắp đặt các công nghệ, thiết bị quan trắc xây dựng các hệ thống cảnh báo và quan trọng hơn nữa là phải có bộ máy cơ chế vận hành duy trì và phát huy các hệ thống", ông Phát nói.
Đêm 19-11, mưa lớn và hồ thủy điện Đa Nhim xả nước ồ ạt, cả thị trấn cổ D'Ran (huyện Đơn Dương cũ), tỉnh Lâm Đồng bị ngập lụt - Ảnh: M.V.
GS.TS Đỗ Minh Đức (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh vai trò của dự báo, cảnh báo sớm là rất quan trọng, trong bối cảnh thiên tai ngày càng phức tạp thì phải áp dụng tổ hợp nhiều công nghệ khác nhau.
Theo ông Đức, trong điều kiện thực tế công nghệ Việt Nam hiện nay, tất cả những công nghệ gần như hiện đại nhất trên thế giới đều đã và đang áp dụng như công nghệ về quan trắc và đo lượng mưa theo thời gian thực, công nghệ quan trắc giám sát để dự báo mưa trong thời gian ngắn một vài giờ đến một vài ngày, công nghệ về viễn thám radar...
Tuy nhiên mức độ đầu tư còn hạn chế. Do đó cảnh báo sớm cần nhiều sự đầu tư hơn nữa phát huy hiệu quả toàn diện trong xã hội.
Dẫn chứng về mô hình trạm quan trắc mưa tích hợp với tính toán định lượng về cơ học đất, cơ học đá để đưa ra cảnh báo sớm cho sạt lở đất ở phường Yên Bái và xã Mù Cang Chải (tỉnh Lào Cai), ông Đức cho biết mô hình này được người dân và chính quyền địa phương đánh giá cao.
"Việc cảnh báo của chúng tôi được gửi tự động qua email chính quyền địa phương và người dân đã đăng ký nhận thông tin. Song song đó thông tin sẽ gửi tự động hàng giờ qua Zalo, tin nhắn điện thoại nếu điều kiện mạng viễn thông cho phép.
Ngoài ra chúng tôi tính đến trường hợp không có mạng viễn thông, chúng tôi lắp đặt hệ thống đo mưa kết hợp còi hú hoạt động độc lập, khi đến ngưỡng tính toán có khả năng xảy ra sạt lở thì sẽ phát cảnh báo", ông Đức nói.
Theo ông Đức, quan trắc chuyên sâu có hai nhiệm vụ là cung cấp thông tin cảnh báo trực tiếp cho khu vực đang tiến hành quan trắc và thêm cơ sở dữ liệu để tính toán, áp dụng cho khu vực khác có điều kiện địa chất, địa hình tương tự.
"Trong điều kiện thực tế Việt Nam hiện nay, chúng tôi kiến nghị nên đầu tư bố trí vào các khu vực có điều kiện địa chất điển hình để sử dụng kết quả quan trắc kết hợp với các trạm đo mưa, các tính toán định lượng và phân tích thực nghiệm trên thực tế để áp dụng, sử dụng rộng rãi tại Việt Nam. Như vậy vừa tiết kiệm thời gian, vừa tiết kiệm kinh phí", ông Đức nói.
Căn nhà trống hoác của bà Kim Ngân (xã Hòa Thịnh, Đắk Lắk, Phú Yên cũ) sau trận lũ lịch sử, giờ bà thêm nỗi lo bão sắp tới - Ảnh: TRẦN MAI
Mô hình cảnh báo sớm đa kênh và tháp báo lũ "all in one"
Ông Lê Viết Xê, Phó giám đốc Công ty CP Tư vấn và Phát triển kỹ thuật tài nguyên nước (WATEC), cho biết trước yêu cầu cấp bách của công tác cảnh báo sớm và xu thế chuyển đổi số trong xây dựng đô thị thông minh, hệ thống giám sát ngập lụt tự động (VFASS) được nghiên cứu và phát triển.
Hệ thống sử dụng cảm biến radar đo độ sâu ngập, kết nối với bộ thu thập dữ liệu Datalogger VFASS thông qua RS-485 hoặc LoRa và truyền tải liên tục qua mạng 3G/4G.
Thiết bị hoạt động bằng năng lượng mặt trời, có nguồn dự phòng và tự động phát cảnh báo khi mực nước vượt ngưỡng hoặc khi phát hiện bất thường.
"Toàn bộ dữ liệu được xử lý trên nền tảng điện toán đám mây do WATEC phát triển, cho phép quản lý tập trung và phân tích dữ liệu lớn ở quy mô quốc gia và chia sẻ linh hoạt qua API. Người dân và chính quyền có thể theo dõi tình hình ngập lụt, nhận cảnh báo theo thời gian thực qua ứng dụng web và trên điện thoại", ông Xê nói.
Bên cạnh đó, VFASS có thể liên kết với trạm đo mưa, trạm đo mực nước và tháp báo lũ để tự động phát cảnh báo đa kênh khi lượng mưa, độ ngập hoặc mực nước vượt ngưỡng.
Tương tự VFASS, hệ thống trạm cảnh báo lũ quét và sạt lở đất được thiết kế theo chu trình khép kín từ cảm biến - xử lý - truyền dữ liệu - hiển thị - cảnh báo, với nhiều ưu điểm như bảo hành trọn vòng đời thiết bị, sử dụng nền tảng điện toán đám mây giúp mở rộng linh hoạt, khả năng tương tác cao, kết nối IoT không giới hạn và sử dụng LoRa độc lập với nhà mạng.
Theo ông Xê, trong nhóm giải pháp này, VFASS tiếp tục cho thấy tính hiệu quả rõ rệt thông qua khả năng quan trắc mực nước theo thời gian thực, cảnh báo sớm đa kênh và mô hình tháp báo lũ "all in one" (tất cả trong một) dễ triển khai tại khu dân cư và đô thị.
"Với hệ thống tự động hóa, giám sát tình trạng pin, kết nối, cảm biến và máy chủ, hệ thống cung cấp dữ liệu phục vụ mô hình dự báo lũ và xây dựng bản đồ ngập. Hiện hệ thống đã được triển khai với 140 tháp báo lũ, trạm giám sát ngập tự động và hơn 70 trạm cảnh báo trên cả nước, đồng thời xuất khẩu sang Philippines", ông Xê chia sẻ.
Đoàn viên, thanh niên TP.HCM cùng địa phương khắc phục hậu quả mưa lũ ở Trường THCS Trần Nhân Tông (xã Diên Khánh, Khánh Hòa) - Ảnh: TRẦN HOÀI
Quán triệt nguyên tắc "3 sớm" và "3 đúng"
Theo GS.TS Đỗ Minh Đức, trong công tác phòng chống thiên tai, vai trò của chính quyền địa phương và người dân là cực kỳ quan trọng.
Trong đó phải quán triệt nguyên tắc "3 sớm": phát hiện sớm, cảnh báo sớm, hành động sớm; và "3 đúng": đúng người, đúng việc, đúng thời điểm. Vì chính quyền cấp xã hiện nay rất rộng, do đó thông tin phải đến đúng người và phải làm đúng việc và đúng thời điểm cần thiết mới đảm bảo hiệu quả phòng chống thiên tai.
"Qua thực tế chúng tôi thấy chính quyền và người dân có ba cấp độ phải quán triệt thực hiện, đó là có thông tin, nhưng quan trọng là thông tin đến thì chính quyền phải hiểu thông tin và hiểu đúng nội hàm của thông tin.
Ví dụ cảnh báo lũ quét và sạt lở theo rủi ro, chứ không phải cảnh báo đúng hay sai. Khi có thông tin, hiểu thông tin thì phải chuyển thông tin thành hành động cụ thể thiết thực", ông Đức nói thêm.
Thủy điện Sông Tranh 2 (Quảng Nam cũ) trong một đợt xả lũ qua tràn - Ảnh tư liệu: TẤN LỰC
Công nghệ giúp xác minh và điều phối phản ứng sau thiên tai
Ông Nguyễn Tiến Dũng, Chủ tịch JCI Việt Nam, nhận định công nghệ số đóng vai trò thiết yếu không chỉ trong dự báo mà còn trong cảnh báo sớm, xác minh và điều phối phản ứng sau thiên tai. Đáp ứng nhu cầu này, JCI Việt Nam đã xây dựng và triển khai nền tảng CuuTro.JCI.vn - hệ thống kết nối cứu trợ cộng đồng theo thời gian thực, hỗ trợ mục tiêu "ứng dụng công nghệ để giảm thiểu thiệt hại thiên tai".
Nền tảng tập trung vào bốn chức năng chính gồm: tiếp nhận thông tin ngay sau cảnh báo, hiển thị bản đồ cứu trợ thời gian thực, tự động kích hoạt lực lượng tại chỗ, và xác minh minh bạch dữ liệu. Người dân có thể gửi tín hiệu "cần giúp", trong khi cá nhân và doanh nghiệp gửi "muốn cho" khi có nguồn lực.
Bản đồ cứu trợ sẽ hiển thị rõ ràng các điểm cần hỗ trợ, điểm đã được cứu, kho hàng, điểm trú ẩn và nguồn lực chia sẻ từ người dân, giúp ưu tiên chính xác và hỗ trợ quyết định cho cơ quan chức năng. Hệ thống tự động gửi cảnh báo đến tình nguyện viên địa phương, đồng thời cập nhật trạng thái cứu trợ ngay khi hộ dân được hỗ trợ, đảm bảo minh bạch và hiệu quả phân bổ nguồn lực.
Thực tế triển khai, nền tảng đã ghi nhận gần 1.500 điểm "cần giúp", hỗ trợ 449 hộ dân xác nhận an toàn, huy động hơn 74 nhà hảo tâm và 99 điểm kiểm tra trực tiếp. Các chapter JCI đã cung cấp hơn 80 tấn hàng từ Đà Lạt, hai xe hàng từ JCI Worldwide VN và hàng nghìn suất nhu yếu phẩm từ nhiều địa phương khác, chứng minh khả năng phản ứng nhanh và hiệu quả thực chiến của nền tảng.
"JCI VN đề xuất chính quyền địa phương phối hợp thông báo nền tảng đến xã/phường, cử đầu mối xác minh tại địa phương, kết nối dữ liệu với các điểm trú ẩn, kho hàng và trạm y tế, đồng thời khuyến khích các tổ chức thiện nguyện cùng tham gia.
Chúng tôi cam kết không thu phí, không thương mại hóa nền tảng, đồng thời minh bạch dữ liệu và sát cánh lâu dài trong các hoạt động phòng chống, giảm nhẹ và phục hồi sau thiên tai, giúp người cần được nhìn thấy và người muốn giúp tiếp cận đúng nơi - đúng lúc", ông Dũng chia sẻ.
Việc vận hành phải tương ứng với công nghệ
Ông Bùi Quang Huy, Phó giám đốc Trung tâm Chính sách và Kỹ thuật phòng chống thiên tai (Cục Quản lý Đê điều và Phòng chống thiên tai), nhấn mạnh dù đã có nhiều nỗ lực và công nghệ được triển khai nhưng vẫn còn những hạn chế cần nhìn nhận thẳng thắn. Một trong những khó khăn lớn là vai trò của cấp xã ngày càng nặng nề hơn.
Nếu trước đây chủ yếu thực thi theo chỉ đạo từ huyện thì hiện nay cấp xã vừa phải chỉ đạo, vừa trực tiếp tổ chức ứng phó. Việc liên kết giữa các xã và giữa xã với tỉnh cũng đặt ra thách thức do địa bàn rộng, nguồn lực không đồng đều.
Theo ông Huy, chuyển đổi số là yêu cầu cấp thiết nhưng nhiều địa phương còn nhầm lẫn giữa "ứng dụng công nghệ thông tin" và "chuyển đổi số". Nếu chỉ có công nghệ mà con người không thay đổi tư duy, việc vận hành sẽ gặp hạn chế. Mục tiêu quan trọng nhất của cảnh báo sớm không chỉ là gửi thông tin mà phải đảm bảo người dân nhận được - hiểu được - biết cách làm - thực hiện được.
Hiện nay trung tâm đang phát triển hệ thống giám sát thiên tai cấp tỉnh, thí điểm tại Hà Tĩnh, kết nối dữ liệu giữa trung ương - tỉnh - xã và cộng đồng. Hệ thống có hai giao diện: một dành cho người dân theo dõi diễn biến, nhận hướng dẫn ứng phó, phản hồi thông tin; và một dành cho chỉ đạo điều hành, tích hợp dữ liệu thời gian thực, theo dõi tiến độ sơ tán dân, quản lý điểm an toàn trên bản đồ số.
Theo ông Huy, phần mềm hỗ trợ xây dựng phương án sơ tán dân đã được đưa vào diễn tập thực tế, giúp địa phương điều chỉnh kế hoạch theo diễn biến thiên tai thay vì dựa trên bản đồ giấy cố định. Mục tiêu cuối cùng của mọi công nghệ và mô hình là bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản, để người dân thực sự chủ động trước thiên tai.
Hệ thống còi hú cảnh báo thiên tai ở TP Huế phát huy hiệu quả
Ông Đặng Văn Hòa, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Biến đổi khí hậu TP Huế, cho biết hiện nay ở TP Huế có 4 hệ thống còi hú cảnh báo thiên tai được đặt ở xã Quảng Điền, phường Hóa Châu, phường Vỹ Dạ và phường Hương An.
Theo quy định, mỗi khi có bão lớn hay nước sông Hương, sông Bồ được dự báo dâng lên báo động 2 và báo động 3 thì hệ thống còi này sẽ được kích hoạt để cảnh báo cho người dân được biết nhằm kê cao đồ đạc, di chuyển xe cộ đến nơi cao hay thậm chí là sơ tán đến nơi an toàn.
"Trong đợt mưa lũ vừa qua, hệ thống còi hú cảnh báo này đã phát huy hiệu quả khi được kích hoạt sớm dù nước chưa dâng quá cao và người dân nghe còi đã chủ động phòng tránh, đưa xe cộ đến nơi cao", ông Hòa nói.
Đắk Lắk yêu cầu các thủy điện Sông Ba Hạ, Sông Hinh và Krông HNăng hạ mực nước hồ về mức đón lũ trước 10h ngày 28-11.
Dự báo vị trí và hướng di chuyển bão số 15 - Ảnh: VNDMS
Sức gió mạnh nhất vùng gần tâm bão mạnh cấp 8 (62 - 74km/h), giật cấp 10. Bão di chuyển theo hướng tây tây bắc với tốc độ 20 - 25km/h.
Dự báo hôm nay bão Koto (do Nhật Bản đặt, nghĩa là "đàn hạc") di chuyển hướng tây tây bắc với tốc độ 20 - 25km/h vào Biển Đông thành cơn bão số 15 rồi tiến dần về vùng biển giữa Biển Đông. Sau đó bão có khả năng mạnh thêm lên cấp 10 - 11, giật cấp 13 và di chuyển theo hướng tây.
Cảnh báo trong khoảng ngày 27 đến 28-11, khu vực giữa Biển Đông (bao gồm vùng biển phía Bắc đặc khu Trường Sa) có khả năng chịu tác động của gió mạnh cấp 10 - 11, giật cấp 14, sóng biển cao 7 - 9m, biển động dữ dội. Tàu thuyền hoạt động trong các vùng nguy hiểm nói trên đều có khả năng chịu tác động của dông, lốc, gió mạnh, sóng lớn.
Trước tình hình này, các tỉnh Nam Trung Bộ đã chuẩn bị thế nào?
Ngày 25-11, Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk Lương Nguyễn Minh Triết cho biết công tác ứng phó bão đang được kích hoạt, song song với việc khắc phục thiệt hại nặng nề sau đợt mưa lũ vừa qua. Ông Triết thông tin hôm nay (26-11) Phó thủ tướng Trần Hồng Hà sẽ chủ trì họp với các địa phương để chỉ đạo các giải pháp ứng phó.
"Cơn bão đang được theo dõi rất chặt chẽ. UBND tỉnh đã ban hành công điện yêu cầu các địa phương chủ động các biện pháp phòng tránh", ông nói.
Bên cạnh đó, Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự tỉnh Đắk Lắk đã có lệnh vận hành hồ trên các dòng sông. Đắk Lắk yêu cầu các thủy điện Sông Ba Hạ, Sông Hinh và Krông HNăng hạ mực nước hồ về mức đón lũ trước 10h ngày 28-11.
Cụ thể thủy điện Sông Ba Hạ xuống 102m, Sông Hinh xuống 204,5m, Krông HNăng xuống 251,5m. Việc vận hành xả lũ phải tuân thủ quy định để tránh lũ nhân tạo đột ngột gây nguy hiểm cho hạ du.
Tại Khánh Hòa, ông Nguyễn Duy Quang - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường - cho biết trong tình huống bão ảnh hưởng trực tiếp đến tỉnh Khánh Hòa, tỉnh sẽ có phương án sơ tán dân, hỗ trợ người dân chằng chống nhà cửa.
Đối với phương án đảm bảo an toàn hồ đập, ông Quang yêu cầu các đơn vị quản lý hồ chứa thường xuyên theo dõi cập nhật diễn biến tình hình thời tiết, mưa lũ, thực hiện vận hành, điều tiết xả lũ hợp lý, đảm bảo an toàn công trình và phòng chống ngập lụt vùng hạ du.
Phó chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa Lê Huyền cho biết với các hộ dân có nhà bị sập hoàn toàn, nhà bị hư hỏng nặng trong đợt mưa lũ lịch sử vừa qua sẽ được sơ tán đến nơi an toàn khi bão số 15 ảnh hưởng đến Khánh Hòa.
Ngoài ra để đảm bảo an toàn hồ đập và đón các đợt mưa tiếp theo, hai hồ Sông Chò 1 và Suối Dầu đã bắt đầu điều tiết mực nước từ ngày 24-11.
Bà con vùng lũ cũng cảnh giác
Ngày 25-11, người dân vùng rốn lũ Hòa Thịnh, Hòa Mỹ (Đắk Lắk) tiếp tục khắc phục thiệt hại do trận lũ lịch sử gây ra. Sau trận thiên tai nghiêm trọng, người dân quan tâm nhiều hơn đến trận bão số 15 và rất cảnh giác.
Bà Phạm Thị Lặt (62 tuổi, thôn Phú Hữu, xã Hòa Thịnh), nói: "Giờ nghe bão lũ là tôi sợ. Sau trận lũ vừa rồi, tôi phải chủ động hơn. Từ hôm nay, tôi lo chằng chống nhà cửa. Khi chính quyền thông báo thời gian bão đổ bộ là tôi qua nhà hàng xóm có nhà tầng an toàn trú, tan bão thì về lại".
Lãnh đạo xã Hòa Thịnh cho biết đã tuyên truyền người dân về đợt bão sắp đến. Trong trường hợp cần di dời đến những nơi an toàn tránh trú bão sẽ thông báo trực tiếp. Bên cạnh đó, các lực lượng tại cơ sở cũng sẵn sàng túc trực hỗ trợ người dân chằng chống nhà cửa, nhất là những ngôi nhà vừa bị nứt, vỡ tường, xóa móng... bởi trận lũ vừa qua.
Tương tự, bà Lê Thị Hoài Vinh, Chủ tịch UBND xã Hòa Mỹ, cho biết địa phương đã tính toán những phương án, chủ động ứng phó với bão. Những ngày đến sẽ chặt những cây cối có nguy cơ ngã đổ. Tiếp đến kiểm tra nhà cửa, kiên quyết di dời những hộ dân có nhà cửa bị hư hỏng sau lũ không còn an toàn.
"Đối với những nhà dân không an toàn mà bên cạnh có nhà tầng an toàn sẽ đưa qua ở ghép trong suốt quá trình bão đổ bộ. Trong trường hợp số lượng người dân có nhà cửa không ổn định nhiều, xã sẽ tận dụng các cơ sở nhà công vụ, trường học có tầng lầu để tránh trú bão", bà Vinh nói.
Đồng thời đề phòng bão gây mưa, dẫn đến lũ lên trở lại, những nhà dân ở vùng trũng thấp, có nguy cơ tái ngập cao cũng sẽ được chính quyền vùng rốn lũ di dời từ sớm.
Đêm qua, bão Koto đã đi vào Biển Đông và trở thành cơn bão số 15 trong năm nay. Dự báo trong 24 giờ tới, bão hướng về phía bắc quần đảo Trường Sa và cường độ có thể mạnh thêm hai cấp.
Một núi lửa ở đông bắc Ethiopia bất ngờ phun trào sau gần 12.000 năm, tạo ra những cột khói dày cao tới 14km cuộn về phía Yemen, Oman qua Biển Đỏ.
Hình ảnh vệ tinh cho thấy tro bụi bốc lên từ vụ phun trào núi lửa Hayli Gubbi ở Ethiopia trôi dạt qua Biển Đỏ ngày 23-11 - Ảnh: REUTERS
Theo Hãng tin AFP ngày 24-11, Trung tâm Tư vấn tro núi lửa Toulouse (VAAC) cho biết núi lửa Hayli Gubbi ở vùng Afar (Ethiopia) đã phun trào lần đầu tiên trong gần 12.000 năm, tạo cột khói tro cao tới 14km và trôi xa qua Biển Đỏ đến Yemen, Oman, Ấn Độ và Pakistan.
Núi lửa Ethiopia phun trào ‘như bom nổ’ sau 12.000 năm
Theo VAAC, núi lửa cao khoảng 500m này nằm trong thung lũng Rift, một vùng hoạt động địa chất mạnh mẽ, nơi hai mảng kiến tạo gặp nhau. Vụ phun trào được ghi nhận kéo dài nhiều giờ trong ngày 23-11.
Quan chức địa phương Mohammed Seid cho biết hiện chưa ghi nhận thương vong, nhưng đợt phun trào có thể gây ảnh hưởng kinh tế đối với cộng đồng chăn nuôi gia súc quanh khu vực.
“Dù chưa có thiệt hại về người và gia súc, nhiều ngôi làng đã bị tro bụi bao phủ, khiến vật nuôi không còn gì để ăn”, ông cho hay.
Ông Seid nói rằng trước đây không có bất kỳ ghi chép nào về việc núi lửa Hayli Gubbi từng phun trào, đồng thời lo ngại sinh kế của cư dân sẽ bị đe dọa.
Người dân sống quanh khu vực cho biết họ nghe tiếng nổ lớn kèm rung chấn giống “một quả bom bất ngờ phát nổ”. Dữ liệu vệ tinh cho thấy cột khói trắng dày đặc bốc cao và lan rộng.
Đồng thời theo Hãng tin Reuters ngày 25-11, hai hãng hàng không Ấn Độ - Air India và Akasa Air - đã hủy một số chuyến bay do mây tro từ vụ phun trào núi lửa Hayli Gubbi ở Ethiopia ảnh hưởng đến hoạt động bay. Trong đó Air India hủy 11 chuyến để kiểm tra an toàn máy bay, còn Akasa ngừng các chuyến đến Trung Đông như Jeddah, Kuwait và Abu Dhabi.
Theo Chương trình núi lửa toàn cầu của Viện Smithsonian, núi Hayli Gubbi không có ghi nhận phun trào trong toàn bộ thời kỳ Holocene, bắt đầu khoảng 12.000 năm trước vào cuối kỳ Kỷ băng hà cuối cùng.
Simon Carn, chuyên gia núi lửa tại Đại học Công nghệ Michigan, cũng xác nhận trên Bluesky rằng Hayli Gubbi “không có hồ sơ phun trào trong Holocene”, cho thấy đây là sự kiện chưa từng có trong hơn một thiên niên kỷ.
Núi lửa Indonesia phun, hơn 500 người sơ tán
Mặt đất phủ đầy tro núi lửa sau vụ phun trào núi Semeru tại làng Supiturang, Lumajang, Đông Java, Indonesia vào ngày 20-11 - Ảnh: AFP
Theo Hãng thông tấn Antara News (Indonesia), tính đến ngày 24-11, vụ phun trào núi lửa Semeru ở Lumajang, Đông Java hôm 19-11 đã khiến ba người bị thương nặng và ít nhất 528 cư dân phải sơ tán khẩn cấp, theo Cơ quan giảm nhẹ thiên tai quốc gia Indonesia (BNPB).
Chính quyền địa phương hiện duy trì mức cảnh báo núi lửa ở cấp IV - mức cao nhất - và đã ban bố tình trạng khẩn cấp đến ngày 26-11.
Theo BNPB, ba người bị thương hiện đang được điều trị tại Bệnh viện Đa khoa huyện Dr. Haryoto. Đợt phun trào cũng gây thiệt hại lớn với hơn 204ha đất nông nghiệp bị hủy hoại, 21 ngôi nhà bị phá hủy nặng, cùng một cơ sở giáo dục, một cơ sở y tế và một trạm điện bị hư hại.
Ngoài ra khoảng 178 người gồm người leo núi, hướng dẫn viên và nhân viên du lịch đã bị kẹt tại trạm Ranu Kumbolo vào thời điểm phun trào, nhưng hiện đã an toàn do khu vực này nằm ngoài hướng dòng khí nóng.
Theo Cơ quan địa chất Indonesia, vụ phun trào xảy ra lúc 16h ngày 19-11 (giờ địa phương), tạo cột khói bụi cao khoảng 2km và dòng khí - tro pyroclastic cực nóng dài tới 7km từ miệng núi.
Chính quyền đã phân phát nhiều vật dụng thiết yếu như nệm, bạt, chăn, khẩu trang y tế, túi rác, bộ vệ sinh cá nhân, cùng 1.000 suất ăn sẵn và 200 gói nhu yếu phẩm.
Giới chức cảnh báo nguy cơ tiếp diễn hoạt động núi lửa và khuyến cáo người dân tránh xa khu vực nguy hiểm quanh núi Semeru. Khu vực nguy hiểm được mở rộng ra bán kính 8km quanh miệng núi lửa.
Núi Semeru - còn gọi là Mahameru (có nghĩa là "núi vĩ đại"), ngọn núi cao nhất trên đảo Java - là một trong 129 núi lửa đang hoạt động của Indonesia. Ngọn núi này từng phun trào lớn vào năm 2021, khiến 51 người thiệt mạng và hàng trăm người bị thương.
Indonesia nằm trên “vành đai lửa” Thái Bình Dương nên thường xuyên xảy ra động đất và núi lửa phun.
Đám mây tro bụi dày đặc sau vụ phun trào núi Semeru ở Lumajang, Đông Java ngày 19-11 - Ảnh: AFP
Máy móc hạng nặng đang dọn dẹp tro bụi trước một ngôi nhà bị phá hủy bởi dòng chảy pyroclastic tại làng Supiturang, Lumajang, Đông Java, vào ngày 21-11 - Ảnh: AFP
Trận động đất có độ lớn 8,8 ngoài khơi bán đảo Kamchatka đã kích hoạt hoạt động đồng loạt của 7 núi lửa, một hiện tượng hiếm gặp trong gần 300 năm qua.
Ngày 24-11, cơ quan khí tượng Philippines cảnh báo áp thấp nhiệt đới Verbena có nguy cơ hình thành bão nhiệt đới.
Cư dân dọc theo sông Cotcot (Liloan, tỉnh Cebu, Philippines) được sơ tán đến Trường trung tâm Liloan từ rạng sáng 24-11 - Ảnh: CEBU DAILY NEWS
Theo Cơ quan thông tấn Philippines (PNA), ngày 24-11, áp thấp nhiệt đới Verbena đã gây mưa vừa đến mưa to trên diện rộng tại vùng Caraga nước này, buộc nhiều địa phương tạm dừng giao thông đường biển và cho học sinh nghỉ học để đảm bảo an toàn.
Theo Cơ quan Thiên văn, Địa vật lý và Khí quyển Philippines (PAGASA), sáng 24-11 (giờ địa phương), tâm áp thấp nhiệt đới Verbena cách Surigao City 330km về phía đông, với sức gió 45km/h, và giật đến 55km/h.
Theo báo Gulf News, Verbena dự kiến sẽ di chuyển theo hướng tây - tây bắc, có khả năng mạnh lên thành bão nhiệt đới trong vòng 36 giờ tới.
Tín hiệu cảnh báo gió bão cấp độ 1 (TCWS No. 1) lập tức được ban hành tại Dinagat Islands, Surigao del Norte (gồm Siargao và Bucas Grande), cùng nhiều khu vực phía bắc Surigao del Sur và Agusan del Norte. Hội đồng Quản lý thiên tai khu vực Caraga cũng đã nâng mức cảnh báo từ trắng lên xanh.
Do ảnh hưởng của thời tiết xấu, Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines đã tạm thời ngừng hoạt động các tàu thuyền. Riêng tàu RORO trên 300 tấn chỉ được phép vận hành sau 12 tiếng kể từ khi cảnh báo được ban hành và không được chở hành khách, ngoại trừ tài xế chở hàng.
Ngoài ra hầu hết các tỉnh bị ảnh hưởng đã đồng loạt cho học sinh nghỉ học. Tại Surigao del Norte, Thống đốc Robert Lydon Barbers thông báo chính quyền các địa phương được tự quyết cho học sinh học hoặc nghỉ tùy theo tình hình.
Khu vực Agusan del Norte cũng đình chỉ làm việc tại cơ quan tỉnh và tạm dừng học ở cả trường công và tư, riêng lực lượng cứu hộ phải thường trực và phối hợp với các cơ quan.
Trong khi đó, từ rạng sáng 24-11, lệnh sơ tán trước đã được ban hành đối với cư dân gần sông Cotcot (Liloan, tỉnh Cebu). Chính quyền địa phương cho biết cho đến nay họ đã di dời ít nhất 137 người, bao gồm cả trẻ em, theo báo Cebu Daily News.
Chính quyền các địa phương đồng thời khuyến cáo người dân - đặc biệt là những hộ ven biển - cần cảnh giác và theo dõi tình hình thời tiết.
Nhiều quốc gia Đông Nam Á như Malaysia, Thái Lan chịu ảnh hưởng lớn từ bão lũ diện rộng, ghi nhận hơn 470.000 người bị ảnh hưởng.
Khu vực Taman Bendahara ở Pengkalan Chepa (Malaysia) bị ngập sau nhiều giờ mưa lớn liên tục ngày 22-11 - Ảnh: BERNAMA
Hơn 11.000 người tại Malaysia và hơn 465.000 người ở miền Nam Thái Lan đang chịu ảnh hưởng nặng nề của đợt mưa lớn và lũ lụt trên diện rộng, buộc chính quyền nhiều nơi phải sơ tán khẩn cấp và kích hoạt trung tâm chỉ huy ứng phó thiên tai.
Theo Hãng tin Reuters ngày 24-11, Cơ quan Quản lý Thảm họa quốc gia Malaysia cho biết mưa lớn liên tục đã gây lũ lụt nghiêm trọng tại bảy bang gồm Kedah, Kelantan, Penang, Perak, Perlis, Terengganu và Selangor, ảnh hưởng ít nhất 11.009 người thuộc 3.839 hộ gia đình.
Trong đó, bang Kelantan (giáp Thái Lan) chịu thiệt hại nặng nhất với 8.228 người phải sơ tán. Hiện chưa ghi nhận ca tử vong. Riêng tại bang Perlis, khoảng 400 người bị mắc kẹt do sạt lở đất ở làng Wang Kelian, hiện đã được đưa lên nơi cao trú ẩn an toàn.
Cơ quan này cho biết giới chức trách đã mở 60 điểm trú ẩn tạm thời tại các bang bị ảnh hưởng nhằm hỗ trợ người dân phải sơ tán khi thời tiết trở nên cực đoan.
Bang Kelantan ở đông bắc Malaysia, giáp Thái Lan, là nơi chịu ảnh hưởng nặng nhất với 8.228 người bị tác động - Ảnh: BERNAMA
Một người đàn ông che ô dắt những con ngựa đi qua sân cỏ ngập trong mưa lớn tại Kuala Lumpur, Malaysia ngày 24-11 - Ảnh: REUTERS
Trong khi đó, theo báo Nation ngày 24-11, miền Nam Thái Lan cũng đang đối mặt với thảm họa lũ nghiêm trọng khi tỉnh Songkhla ban bố tình trạng “vùng đỏ” đối với thành phố Hat Yai và các huyện lân cận, yêu cầu sơ tán khẩn cấp trong bối cảnh mưa lớn tiếp diễn dưới tác động của rãnh gió mùa mạnh.
Theo chính quyền tỉnh Songkhla, đợt lũ từ ngày 19 đến 23-11 đã ảnh hưởng đến hơn 465.000 người tại 16 huyện, 100 xã, 637 làng, đồng thời khiến 235 người sơ tán.
Riêng thành phố Hat Yai là điểm nóng nhất với trên 243.000 người bị ảnh hưởng và nhiều khu đô thị chìm trong nước. Tại huyện Ranot, gió mạnh đã làm hư hại hơn 700 hộ gia đình. Hiện chưa có báo cáo về thương vong.
Sau chuyến thị sát của Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul, tỉnh trưởng Songkhla đã ra lệnh đẩy nhanh toàn bộ hoạt động ứng cứu: lập sở chỉ huy tiền phương tại Hat Yai, huy động phương tiện cứu hộ và tàu thuyền, máy bơm thoát nước công suất lớn.
Ngoài ra, Hội Chữ thập đỏ Songkhla cũng chuẩn bị 20.000 suất ăn mỗi ngày hỗ trợ người dân toàn tỉnh.
Thiệt hại ban đầu tại Songkhla ghi nhận 1 nhà bị cuốn trôi, 3 nhà hư hỏng, nhiều trường học và chùa chiền ngập nước, cùng hơn 640ha cây trồng và thủy sản bị phá hủy.
Theo báo Nation, các khu vực bị ảnh hưởng nặng tại Thái Lan bao gồm vùng trũng nông nghiệp, cộng đồng ven sông và nhiều tuyến giao thông chính bị gián đoạn.
Trung tâm Khí tượng khu vực nước này dự báo rãnh gió mùa mạnh sẽ tiếp tục gây mưa lớn đến ngày 25-11. Chính quyền duy trì đội ứng cứu 24/24 và yêu cầu người dân theo dõi chặt chẽ các khuyến cáo an toàn, đặc biệt tại các khu vực nguy cơ cao như Hat Yai, Na Mom, Rattaphum và Ranot.
Ảnh chụp từ drone cho thấy khu vực bị ngập ở Hat Yai, tỉnh Songkhla, Thái Lan ngày 23-11 - Ảnh: REUTERS
Người dân lội qua vùng nước ngập ở Hat Yai, tỉnh Songkhla, Thái Lan ngày 22-11 - Ảnh: REUTERS
Người dân đứng trong dòng nước lũ tại một khu vực bị ngập ở Hat Yai, tỉnh Songkhla, Thái Lan ngày 23-11 - Ảnh: REUTERS
Ngày 5-11, số người thiệt mạng do bão Kalmaegi ở miền Trung Philippines đã vượt qua con số 100 khi tỉnh Cebu của nước này chứng kiến trận lũ quét với mức độ tàn phá nặng nề.
