Những tai trời ách nước ở miền Trung thời gian qua đã để lại hậu quả bi thảm tới mức xã hội cần nhiều hơn những cuộc cứu trợ và những lời than khóc. Chúng ta đang cần một cuộc tự vấn lương tâm: Tại sao quá nhiều sinh mạng mất mát trong kinh hoàng như vậy? Sự sẵn sàng cho những thiên tai như thế này của chúng ta tới đâu? Năng lực đối phó thực sự chuyên nghiệp và kịp thời đang ở mức độ nào? Những gì cần phải làm hậu thiên tai? Và quan trọng không kém, bao nhiêu phần nguyên do của thảm họa là do sự
Động đất lớn, cảnh báo sóng thần ngoài khơi California
Một trận động đất mạnh xảy ra ngoài khơi California ngày 5-12 (giờ Mỹ) dẫn tới cảnh báo sóng thần, song hậu quả vẫn chưa được xác nhận.
Một khu dân cư tại bang California nằm gần bờ biển được sơ tán sau cảnh báo sóng thần ngày 5-12 - Ảnh: REUTERS
Một trận động đất 7 độ richter đã xảy ra ngoài khơi bờ biển của một khu vực thưa dân ở phía bắc California (Mỹ) ngày 5-12, khiến các thị trấn ven biển phải sơ tán sau khi có cảnh báo sóng thần.
Theo nhà chức trách Mỹ, trận động đất có tâm chấn nằm ở độ sâu 10km, cách thị trấn Ferndale khoảng 100km. Trung tâm cảnh báo sóng thần quốc gia của Mỹ ban bố cảnh báo sóng thần, đặt khoảng 4,7 triệu người trong vùng ảnh hưởng.
Hiện chưa có trường hợp tử vong hoặc thương tích nào được báo cáo. Không có thông tin nào về thiệt hại lớn do động đất, khi các quan chức cho biết họ cần thời gian để kiểm tra khu vực bị ảnh hưởng.
Cảnh báo sóng thần được dỡ bỏ sau khoảng 90 phút được ban bố.
Thống đốc California Gavin Newsom cho biết ông lo ngại về thiệt hại ở phía bắc California, do đó ông đã ký ban bố tình trạng khẩn cấp để tạo điều kiện hỗ trợ cho các khu vực bị ảnh hưởng.
Tại Ferndale, cư dân và chủ doanh nghiệp đang dọn dẹp đồ gốm vỡ và hàng hóa sau trận động đất.
"Đó là một trận động đất lớn, khiến bạn phải sơ tán khỏi tòa nhà nhanh nhất có thể", anh Troy Land, một thành viên của nhóm cứu hộ tình nguyện Ferndale nói với Reuters.
Còn ông Marc Buller, một luật sư sống tại Eureka, một thành phố cảng ở phía bắc California gần tâm chấn, cho biết ông đã trải qua rất nhiều trận động đất, nhưng trận động đất này có cảm giác bất thường.
Bờ Tây Mỹ là nơi giao nhau của một số mảng kiến tạo do đó các cơn địa chấn không phải là hiếm.
Khu vực này đã xảy ra một số trận động đất lớn, bao gồm trận động đất năm 1994 ở Northridge khiến hàng chục người thiệt mạng và hàng nghìn người khác bị thương, đồng thời gây ra thiệt hại hàng tỉ USD cho nhà cửa và cơ sở hạ tầng.
Trận động đất ở San Francisco năm 1906 cũng gây ra sóng thần, được cho là đã giết chết hơn 3.000 người.
Các nhà khoa học cảnh báo động đất và sóng thần khổng lồ có thể xảy ra bất cứ lúc nào ở Tây Bắc Thái Bình Dương, để lại hậu quả không thể tưởng tượng.
Sóng thần tấn công bờ biển Minamisoma thuộc tỉnh Fukushima của Nhật Bản trong thảm họa ngày 11-3-2011 - Ảnh: Jiji Press/AFP
Các nhà khoa học Mỹ mới đây cảnh báo về một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhất đang ẩn mình dưới lòng đại dương, ngay ngoài khơi bờ biển Tây Bắc Thái Bình Dương.
Theo đó, những trận động đất và sóng thần quy mô lớn có thể xảy ra bất cứ lúc nào tại khu vực này, gây ra thiệt hại kinh tế và con người vô cùng nghiêm trọng.
Theo nghiên cứu được đăng trên tờ The Washington Post, mức độ nguy cơ của khu vực này rất khó lường. Một báo cáo được Cơ quan Quản lý tình trạng khẩn cấp liên bang Mỹ (FEMA) công bố vào năm 2022 cho thấy chỉ một trận động đất kéo dài 5 phút có thể khiến hơn 600.000 tòa nhà bị đổ sập hoặc hư hại, 13.800 người thiệt mạng và hơn 100.000 người bị thương. Thiệt hại về kinh tế từ một trận động đất như vậy có thể lên tới 134 tỉ USD.
Nguyên nhân của mối đe dọa này nằm đới hút chìm Cascadia, trải dài 1.127km từ bắc California (Mỹ) tới đảo Vancouver của Canada, nơi hai mảng kiến tạo của Trái đất liên tục va chạm và tích tụ năng lượng.
Đây cũng là nguyên nhân gây ra hầu hết các trận động đất ở Tây Bắc Thái Bình Dương. Các nhà khoa học đã xác định được ít nhất 19 trận động đất lớn xảy ra tại khu vực này trong vòng 10.000 năm qua.
Nghiên cứu cũng cảnh báo về rủi ro xảy ra một trận động đất lớn làm rung chuyển khu vực. Cụ thể, mảng Juan de Fuca nằm ngay ngoài khơi khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương đang chìm xuống dưới mảng lục địa Bắc Mỹ với tốc độ tương đương với tốc độ mọc của móng tay.
Khi năng lượng tích tụ đủ lớn, một trận động đất mạnh sẽ xảy ra, kéo theo sóng thần khổng lồ nhấn chìm các vùng đất ven biển. Tuy nhiên, các nhà khoa học lưu ý không ai có thể dự đoán chính xác thời điểm xảy ra thảm họa này.
Một nhóm nghiên cứu ở Đức đang tuyển hàng nghìn con chó, dê cùng nhiều động vật khác để giúp dự báo núi lửa và động đất.
Núi lửa Etna trong đợt phun trào hồi tháng 5 vừa qua - Ảnh: REUTERS
Việc theo dõi hành vi của các loài động vật được gắn thẻ để dự báo thời tiết đã được thực hiện từ lâu, nhưng mới đây các nhà khoa học "tuyển" thêm một số động vật khác trong nỗ lực dự báo động đất, núi lửa và các hiện tượng tự nhiên.
Nhóm dự án thuộc Viện nghiên cứu hành vi động vật Max Planck ở Đức đang tuyển dụng hàng nghìn con chó, dê và các loài động vật trang trại khác - cũng như nhiều loài động vật hoang dã - vào các nghiên cứu sẽ theo dõi chuyển động của chúng từ không gian.
Chương trình sử dụng các máy phát nhỏ được gắn vào động vật có vú, chim và côn trùng. Các chuyển động chi tiết của những sinh vật này được theo dõi từ một vệ tinh chuyên dụng sẽ được phóng vào năm 2025.
Các nhà nghiên cứu cho biết mục đích không chỉ là nghiên cứu cách chúng phản ứng với các sự kiện tự nhiên sắp xảy ra như núi lửa phun trào, mà còn để có được những hiểu biết mới về quá trình di cư, sự lây lan của dịch bệnh ở động vật và tác động của khủng hoảng khí hậu.
Ông Martin Wikelski, trưởng nhóm dự án, cho biết: "Chúng tôi hy vọng có thể phóng khoảng 6 vệ tinh và thiết lập một mạng lưới quan sát toàn cầu không chỉ cung cấp thông tin chi tiết về chuyển động và sức khỏe của động vật hoang dã trên khắp hành tinh mà còn tiết lộ cách các sinh vật phản ứng với các hiện tượng tự nhiên như động đất".
Tuần trước, ông Wikelski cho biết giá trị của việc nghiên cứu các loài động vật được gắn thẻ ở khu vực sau này đã được chứng minh trong các thí nghiệm ban đầu ở Sicily trên sườn núi Etna. Hành vi của loài dê khá tốt trong việc dự đoán các vụ phun trào núi lửa lớn. Các cảm biến đã chỉ ra rằng các loài động vật trở nên lo lắng trước khi núi lửa phun trào và từ chối di chuyển đến những đồng cỏ cao hơn mà chúng thường đến.
Tương tự, các nhà nghiên cứu đã theo dõi chó, cừu và các loài động vật trang trại khác trên dãy núi Abruzzo, ngoại ô thủ đô Rome của Ý và phát hiện ra rằng chúng cũng phản ứng theo cách dự đoán được 7 trong số 8 trận động đất lớn trong khu vực trong 12 năm qua.
Rắn, chuột rời hang trước động đất?
Những câu chuyện về động vật có hành vi kỳ lạ trước khi xảy ra động đất hoặc núi lửa phun trào không phải là mới. Nhà sử học người Hy Lạp Thucydides cho rằng chuột, chó, rắn và chồn đã bỏ trốn khỏi thành phố Helice ngay trước khi xảy ra động đất vào năm 373 trước Công nguyên.
Tương tự, trận động đất Hải Thành năm 1975 ở Trung Quốc xảy ra sau khi người ta nhìn thấy rắn và chuột rời khỏi hang.
Siêu núi lửa như Phlegraean Fields có thể gây ra các vụ phun trào mạnh gấp hàng ngàn lần so với các sự kiện núi lửa thông thường.
Các đám mây tro và khí thải từ vụ phun trào núi lửa có thể bao phủ toàn cầu, gây ra những rối loạn khí hậu thảm khốc - Ảnh: REUTERS
Phlegraean Fields, một siêu núi lửa rộng lớn gần thành phố Naples (Ý), đang cho thấy những dấu hiệu đáng lo ngại của việc hoạt động lại.
Miệng núi lửa Solfatara, một trong những khu vực hoạt động mạnh nhất, đã liên tục phát thải nhiều khí hơn kể từ năm 2005, thu hút sự chú ý của cả các nhà khoa học lẫn người dân địa phương.
Điều gì khiến siêu núi lửa nguy hiểm đến vậy?
Với lượng phát thải khí carbon dioxide tương đương việc đốt cháy 2.273,05m³ xăng mỗi ngày, khu vực này đang phát đi những tín hiệu cần được chú ý nghiêm túc. Nghiên cứu do Gianmarco Buono thuộc Viện Địa vật lý và Núi lửa quốc gia Ý dẫn đầu nhấn mạnh sự gia tăng đáng lo ngại về khí thải từ miệng núi lửa Solfatara.
Mỗi ngày, từ 4.000 đến 5.000 tấn carbon dioxide thoát ra, trong đó tới 80% xuất phát trực tiếp từ magma dưới lòng đất. Phần còn lại là do các phản ứng giữa chất lỏng cực nóng dưới lòng đất và các loại đá calcite.
Sự gia tăng hoạt động này khiến các nhà khoa học phải gấp rút tìm hiểu liệu magma có đang tiến gần hơn đến bề mặt hay không.
Siêu núi lửa như Phlegraean Fields có thể gây ra các vụ phun trào mạnh gấp hàng ngàn lần so với các sự kiện núi lửa thông thường. Các đám mây tro và khí thải từ đó có thể bao phủ toàn cầu, gây ra những rối loạn khí hậu thảm khốc.
Phlegraean Fields từng phun trào dữ dội cách đây 40.000 năm, biến nó thành một "quả bom" về địa chất.
Lời nhắc về tính chất bất ổn của Trái đất
Khu vực này không chỉ xuất hiện khí thải mà còn có các trận động đất và sự biến dạng đáng kể của mặt đất, ám chỉ những thay đổi ngầm dưới lòng đất. Những dấu hiệu này phù hợp với mức độ hoạt động gia tăng được ghi nhận kể từ năm 2005.
Vào năm 2012, chính quyền đã nâng cảnh báo núi lửa từ mức xanh lên vàng, báo hiệu mức độ đe dọa gia tăng.
Các chuyên gia nhấn mạnh sự cần thiết phải phân biệt giữa khí thải do chuyển động magma và khí thải do phản ứng tự nhiên giữa các loại đá. Sự phân biệt quan trọng này có thể đóng vai trò quyết định giữa một báo động sai và một cuộc sơ tán có khả năng cứu mạng rất nhiều người.
Phlegraean Fields cũng nhắc nhở chúng ta về tính chất bất ổn của Trái đất. Mặc dù không phải mọi dấu hiệu núi lửa hoạt động đều dẫn đến thảm họa, nhưng nguy cơ là rất lớn, và thế giới đang dõi theo.
Các nhà khoa học vẫn đang quan sát và chờ đợi để xem liệu chúng ta có đang tiến gần đến một vụ phun trào thảm khốc khác, hay miệng núi lửa bất ổn này sẽ lắng dịu trong tương lai.
Ước tính có khoảng 150.000 tấn nước trong sương giá hình thành hằng ngày trên đỉnh các ngọn núi lửa Olympus Mons, Arsia Mons, Ascraeus Mons và Ceraunius Tholus.
Chính quyền Philippines đã bật cảnh báo ở mức độ cao nhất và di tản 40.000 người, khi cơn bão Usagi đổ bộ vào hôm nay và cơn bão khác ập đến cuối tuần này.
Lực lượng tuần duyên Philippines di tản người dân ở tỉnh Cagayan trước khi bão Usagi đổ bộ - Ảnh: AFP
Ngày 14-11, chính quyền Philippines chạy đua sơ tán hàng chục ngàn người khỏi các vùng dễ bị lũ lụt khi bão Usagi ập vào miền bắc nước này.
Usagi, cơn bão thứ 5 trong 3 tuần qua, đổ bộ vào tỉnh Cagayan vào trưa nay với sức gió lên đến 175km/h. Cơ quan thời tiết quốc gia đã nâng cảnh báo bão lên mức cao nhất, nhưng đã hạ xuống khi Usagi đổ bộ.
Tổng thống Ferdinand Marcos đã kêu gọi người dân tuân thủ lệnh sơ tán. "Mặc dù chúng ta không thể ngăn chặn bão tấn công đất nước, nhưng chúng ta có thể thực hiện các bước để giảm thiểu tác động của chúng", Hãng tin AFP dẫn lời ông Marcos nói, đồng thời kêu gọi cải thiện cơ sở hạ tầng để ứng phó với những tác động ngày càng nặng nề của bão.
Tại Cagayan, khi mưa lớn như trút nước, các lực lượng chức năng vẫn không ngừng di tản người dân dọc theo bờ biển và bờ của những con sông nước đã dâng cao.
"Hôm qua là các cuộc di tản phòng ngừa. Bây giờ chúng tôi đang thực hiện các cuộc di tản cưỡng bức", quan chức địa phương Edward Gaspar nói với AFP.
Lãnh đạo lực lượng dân phòng ở Cagayan, ông Rueli Rapsing, cho biết chính quyền địa phương dự kiến đưa 40.000 người đến nơi trú ẩn. Trước khi bão đổ bộ, họ đã đưa được khoảng 24.000 người đến nơi an toàn, theo Hãng tin Reuters.
Theo ông Rapsing, hơn 5.000 người dân tại Cagayan vẫn đang ở trong nơi trú ẩn sau những cơn bão trước đó vì sông Cagayan, con sông lớn nhất Philippines, tiếp tục dâng cao do mưa lớn đổ xuống một số tỉnh ở thượng nguồn.
Sau Usagi, một cơn bão nhiệt đới dữ dội khác là Man-yi dự kiến sẽ tấn công thủ đô Manila đông đúc vào cuối tuần này. Đường đi của nó sẽ tương tự như bão Trami vào tháng trước.
Các quan chức địa phương đã được lệnh thuyết phục người dân ở các cộng đồng dễ bị lũ lụt và lở đất trên đường đi của Man-yi di chuyển đến nơi trú ẩn vào ngày 15-11, trước khi bão đổ bộ.
"Các cơn bão đang chồng nhau. Ngay khi các cộng đồng đang gượng dậy sau cú sốc, thì cơn bão mới lại ập đến. Trong bối cảnh này, năng lực ứng phó đã cạn kiệt và ngân sách cạn kiệt", ông Gustavo Gonzalez, điều phối viên nhân đạo của Liên Hiệp Quốc tại Philippines, nói.
Bão hình thành ngày càng gần bờ biển
Các thảm họa thời tiết trong tháng qua ở Philippines đã khiến ít nhất 159 người thiệt mạng, 207.000 ngôi nhà bị hư hại hoặc phá hủy và gần 700.000 người đi di tản. Nhiều gia đình thậm chí không có những thứ thiết yếu như chiếu ngủ, bộ dụng cụ vệ sinh, đồ dùng nấu ăn và chỉ được tiếp cận hạn chế với nước uống an toàn, theo Liên Hiệp Quốc.
Mưa bão đã phá hủy hàng ngàn héc ta đất nông nghiệp và gây lũ lụt dai dẳng, có nguy cơ làm trầm trọng thêm các vấn đề về cung cấp lương thực.
Một nghiên cứu gần đây cho thấy các cơn bão ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương ngày càng hình thành gần bờ biển hơn, mạnh lên nhanh hơn và gây ảnh hưởng kéo dài do biến đổi khí hậu.
Cơ quan khí tượng Việt Nam đánh giá bão Man-yi rất mạnh, di chuyển nhanh, có khả năng di chuyển vào Biển Đông khoảng ngày 18-11, nhiều khả năng đây là cơn bão số 9 trong năm 2024.
Trước khi núi lửa Tonga phun trào dữ dội làm rung chuyển Thái Bình Dương, không có hoạt động bề mặt nào được ghi nhận, nhưng máy đo địa chấn đã phát hiện điều kỳ lạ.
Hình ảnh vệ tinh về vụ phun trào núi lửa Tonga - Ảnh: NASA
Năm 2022, núi lửa Hunga Tonga-Hunga Ha'apai ở Tonga phun trào đã phá hủy hòn đảo cùng tên, nhấn chìm mọi thứ trong tro bụi và khiến nhiều người thiệt mạng. Vụ phun trào không chỉ gây sóng thần ập vào các bờ biển Tonga mà còn lan rộng ra nhiều quốc gia ở Thái Bình Dương, đến tận Mỹ và Nhật Bản, đồng thời khiến Tonga mất liên lạc với bên ngoài suốt nhiều ngày.
Dự đoán những thảm họa tự nhiên như thế này là cực kỳ khó khăn, nhưng một phát hiện mới đây cho thấy một số núi lửa có thể phát ra dấu hiệu trước khi phun trào dữ dội.
Sau khi xem xét lại một số dữ liệu bị bỏ qua từ sự kiện của núi lửa Tonga, một nhóm các nhà nghiên cứu cho biết vụ phun trào khổng lồ làm rung chuyển Thái Bình Dương này được báo trước bởi một làn sóng địa chấn di chuyển khắp bề mặt Trái đất.
Theo trang tin khoa học công nghệ Gizmodo, nhóm nghiên cứu đã kiểm tra dữ liệu từ các máy đo địa chấn tại Fiji và Futuna - cách vụ phun trào hơn 750km. Trong dữ liệu đó, họ tìm thấy một loại sóng địa chấn di chuyển trên bề mặt được gọi là sóng Rayleigh, phát ra từ hướng của vụ phun trào thảm khốc khoảng 15 phút trước sự kiện này.
Con người không thể cảm nhận được sóng Rayleigh, nhưng các máy đo địa chấn đã dễ dàng ghi nhận nó.
"Dựa vào các tín hiệu địa chấn khác và hình ảnh vệ tinh, chúng tôi kết luận rằng sóng Rayleigh là dấu hiệu báo trước quan trọng nhất của vụ phun trào mà không có bất kỳ hoạt động bề mặt rõ rệt nào", các nhà nghiên cứu viết trong công trình của mình, được xuất bản trên tạp chí Geophysical Research Letters.
Vụ phun trào kỷ lục của núi lửa Hunga Tonga-Hunga Ha'apai xảy ra ngày 15-1-2022. Cột khí cao 58km từ vụ phun trào là lớn nhất từng được ghi nhận và đã vươn đến tầng trung lưu của Trái đất chỉ trong nửa giờ.
Như nhóm nghiên cứu lưu ý, trước vụ phun trào này, không có bất kỳ "hoạt động bề mặt rõ rệt" nào. Do đó, sóng Rayleigh là chỉ báo chính về sự kiện hủy diệt sắp xảy ra.
"Khi xảy ra động đất thông thường, sóng địa chấn bao gồm cả sóng Rayleigh được sử dụng ngay lập tức để ước tính các thông số như tâm chấn, độ sâu, cường độ", Mie Ichihara, nhà núi lửa học tại Đại học Tokyo và là đồng tác giả nghiên cứu, nói.
"Sau đó các thông số này được sử dụng để phát đi cảnh báo sóng thần sớm. Tuy nhiên hiện tại không có cơ sở hạ tầng để sử dụng sóng Rayleigh từ dấu hiệu báo trước của vụ phun trào núi lửa như đã được xác định trong bài báo của chúng tôi, dù chúng tôi tin rằng điều này hữu ích".
Nhóm nghiên cứu cho rằng việc phân tích dữ liệu từ các trạm đo địa chấn đặt cách xa hàng trăm km so với vụ phun trào có thể giúp phát hiện sự kiện trước khi nó gây ra những tác động tồi tệ nhất.
"Tại thời điểm núi lửa phun, chúng tôi không nghĩ đến việc sử dụng loại phân tích này trong thời gian thực. Nhưng lần sau, khi có một vụ phun trào lớn dưới nước, các đài quan sát địa phương có thể nhận biết từ dữ liệu của họ", bà nói thêm.
Hệ thống cảnh báo sớm núi lửa, sóng thần
Các hệ thống cảnh báo sớm thảm họa tự nhiên như động đất, núi lửa và sóng thần, cũng như các sự kiện có thể dự đoán được như bão, lốc xoáy và bão lớn, sẽ cứu sống nhiều người. Bất kỳ khoảng thời gian báo trước nào cũng đều tốt hơn là không, vì thậm chí chỉ vài phút cảnh báo cũng có thể tạo ra sự khác biệt giữa sống và chết.
Các nhà nghiên cứu đang liên tục tìm ra những phương pháp mới để phát hiện sớm các thảm họa tiềm tàng. Năm 2021, một nhóm các nhà khoa học Trái đất phát hiện rằng có thể dự đoán sóng thần dựa vào từ trường của chúng, sẽ đến trước khi mực nước biển thay đổi - dấu hiệu quen thuộc cảnh báo sự xuất hiện của những "bức tường nước" khổng lồ.
Vụ phun trào Hunga Tonga-Hunga Ha'apai có thể đã tàn khốc hơn nhiều nếu nó xảy ra ở khu vực đông dân cư hơn. Các nhà nghiên cứu hy vọng rằng những hiểu biết có được từ vụ phun trào kỷ lục này có thể giúp con người chuẩn bị tốt hơn cho những sự kiện tương tự trong tương lai.
TTO - Sau khi phát nổ và phun trào vào ngày 15-1, ngọn núi lửa Hunga Tonga-Hunga Ha'apai ở quần đảo Tonga có thời điểm phóng điện đến 200.000 lần trong một giờ, theo tạp chí khoa học National Geographic.
Cơ quan Khí tượng Tây Ban Nha (AEMET) tiếp tục phát cảnh báo mưa lớn và bão ở mức cam và vàng ở khu vực hai tỉnh Castellón và Tarragona.
Lũ lụt 'như tận thế' ở Tây Ban Nha
Hôm 3-11, AEMET đã nâng mức cảnh báo thời tiết ở khu vực ven biển thành phố Valencia lên mức "cảnh báo đỏ" (tức mức cảnh báo cao nhất trong thang cảnh báo thời tiết ở nước này), do dự kiến sẽ tiếp tục có mưa lớn.
Chính quyền thành phố Valencia cũng kêu gọi người dân tìm nơi trú ẩn an toàn.
Vẫn chưa hết mưa lũ
Các video được lan truyền trên mạng xã hội hôm 4-11 cho thấy xe cảnh sát vẫn rảo quanh các con phố ở thành phố Aldaia, thuộc vùng Valencia, phát loa thông báo người dân hãy về nhà và tránh xa các khu vực gần khe núi.
Thị trưởng Aldaia Guillermo Lujan cũng yêu cầu người dân hãy rời khỏi nơi làm việc, trở về nhà. Ở phía nam Tây Ban Nha, chính quyền khu vực Murcia đã gửi thông báo qua tin nhắn yêu cầu người dân tránh xa một số khu vực nhất định do mực nước đang tiếp tục dâng cao.
Một người đàn ông đi giữa bùn đất và đống đổ nát sau trận lũ lụt kinh hoàng ở vùng Paiporta, ngoại ô thành phố Valencia - Ảnh: AFP
Hôm 1-11, một trận mưa kinh hoàng kéo dài hàng giờ đồng hồ đã đổ xuống Valencia, gây lũ lụt thảm khốc khiến ít nhất 214 người chết.
Trong lịch sử Valencia từng xảy ra nhiều trận lũ lớn, trong đó có trận lũ hồi năm 1957 làm ít nhất 81 người thiệt mạng và dẫn đến việc triển khai "Kế hoạch miền Nam" từ năm 1965 đến 1972 về đổi hướng sông Turia ra khỏi trung tâm thành phố Valencia để giảm thiểu nguy cơ lũ lụt.
Tuy vậy con sông này lại chảy vào một hồ đầm lầy ở gần thành phố thay vì trực tiếp đổ ra Địa Trung Hải, điều này đã dẫn đến lụt lội cục bộ tại địa phương trong những năm xảy ra mưa lớn, theo TTXVN.
Ngoài ra hạn hán kéo dài cũng ảnh hưởng đến việc phòng chống lũ lụt ở khu vực này. Với việc khu vực phía Nam và miền Trung Tây Ban Nha đối mặt với điều kiện khô hanh và mối đe dọa nghiêm trọng do tình trạng sa mạc hóa, cơ quan chức năng nước này chỉ tập trung vào việc ngăn chặn tình trạng thiếu nước thay vì triển khai các chiến lược chống lụt mạnh mẽ, những ưu tiên này khiến cho Valencia trở nên dễ bị tổn thương khi bất ngờ có mưa lớn.
Người dân nổi giận vì chính quyền tắc trách
Vua Felipe VI của Tây Ban Nha cố gắng nói chuyện với một người dân dù áo và mặt ông đã dính bùn do người dân ném vào - Ảnh: AFP
Đến thăm vùng Paiporta, ngoại ô thành phố Valencia hôm 3-11, Vua Felipe VI và Vương hậu Letizia đã phải đối mặt với hàng loạt áp lực khi đám đông liên tục gọi ông là “kẻ giết người”, và cáo buộc chính quyền Tây Ban Nha phản ứng chậm chạp trước thảm họa khiến ít nhất 214 người chết.
Theo Đài CNN, sau khi Vua, Vương hậu, Thủ tướng cùng Thống đốc Valencia tạo dáng chụp ảnh, đám đông bắt đầu la ó, chửi bới nhà vua và các quan chức hàng đầu Tây Ban Nha. Thậm chí đám đông còn đổ dồn về phía trước, nơi nhà vua đang đứng và ném trứng, ném bùn, buộc lực lượng an ninh phải bung ô để bảo vệ họ.
Đối mặt với một người dân, Vua Felipe VI vẫn bình tĩnh và hạ dù xuống để lắng nghe người này trò chuyện. Một số đoạn video cho thấy Vua Felipe VI cố gắng nói chuyện với người dân khi trên mặt đã lấm tấm bùn đất.
Vương hậu Letizia cũng đã cố gắng trao đổi với một số người dân đang giận dữ. Bà bật khóc và ôm chặt một số người dân. Có lúc Vương hậu sợ hãi, run rẩy và ôm chặt đầu.
Làn sóng phẫn nộ của người dân càng đổ dồn vào Thủ tướng Sanchez và Thống đốc Mazon bởi trong khi Vua Felipe VI vẫn khăng khăng muốn nán lại thêm để thăm hỏi tình hình của người dân, Thủ tướng Tây Ban Nha Sanchez và Thống đốc thành phố Valencia Mazon đã sớm rời khỏi khu vực hỗn loạn.
Tính đến ngày 4-11, ít nhất 214 người chết do lũ lụt thảm khốc và số người thiệt mạng dự kiến sẽ còn tăng thêm trong vài ngày tới. Trong số những nạn nhân mới được ghi nhận, thi thể của một cụ bà 70 tuổi được tìm thấy ở cách nhà bà hơn 12km do bị nước lũ hôm 1-11 cuốn trôi.
Phản ứng chậm chạp, sự phối hợp thiếu chuyên nghiệp của các cơ quan ban ngành trước thảm họa khiến người dân ở Valencia vô cùng tức giận. Theo lời người dân, vài giờ sau khi cơ quan thời tiết Tây Ban Nha phát cảnh báo lũ lụt, các nhà chức trách địa phương mới ban hành văn bản cảnh báo đến người dân.
Hơn nữa phản ứng của chính quyền Tây Ban Nha sau khi thảm họa xảy ra cũng chậm chạp khiến tình hình càng thêm tồi tệ hơn.
Theo các nhà phân tích, sự chậm trễ của chính quyền nước này đến từ vấn đề chính trị. Bởi Thủ tướng Sanchez và Thống đốc Mazon đến từ hai đảng phái chính trị khác nhau. Và theo hệ thống chính trị của Tây Ban Nha, chính quyền liên bang nước này không thể giải ngân các quỹ, các nguồn lực khẩn cấp mà chưa có sự cho phép của chính quyền khu vực.
Tính đến sáng 1-11 (giờ địa phương), Tây Ban Nha vẫn đang oằn mình để thu dọn hậu quả sau thảm họa lũ lụt tồi tệ nhất trong lịch sử hiện đại của nước này.
Ít nhất 6 người thiệt mạng và hơn 10.000 người khác bị ảnh hưởng sau một chuỗi các vụ phun trào núi lửa Lewotobi Laki Laki ở Indonesia.
Hình ảnh núi lửa Lewotobi Laki Laki phun trào vào tháng 1 năm nay - Ảnh: WASHINGTON POST
Đài ABC News dẫn tin từ Cơ quan quản lý thiên tai quốc gia Indonesia cho biết ít nhất 6 người thiệt mạng sau chuỗi các vụ phun trào núi lửa xảy ra trên đảo Flores, tỉnh Đông Nusa Tenggara tính đến ngày 4-11.
Riêng đêm 3-11, núi lửa Lewotobi Laki Laki (đảo Flores) phun tạo ra những đám tro nâu dày lên tới 2.000m vào không khí, thiêu rụi một số ngôi nhà và một tu viện của các nữ tu Công giáo gần đó.
Bà Agusta Palma, người đứng đầu Quỹ Saint Gabriel, nơi quản lý các tu viện trên hòn đảo, cho biết vụ phun trào núi lửa đã khiến một nữ tu thiệt mạng và một người khác mất tích.
“Các nữ tu của chúng tôi đã chạy ra ngoài trong hoảng loạn dưới cơn mưa tro núi lửa”, bà nói.
Thông tin ban đầu cho biết 9 người đã thiệt mạng sau các vụ phun trào núi lửa gần đây trên đảo, nhưng các cơ quan địa phương sau đó cập nhật tổng số nạn nhân thiệt mạng còn 6.
Tuy nhiên con số thương vong nhiều khả năng tiếp tục tăng lên do vẫn còn nhiều người bị chôn vùi trong những ngôi nhà bị sập.
Sau một loạt vụ phun trào diễn ra vào tuần trước ở núi Lewotobi Laki Laki, cơ quan chức năng Indonesia cũng đã nâng mức độ nguy hiểm và mở rộng vùng nguy hiểm đối với khu vực này.
Mức cảnh báo nguy hiểm của núi lửa được nâng lên cấp độ 4 - mức cảnh báo cao nhất. Vùng nguy hiểm xung quanh núi lửa cũng được mở rộng gấp đôi, với bán kính mới là 7km.
Ít nhất 10.000 người đã bị ảnh hưởng bởi các vụ phun trào. Đá núi lửa được phun ra xa tới 6km từ miệng núi. Những mảnh vụn núi lửa cũng phủ kín các làng và thị trấn lân cận khiến người dân phải sơ tán.
Những hình ảnh và video được chia sẻ trên mạng xã hội cho thấy hàng tấn mảnh vụn núi lửa đã phủ kín các ngôi nhà ở những làng gần đó, thậm chí một số mái nhà còn bị che phủ hoàn toàn. Nhiều ngôi nhà đã bốc cháy sau khi bị các vật liệu núi lửa nóng rơi vào.
Vào ngày 27-10, núi lửa Marapi (tỉnh Tây Sumatra), một trong những núi lửa hoạt động mạnh nhất Indonesia, đã phun trào và tạo ra những cột tro dày và phủ đầy tro bụi ở các làng lân cận. Rất may không có thương vong về người.
Chỉ trong vòng 8 giờ đồng hồ, lượng mưa khủng khiếp trút xuống một số khu vực tại vùng Valencia, Tây Ban Nha tương đương với lượng mưa trong cả một năm.
Hàng trăm chiếc xe bị mắc kẹt và chất chồng lên nhau sau trận lũ tại vùng Valencia, Tây Ban Nha - Ảnh: REUTERS
Tính đến ngày 31-10, số người chết sau khi cơn bão tàn khốc quét qua vùng Valencia của Tây Ban Nha đã tăng lên 158 người, theo Hãng tin Reuters.
Lũ lụt 'như tận thế' làm ít nhất 158 người chết, Tây Ban Nha quốc tang 3 ngày - Nguồn: Channel 4 News
“Tổng cộng có 158 người thiệt mạng cùng hàng chục người khác đang mất tích, Bộ trưởng phụ trách hợp tác giữa các khu vực của Tây Ban Nha Angel Victor Torres cho biết.
Đội cứu hộ đang miệt mài tìm kiếm những người mất tích giữa đống ngổn ngang khi đường phố bị chặn bởi hàng trăm chiếc xe ô tô chất đống lên nhau.
Sự kiện này đánh dấu thảm họa lũ lụt tồi tệ nhất trong lịch sử Tây Ban Nha hiện đại.
Giải thích về trận lũ trên, các nhà khí tượng học cho biết chính biến đổi khí hậu do con người gây ra đã tăng cường độ và tần suất của nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan.
“Nước tràn vào nhà chúng tôi từ mọi phía và thông qua hệ thống thoát nước. Nó phá hủy cả bức tường phòng ngủ. Chúng tôi phải nhanh chóng nhảy lên thang để trèo lên mái nhà. Nước lũ cuốn trôi xe hơi như thể chúng chỉ là những món đồ chơi", một cư dân tại vùng Paiporta thuộc Valencia thuật lại.
Cơ quan chức năng cho biết nhiều người dân không thể thoát khỏi xe, trong đó một số người không may đã thiệt mạng - Ảnh: REUTERS
Một nhân chứng khác của tờ New York Times kể lại một dòng nước mỏng bắt đầu tràn đến bánh xe khi họ đang lái xe vào ban đêm.
Thoạt đầu lượng nước rất ít và không đáng kể, nhưng nhanh chóng dâng cao đến gần 1 mét chỉ trong vài giây. Ngay sau đó những chiếc xe khác bị nước đẩy trôi bỗng dưng lao đến chồng lên xe của họ.
“Giống như ngày tận thế vậy”, nhân chứng này cho biết.
Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez đã đến thăm một số khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất sau khi nước này tuyên bố quốc tang 3 ngày để tưởng nhớ những nạn nhân của trận lũ.
“Chúng tôi sẽ không để người dân Valencia đơn độc”, ông Sánchez tuyên bố, đồng thời kêu gọi mọi người nên ở yên trong nhà đề phòng chuyện bất trắc xảy ra.
Người dân dùng tất cả những gì mà họ có để dọn dẹp bùn đất sau trận lũ lịch sử - Ảnh: WASHINGTON POST
Một bé trai dùng chổi dọn bùn đất sau khi lũ đi qua - Ảnh: WASHINGTON POST
Người phụ nữ xót xa trước những món đồ bị bùn đất và nước lũ vấy bẩn - Ảnh: WASHINGTON POST
Việt Nam gửi điện thăm hỏi về các trận mưa lớn và lũ quét tại Tây Ban Nha
Được tin các trận mưa lớn và lũ quét đã gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản tại các địa phương Tây Ban Nha, ngày 1-11, Chủ tịch nước Lương Cường đã gửi điện thăm hỏi tới Nhà Vua Felipe VI, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã gửi điện thăm hỏi tới Thủ tướng Pedro Sánchez.
Cùng ngày, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã gửi điện thăm hỏi đến Bộ trưởng Ngoại giao, Liên minh châu Âu và Hợp tác José Manuel Albares Bueno.
Khu vực Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, sẽ hứng chịu lượng mưa cao hơn mức trung bình trong những tháng cuối năm 2024 do ảnh hưởng của La Nina.
Sóng dâng dọc theo vịnh Manila (Philippines) giữa những trận mưa lớn do bão Yagi gây ra vào ngày 2-9 - Ảnh: AFP
Ngày 15-10, tờ Straits Times cho biết các nước Đông Nam Á, vốn đã chịu ảnh hưởng nghiêm trọng bởi hàng loạt cơn bão trong năm nay, sẽ chứng kiến lượng mưa cao hơn mức bình thường trong những tháng tới, gây đe dọa đến nông nghiệp, du lịch và sản xuất công nghiệp của khu vực này.
Các nhà dự báo thời tiết dự đoán trong tháng 11 tới, từ Việt Nam tới Philippines sẽ có thời tiết ẩm ướt do hiện tượng La Nina gây ra. Hiện tượng này đẩy nước ấm về phía tây Thái Bình Dương và gây mưa nhiều hơn cho khu vực.
“La Nina được dự đoán sẽ diễn ra từ tháng 10 đến tháng 11 năm nay, góp phần gây lượng mưa cao hơn mức bình thường ở một số quốc gia trong khu vực Đông Nam Á”, Trung tâm Chuyên biệt khí tượng ASEAN cho biết.
Lượng mưa nhiều bất thường có thể gây cản trở nỗ lực phục hồi của Việt Nam sau khi gánh chịu những ảnh hưởng nặng nề từ siêu bão Yagi, tờ Straits Times nhận xét.
Tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam đang phải gánh chịu hậu quả đặc biệt nghiêm trọng về người và của do bão Yagi.
Những trận lũ lụt liên tục diễn ra ở phía bắc Thái Lan cũng khiến nước này chịu thiệt hại 30 tỉ baht (tương đương 883 triệu USD).
Trong khi đó, Philippines, quốc gia hứng chịu khoảng 9 cơn bão mỗi năm, vẫn đang gánh chịu hậu quả từ hàng loạt cơn bão chết người trong những tháng gần đây, bao gồm bão Gaemi vào tháng 7, Yagi vào tháng 9 và Krathon vào tháng 10.
Cơ quan thời tiết Philippines dự đoán phần lớn lãnh thổ quốc gia sẽ hứng chịu lượng mưa cao hơn mức trung bình cho đến cuối năm 2024 và cao hơn 160% so với lượng mưa trung bình vào tháng 1.
Ngày 14-10 vừa qua, Singapore đã phát đi cảnh báo lũ lụt khi quốc đảo này bước vào giai đoạn chuyển mùa với sự xuất hiện của sấm sét và mưa dông.
La Nina xuất hiện cuối năm nay
Trước đó, Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) dự báo nhiều khả năng hiện tượng La Nina sẽ xuất hiện vào cuối năm 2024.
Trái ngược với El Nino khi hiện tượng này đẩy nước ấm về phía đông, dẫn đến điều kiện khô hơn ở các khu vực châu Á và Úc, La Nina lại làm cho nước ấm tập trung ở các khu vực trên và gây ra nhiều mưa hơn.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra nhiệt độ bề mặt biển ấm hơn cũng góp phần vào sự phát triển của các hệ thống bão, làm tăng khả năng hình thành và gia tăng cường độ của các cơn bão nhiệt đới gần bờ biển Đông Nam Á.
