Những tai trời ách nước ở miền Trung thời gian qua đã để lại hậu quả bi thảm tới mức xã hội cần nhiều hơn những cuộc cứu trợ và những lời than khóc. Chúng ta đang cần một cuộc tự vấn lương tâm: Tại sao quá nhiều sinh mạng mất mát trong kinh hoàng như vậy? Sự sẵn sàng cho những thiên tai như thế này của chúng ta tới đâu? Năng lực đối phó thực sự chuyên nghiệp và kịp thời đang ở mức độ nào? Những gì cần phải làm hậu thiên tai? Và quan trọng không kém, bao nhiêu phần nguyên do của thảm họa là do sự
Công nghệ gieo mưa nhân tạo là gì mà bị đổ thừa gây lũ lụt ở Dubai?
Nhiều nghi vấn rộ lên về 'thủ phạm' thực sự sau trận mưa lũ bất thường ở thành phố sa mạc Dubai mới đây là công nghệ gieo mưa nhân tạo (cloud seeding).
Xe hơi bị "nuốt" trong lũ lụt sau mưa lớn ở Dubai vào ngày 17-4 - Ảnh: AFP
Hồi đầu tuần, một lượng mưa lớn tương đương lượng mưa của hai năm dồn lại đã trút xuống thành phố Dubai, Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) chỉ trong một ngày, gây lũ lụt nghiêm trọng ảnh hưởng đến các hoạt động nơi đây. Trên mạng sau đó xuất hiện thông tin cho rằng trận mưa lũ này do mưa nhân tạo gây ra.
Công nghệ gieo mưa nhân tạo
Trước tiên cần phải hiểu công nghệ gieo mưa nhân tạo (cloud seeding) hoạt động như thế nào. Để "gieo mưa" cho một đám mây, ta sẽ cần phun lên đó những hạt muối siêu nhỏ như bạc iodide, calcium chloride hay potassium chloride.
UAE cũng như nhiều nước khác đã tiến hành hoạt động này từ lâu, sử dụng máy bay hoặc máy móc từ mặt đất bắn vào các luồng khí để đưa các chất này lên mây.
Các hạt này đều có cấu trúc tinh thể, tương tự như băng, tạo ra bề mặt để các giọt nước có thể bám vào. Nước ngưng tụ tạo thành tinh thể băng và cuối cùng rơi xuống dưới dạng tuyết hoặc mưa.
Điều này tương tự như quá trình mưa tự nhiên diễn ra trong các đám mây.
Một kỹ sư mặt đất của Trung tâm Khí tượng quốc gia UAE chuẩn bị cho máy bay gieo mưa nhân tạo - Ảnh: BUSINESS INSIDER/GETTY IMAGES
"Gieo mưa nhân tạo không thể tạo ra mây từ hư không. Nó giúp nước sẵn có trên trời ngưng tụ nhanh hơn và tạo mưa ở một số nơi nhất định.
Vì vậy, trước tiên bạn sẽ cần độ ẩm. Không có độ ẩm thì sẽ không có mây", bà Friederike Otto, giảng viên cao cấp về khoa học khí hậu tại Đại học Imperial College London (Anh), nhận định.
Các bao muối được sử dụng cho hoạt động gieo mưa nhân tạo tại căn cứ không quân Subang, Malaysia - Ảnh: BUSINESS INSIDER/REUTERS
Các thiết bị gieo mưa nhân tạo giảm hạn hán ở tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc - ẢNH: REUTERS/CHINA DAILY
Điều gì gây mưa lũ bất thường ở Dubai?
Theo trang tin Business Insider, nhiều nhà khoa học khí quyển đã bác bỏ nhận định mưa nhân tạo là nguyên nhân gây lũ lụt ở Dubai.
Các chuyên gia nhận định những cơn mưa ở Dubai bắt nguồn từ một hệ thống giông hiếm gặp, vốn đã được dự báo sẽ gây mưa lớn.
"Vấn đề thực sự ở đây là con người đã không thể loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch. Do đó, chúng ta phải chuẩn bị cho các điều kiện thời tiết khắc nghiệt chưa từng có và sẽ còn tồi tệ hơn cho đến khi chúng ta đạt được mức phát thải ròng bằng 0", nhà khoa học khí quyển John Marsham nói.
Nhiệt độ toàn cầu tăng cao dẫn đến những cơn mưa lớn hơn trên khắp hành tinh, ngay cả ở những vùng khô hạn hoặc thậm chí ngay giữa đợt hạn hán.
Hiện tượng thời tiết khắc nghiệt này xảy ra do một nguyên lý vật lý cơ bản: không khí ấm thì chứa nhiều nước hơn.
"Bất kỳ tác động nào nếu có của việc gieo mưa nhân tạo trong những tình huống này đều sẽ rất nhỏ", ông Marsham nhận định thêm.
Người dân cố gắng đẩy một chiếc ô tô bị mắc kẹt do lũ lụt bất thường ở Dubai hôm 16-4 - Ảnh: AFP
Trên thực tế, UAE không phải khu vực sa mạc hay hạn hán duy nhất bị tàn phá bởi mưa lũ trong nhiều năm gần đây. Công viên quốc gia Thung lũng Chết ở bang California - được biết đến là một trong những khu vực nóng và khô hạn nhất Trái đất - đã chứng kiến những trận lụt lịch sử vào các năm 2022, 2023 và tháng 2 năm nay.
Bà Friederike Otto cảnh báo: "Nếu con người tiếp tục đốt dầu, khí đốt và than đá, khí hậu sẽ tiếp tục nóng lên, lượng mưa sẽ ngày càng lớn hơn và người dân sẽ tiếp tục thiệt mạng vì lũ lụt".
Theo Đài CNN, trận mưa nhấn chìm Dubai có liên quan đến hệ thống bão lớn hơn đi qua khu vực bán đảo Ả Rập và di chuyển qua vịnh Oman.
Mưa lớn đạt mức lịch sử trong vòng 70 năm đã gây lũ lụt làm tê liệt trung tâm tài chính Dubai. Các hoạt động tại sân bay bị gián đoạn, nhiều chuyến bay bị hoãn hủy trong ngày 17-4. Nhiều người đã mắc kẹt qua đêm tại sân bay.
Lũ lụt cũng đã khiến 18 người tại Oman thiệt mạng.
Mưa lớn đạt mức lịch sử trong vòng 70 năm đã khiến Dubai ngập lụt. Lũ lụt đã làm tê liệt trung tâm tài chính Dubai, cũng như khiến 18 người tại Oman thiệt mạng.
Theo chuyên gia, từ người dân cho đến cơ quan quản lý nhà nước cần chuẩn bị khả năng động đất xảy ra trên đới đứt gãy sông Hồng.
Bản đồ địa chấn kiến tạo miền Bắc Việt Nam và lân cận. Danh mục động đất bao gồm cả số liệu động đất lịch sử và động đất quan trắc bằng máy được cập nhật đến năm 2018 - Ảnh: NGUYỄN HỒNG PHƯƠNG
Theo ông Phương, trận động đất ở Mỹ Đức cho thấy có thể có động đất mạnh nếu điểm đới đứt gãy sông Hồng hết khoảng lặng địa chấn, tức đã thức dậy. Ông nói:
- Các nhà địa chấn cho rằng trận động đất ở khu vực Mỹ Đức vừa rồi được phát sinh trên đới đứt gãy sông Hồng. Chấn tâm trận động đất này chỉ cách ranh giới đứt gãy sông Hồng khoảng 1,8km với độ sâu tâm chấn khoảng 16km khá là phù hợp với những mô hình về các nguồn mà phát sinh chấn động ở đứt gãy sông Hồng.
Trận động đất 4 độ ở Mỹ Đức được liệt vào loại động đất có nguồn gốc tự nhiên, là trận động đất yếu và nhỏ.
* Từ trận động đất ở Mỹ Đức, chúng ta rút ra được điều gì?
PGS.TS NguyễN Hồng Phương (chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Vật lý địa cầu, Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam)
- Có những dấu hiệu vẫn có khả năng phát sinh động đất ở Hà Nội và nếu mà thời điểm đới đứt gãy sông Hồng hết khoảng lặng địa chấn (thức dậy) thì lúc đó có thể xảy ra động đất mạnh.
Do đó chúng ta phải có sự chuẩn bị để ứng phó những trận động đất trong tương lai có thể xảy ra trên đới đứt gãy sông Hồng và có khả năng tấn công vào TP lớn nằm dọc dải sông Hồng, trong đó có thủ đô Hà Nội - nơi có hơn 10 triệu dân và nhà cao tầng, bởi nếu động đất mạnh xảy ra sẽ gây thiệt hại rất lớn.
Ví dụ hai trận động đất ở Kobe (Nhật Bản) và Tuần Giáo (Điện Biên) có cường độ ngang nhau nhưng động đất ở Kobe (Nhật Bản) làm 6.000 người chết, còn động đất ở Tuần Giáo (Điện Biên) lại không có người chết. Động đất ở Kobe khiến nhiều người chết là do xảy ra ở TP, còn ở Tuần giáo ở giữa cánh đồng, không có nhà cửa và không có người.
Đới đứt gãy sông Hồng có dấu hiệu "thức dậy"
* Đới đứt gãy sông Hồng nguy hiểm thế nào và khả năng gây ra động đất đến thủ đô Hà Nội ra sao?
- Đới đứt gãy sông Hồng bắt nguồn từ Vân Nam (Trung Quốc) và chạy dọc theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, kéo dài xuống tới Tam Đảo (Vĩnh Phúc). Từ Vĩnh Phúc trở xuống thì đới đứt gãy sông Hồng bị phủ bởi các lớp trầm tích và không liền mạch nhưng các nhà khoa học cho rằng nó còn chạy tiếp đến bờ biển Việt Nam và ra vịnh Bắc Bộ.
Đới đứt gãy sông Hồng được tạo nên bởi những đứt gãy chính, chẳng hạn qua vùng Hà Nội thì người ta nhìn thấy rõ nét nhất ba đứt gãy cùng chạy song song với nhau theo hướng Tây Bắc - Đông Nam đó là đứt gãy sông Hồng, đứt gãy sông Lô và đứt gãy sông Chảy.
Allen, một nhà địa chất người Mỹ cộng tác với các nhà địa chất của Trung Quốc, đã phát hiện ra những dịch chuyển nối tiếp nhau trên đới đứt gãy sông Hồng từ thời kỳ Holocene cho đến nay. Theo tính toán, những di chuyển của đới đứt gãy sông Hồng khoảng từ 3 - 5mm mỗi năm. Có thể coi đới đứt gãy sông Hồng đang hoạt động và có thể phát sinh ra động đất.
Tuy nhiên, đới đứt gãy sông Hồng dài và các đoạn của nó sẽ hoạt động ở mức độ khác nhau. Cụ thể, trên lãnh thổ Trung Quốc thì phía bắc của đới đứt gãy sông Hồng đã xảy ra những trận động đất lên tới 7 độ, còn đoạn giáp với biên giới Việt Nam thì biểu hiện yếu hơn về phát sinh động đất, các trận động đất diễn ra lẻ tẻ và nhỏ, chưa có trận động đất nào mạnh.
Trên lãnh thổ Việt Nam, có khoảng 30 trận động đất xảy ra trên đới đứt gãy sông Hồng do Viện Vật lý địa cầu ghi nhận được, phần lớn các trận động đất này đều thuộc loại động đất nhỏ và trung bình.
Đới đứt gãy sông Hồng có một đoạn chạy xuyên qua Hà Nội, có nghĩa là thủ đô Hà Nội nằm ngay trên vùng nguồn phát sinh ra chấn động, động đất của đới đứt gãy sông Hồng và có nếu động đất xảy ra thì sẽ gây ra thiệt hại cho cộng đồng đô thị của TP Hà Nội.
* Câu hỏi được nhiều người quan tâm: vẫn có thể xảy ra động đất ở Hà Nội?
- Nếu so với những đới đứt gãy tương tự về độ dài ở trên thế giới thì đới đứt gãy sông Hồng được coi là rất yếu về khả năng phát sinh động đất, gần như không có những trận động đất mạnh và chưa ghi nhận những thiệt hại do động đất trên đới đứt gãy sông Hồng gây ra trên lãnh thổ Việt Nam.
Tuy nhiên, các nhà địa chấn vẫn coi đây là một nguồn phát sinh động đất nên chúng ta vẫn phải đánh giá và dự báo những thiệt hại thông qua các kịch bản địa chấn để dự báo thiệt hại về nhà cửa và con người.
Trong đới đứt gãy sông Hồng, đới đứt gãy sông Chảy được dự báo có thể phát sinh động đất mạnh nhất, đới đứt gãy sông Hồng và đới đứt gãy sông Lô có khả năng phát sinh động đất yếu hơn.
Đã có những kịch bản động đất do các đới đứt gãy sông Hồng, sông Lô, sông Chảy được nghiên cứu. Cho đến nay, chúng tôi đã xây dựng được kịch bản cho năm quận nội thành đánh giá rủi ro địa chấn, dự báo những thiệt hại về người và nhà cửa dựa trên các kịch bản động đất sông Hồng, sông Lô, sông Chảy.
Bản đồ gia tốc cực đại nền (PGA) tính được từ các động đất kịch bản đứt gãy sông Chảy - Ảnh: N.H.P.
Hà Nội có thể động đất mạnh cấp 8
* Khu vực nào ở Hà Nội có nguy cơ chịu tác động mạnh nhất của động đất?
- Chúng tôi xét thiệt hại do động đất về nhà cửa và người, yếu tố gây nên thiệt hại gồm có độ lớn động đất gồm các cấp 5, 6 và 7, trong đó động đất cấp 7 được đánh giá sẽ gây nhiều thiệt hại nhất.
Nghiên cứu trên toàn TP Hà Nội chúng tôi đã xây dựng bản đồ phân loại nền đất thành các loại A, B, C, D, E, trong đó A là nền đất rắn nhất, còn E là nền đất yếu nhất.
Ví dụ như ở khu vực huyện Sóc Sơn chủ yếu nền đất loại A, trung tâm Hà Nội chủ yếu loại D, còn vùng đất như ven sông, bãi bồi thì được xếp vào loại E, khi xảy ra động đất thì thiệt hại ở những khu vực nền đất loại E sẽ nặng hơn so với những vùng đất loại A.
* Ông và các đồng nghiệp từng đưa ra cảnh báo Hà Nội có thể động đất mạnh cấp 8 (khoảng 6,3 - 6,5 độ), vậy các dự báo mới nhất có thay đổi?
- Hiện nay dự báo Hà Nội có thể xảy ra động đất cấp 8, nhưng chúng tôi đã nghiên cứu chi tiết và phân dị hơn, không còn cảnh báo động đất cấp 8 với cả TP mà các cấp chấn động được chi tiết hơn đối với từng vùng TP.
Tất cả các quận nội thành có rung động nền mạnh nhất đạt tới cấp 8 tại các chu kỳ lặp lại 475 và 975 năm. Đối với chu kỳ lặp lại lần lượt bằng 2,475 và 9,975 năm, các quận nội thành có rung động nền mạnh nhất bao gồm Cầu Giấy, Thanh Xuân và Hà Đông và một phần của các quận Ba Đình, Đống Đa và Hoàng Mai.
* Với những tiềm ẩn nguy cơ xảy ra động đất như vậy, ông có khuyến cáo như thế nào đối với người dân và chính quyền TP?
- TP Hà Nội nằm trên vùng chấn động cấp 8, như vậy khả năng phát sinh động đất gây thiệt hại cho thủ đô khá cao. Từ người dân cho đến cơ quan quản lý nhà nước đều phải ý thức được việc một ngày nào đó động đất sẽ xảy ra trên đới đứt gãy sông Hồng.
Khi động đất xảy ra, nếu không có sự chuẩn bị trước thì động đất sẽ gây thiệt hại rất lớn. Như người dân khi xây nhà phải tuân thủ các tiêu chuẩn, quy chuẩn thiết kế kháng chấn. Cơ quan nhà nước, những người chịu trách nhiệm về quy hoạch đô thị, kỹ sư thiết kế xây dựng các công trình nhà cửa, tòa nhà cao tầng... phải tuân thủ các quy định về thiết kế kháng chấn, về xây dựng.
Cùng với đó, cần cập nhật các quy chuẩn, quy phạm thiết kế kháng chấn trong công trình xây dựng và xây dựng kế hoạch ứng phó động đất khi xảy ra.
* Ông có thể chia sẻ rõ hơn về các kịch bản mà ông đã nghiên cứu, xây dựng cho năm quận nội thành Hà Nội?
- Hiện tại, rủi ro do động đất cho TP Hà Nội đã được làm chi tiết hơn rất nhiều và có những kịch bản cụ thể. Ví dụ động đất do các đới đứt gãy sông Hồng, sông Chảy và sông Lô đều có những kịch bản riêng thể hiện bằng bức tranh thiệt hại về người, về nhà cửa theo cấp độ của trận động đất.
Đối với người bị thiệt hại do động đất sẽ có bốn mức độ thương vong khác nhau. Một là nhẹ, có thể được sơ cứu là xong; hai là phải đi bệnh viện; ba là bị thương nặng; và bốn là thiệt mạng.
Tương tự với thiệt hại về nhà cửa cũng có bốn mức độ: mức độ nhẹ, mức độ trung bình, mức độ nặng và mức độ hoàn toàn.
Những bức tranh thiệt hại về người và nhà cửa được xây dựng từ các kịch bản động đất hiện thực tại địa bàn TP Hà Nội mà chúng tôi xây dựng sẽ dự báo số lượng người thiệt hại, số nhà cửa bị thiệt hại khi động đất xảy ra để có sự ứng phó.
Theo viện trưởng Viện Vật lý địa cầu, trận động đất ở Mỹ Đức gây rung lắc ở trung tâm Hà Nội sáng nay là do nằm trong vùng đứt gãy sông Hồng - sông Lô - sông Chảy.
Cơ quan Khí tượng Nhật Bản cảnh báo sẽ xảy ra thêm các trận động đất ở tỉnh Chiba, phía đông Nhật Bản, sau một loạt rung chấn trong những ngày gần đây.
Người dân đặt hoa tưởng nhớ nạn nhân trận động đất ngày 1-1 ở khu chợ sáng Wajima tại Wajima, tỉnh Ishikawa, hôm 1-3 - Ảnh: The Yomiuri Shimbun
Ngày 2-3, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản cho biết đã phát hiện sự vận động của mảng kiến tạo gọi là "trượt chậm" ở ngoài khơi khu vực này.
Cụ thể, hiện tượng này được cho xảy ra ngoài khơi bán đảo Boso, với các vận động bất thường ở lớp vỏ Trái đất được phát hiện khoảng ngày 26-2. Căn cứ vào các số liệu thu thập cho đến hết ngày 28-2, bề mặt vùng tiếp giáp giữa mảng kiến tạo lục địa và mảng kiến tạo Biển Philippines đã bị trượt khoảng 2cm.
Từ ngày 26-2 tới nay, khu vực ngoài khơi phía đông của tỉnh Chiba đã ghi nhận sự gia tăng các hoạt động địa chất, trong đó có trận động đất độ lớn 4,9 hôm 29-2 và độ lớn 5,2 hôm 1-3.
Căn cứ vào những dữ liệu quá khứ, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản khuyến cáo người dân đề phòng nguy cơ xảy ra động đất mạnh, có thể có độ lớn cấp 5 trên thang đo chấn độ gồm 7 cấp của Nhật Bản.
Động đất xảy ra khi áp lực gia tăng trên rãnh đứt gãy hoặc ở khu vực tiếp giáp giữa các mảng kiến tạo. Hiện tượng trượt nhanh trên rãnh đứt gãy thường gây ra động đất với thời gian tính theo giây, trong khi hiện tượng trượt chậm diễn ra âm thầm trong nhiều ngày hoặc thậm chí nhiều năm và có thể dẫn đến các trận động đất lớn.
Theo Cơ quan Thông tin không gian địa lý Nhật Bản, trong giai đoạn từ tháng 5-1996 đến tháng 6-2018, hiện tượng trượt chậm được ghi nhận 6 lần ở khu vực bán đảo Boso.
Trước đó vào ngày 1-1-2024, một trận động đất có độ lớn 7,6 xảy ra tại tỉnh Ishikawa, cùng hàng trăm dư chấn sau đó, đã ảnh hưởng đến bán đảo Noto và các khu vực xung quanh tỉnh này.
Động đất đã khiến hơn 240 người thiệt mạng, 75.000 ngôi nhà bị hư hại, hơn 13.000 người phải sơ tán tạm thời, hàng chục ngàn hộ gia đình bị mất điện, nước.
Theo báo Japan Times, tính đến ngày 2-3, tức hai tháng sau động đất, vẫn còn khoảng 11.400 người đang phải sống trong các khu trú ẩn tạm thời dành cho người sơ tán.
Một nhóm chuyên gia địa phương phát hiện trận động đất mạnh 7,6 độ ở bán đảo Noto, Nhật Bản hôm 1-1 đã làm đất ở một số khu vực nhô cao đến 2m.
Trận động đất ngày 1-1 tại khu vực miền trung Nhật Bản gây ra nhiều vết nứt trên mặt đất, thậm chí khiến đất đá nhiều khu vực bị nâng cao - Ảnh: AFP
Tân Hoa xã ngày 22-1 dẫn nguồn Đài NHK cho biết một nhóm chuyên gia địa phương phát hiện nhiều khu đất ven bờ biển phía bắc bán đảo Noto, Nhật Bản bị nâng cao hơn 2m do trận động đất mạnh 7,6 độ hôm 1-1.
Phát hiện trên là kết quả của quá trình khảo sát khu vực bờ biển dài hơn 4km tại thành phố Wajima - địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ trận động đất.
Theo đó, trận động đất đã khiến nhiều khu vực ven bờ biển quận Wajimazaki-machi bị nhô cao từ 1m đến 2,2m. Một số bãi đất đá trước đây dưới lòng biển nay đã bị đẩy lên trên mặt nước.
Trước trận động đất, khu vực khảo sát từng sở hữu một bể tắm nước mặn được Chính phủ Nhật Bản công nhận là di sản văn hóa vật thể. Bể tắm này được xây dựng bằng cách đào một đường dẫn nước qua một rạn san hô để dẫn nước từ biển vào.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho biết bể tắm này hiện đã cạn nước hoàn toàn.
Phó giáo sư Tatsuya Ishiyama thuộc Viện Nghiên cứu địa chấn của Đại học Tokyo cho biết: "Có lẽ đây là lần đầu tiên ghi nhận được những dịch chuyển địa chấn lớn như vậy. Những phát hiện này sẽ giúp chúng tôi hiểu rõ hơn các loại động đất có thể xảy ra".
Trước đó, một nhóm nghiên cứu khác cũng đã phát hiện nhiều khu vực đất bị nâng lên đến khoảng 4m trên dọc bờ biển phía tây bắc bán đảo Noto.
Tính đến ngày 22-1, chính quyền địa phương cho biết vụ động đất và các di chấn đã cướp đi sinh mạng của 232 người và làm mất tích 22 người.
47 người bị chôn vùi trong một vụ lở đất xảy ra ở khu vực miền núi tỉnh Vân Nam, phía tây nam Trung Quốc ngày 22-1.
Lực lượng cứu hộ tại hiện trường vụ lở đất ở tỉnh Vân Nam, Trung Quốc sáng 22-1 - Ảnh: CCTV
Theo Hãng tin AFP, vụ lở đất xảy ra lúc 5h51 (giờ địa phương) ngày 22-1 tại thị trấn Chiêu Thông, huyện Trấn Hùng, tỉnh Vân Nam, đông bắc Trung Quốc.
Đài truyền hình trung ương Trung Quốc (CCTV) cho biết khoảng 18 hộ gia đình đã bị chôn vùi trong vụ lở đất, hơn 200 người khác đã được sơ tán khỏi khu vực lở đất.
Trong khi đó, Hãng tin Reuters cho biết khoảng 500 người dân ở khu vực lở đất trên đã được sơ tán đến nơi an toàn.
CCTV đưa tin các nhà chức trách địa phương đã triển khai một chiến dịch ứng phó khẩn cấp với sự tham gia của hơn 200 nhân viên cứu hộ, cũng như hàng chục xe cứu hỏa và các thiết bị chuyên dụng khác.
Đoạn phim của một đài truyền hình địa phương cho thấy các nhân viên cứu hộ mặc đồng phục màu cam và đội mũ bảo hiểm đang xếp hàng bên ngoài trạm cứu hỏa.
Những hình ảnh khác cho thấy lực lượng cứu hộ đang thu nhặt những đồ dùng cá nhân còn sót bên dưới đống đổ nát.
Giới chức địa phương vẫn chưa xác định số người thiệt mạng trong vụ lở đất trên. Nguyên nhân vụ lở đất vẫn chưa được công bố.
Theo AFP, lở đất thường xuyên diễn ra ở tỉnh Vân Nam, một khu vực miền núi xa xôi với những dãy núi dốc tiếp giáp cao nguyên Himalaya ở Trung Quốc.
Những tháng gần đây, Trung Quốc trải qua một loạt thảm họa thiên nhiên, trong đó có một số hiện tượng thời tiết cực đoan như mưa lớn đột ngột.
Hồi tháng 9-2023, mưa bão ở phía nam khu vực Quảng Tây kéo theo một vụ lở núi, khiến ít nhất bảy người thiệt mạng. Trước đó 1 tháng, mưa lớn cũng gây ra một thảm họa tương tự ở gần thành phố Tây An, thuộc tỉnh Thiểm Tây, phía tây bắc Trung Quốc, khiến hơn 20 người thiệt mạng.
Vào tháng 6-2023, một vụ lở đất ở tỉnh Tứ Xuyên, phía tây nam Trung Quốc đã chôn vùi 19 người...
Nhiều núi lửa trên khắp Indonesia bất ngờ phun trào, khiến giới chức địa phương phải sơ tán hàng chục ngàn người dân trong những ngày qua.
Núi lửa Merapi phun trào hôm 21-1 - Ảnh: FOX NEWS
Theo Hãng tin AP, núi lửa Merapi nằm ở ranh giới giữa tỉnh Trung Java và tỉnh Yogyakarta (Indonesia) phun trào hôm 21-1, khiến các đám mây tro bụi lan rộng, dòng dung nham chảy dài 2km xuống sườn núi.
Ông Agus Budi Santoso, người đứng đầu Cơ quan Nghiên cứu công nghệ thảm họa địa chất Indonesia, cho biết thêm cột tro bụi nóng cao 100m cũng xuất hiện sau khi núi lửa Merapi phun. Cho đến nay, giới chức địa phương chưa ghi nhận thương vong.
Merapi là núi lửa hoạt động mạnh nhất trong số hơn 120 núi lửa còn đang hoạt động trên khắp Indonesia.
Khoảng 250.000 người đang sinh sống trong phạm vi 10km từ ngọn núi lửa cao 2.968m này.
Vụ phun trào hôm 21-1 là vụ phun trào mới nhất kể từ khi các nhà chức trách địa phương nâng mức cảnh báo lên mức 3 trên thang 4 mức cảnh báo hồi tháng 11-2020.
Người dân sống gần khu vực núi lửa Merapi được khuyến cáo nên tránh xa miệng núi lửa ít nhất 7km, đồng thời lưu ý các mối đe dọa có thể xảy ra do dòng dung nham nóng chảy xuống từ sườn núi.
Năm 2010, một vụ phun trào núi nửa Merapi đã khiến 347 người chết, 20.000 người phải sơ tán.
Trung tâm Giảm nhẹ thiên tai địa chất và núi lửa Indonesia cho biết trong một thông báo trên mạng xã hội X (Twitter) rằng một số ngọn núi lửa khác cũng bất ngờ hoạt động trên khắp Indonesia, buộc chính quyền địa phương phải sơ tán hàng ngàn người.
Cơ quan này cho biết núi lửa Lewotobi Laki Laki ở tỉnh Đông Nusa Tenggara đã phun những đám mây nóng cao tới 700m hôm 21-1, khiến hơn 6.500 người phải sơ tán.
Cũng trong ngày 21-1, núi lửa Marapi ở tỉnh Tây Sumatra bất ngờ phun trào trở lại. Đây là vụ phun trào lớn thứ ba trong tháng ở núi lửa này. Khoảng 500 người dân sinh sống gần đó phải sơ tán.
Tháng trước, núi lửa Marapi phun trào khiến 23 người leo núi thiệt mạng, một số người khác bị thương.
Ngoài ra, một số núi lửa khác cũng phun trào trong những ngày gần đây như núi lửa Semeru ở tỉnh Đông Java phun trào hôm 20-1, núi lửa Ibu trên đảo Halmahera ở tỉnh Bắc Maluku phun một cột tro nóng cao tới 1.300m trong tuần qua.
Quốc đảo Indonesia là nơi thường xuyên xảy ra động đất và các vụ phun trào núi lửa do quốc gia này nằm trên “vành đai lửa” của Thái Bình Dương.
TTO - Núi lửa Anak Krakatau đã gia tăng hoạt động kể từ giữa tháng 1-2022. Cơ quan Địa chất Indonesia cảnh báo người dân tránh xa khu vực cấm 2km xung quanh núi lửa này.
Theo nghiên cứu mới của Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ (USGS), phần lớn lãnh thổ nước này sẽ trải qua nhiều trận động đất mạnh và chịu thiệt hại nặng nề.
Bản đồ dự báo động đất của USGS. Nguy cơ xảy ra động đất tương ứng với các màu gồm đỏ đậm (trên 95%), đỏ tươi (75-95%), cam (50-75%), vàng (25-50%), xanh lá cây (5-25%) và xanh nước biển nhạt (dưới 5%) - Ảnh: USGS
Các nhà khoa học tại USGS đã quan sát mô hình mô phỏng nguy cơ địa chấn quốc gia và nhận thấy khả năng cao 75% diện tích nước Mỹ sẽ hứng chịu động đất nguy hiểm trong vòng 100 năm tới.
Mô hình cho ra kết quả dựa trên dữ liệu lịch sử và các nghiên cứu địa chấn của nước Mỹ, được cập nhật lần cuối cùng vào năm 2018.
Trong đó, bang California đối mặt nguy cơ rung lắc nghiêm trọng. Nơi này nằm trên hệ thống đứt gãy San Andreas (ranh giới mảng kiến tạo liên tục chuyển dạng và chuyển động), gây ra khoảng 10.000 trận động đất ở phía nam khu vực mỗi năm.
Nghiên cứu cho biết những thay đổi đáng chú ý xảy ra dọc theo hành lang ven biển Đại Tây Dương.
Theo đó, động đất sẽ gây thiệt hại lớn cho các thành phố như Washington D.C, New York, Boston, Philadelphia và bang Alaska.
Bang Hawaii cũng đối diện “nguy cơ rung chuyển cao” do hoạt động núi lửa trỗi dậy mạnh mẽ.
Ông Mark Peterson, nhà địa vật lý học và tác giả chính của nghiên cứu, cho biết: “Khi chúng tôi kiểm tra các trận động đất và hậu quả chúng gây ra ở Mỹ và quốc tế, chúng tôi đã phát triển mô hình mới có thể (dự đoán) các đợt động đất phức tạp và xem xét tác động cũng như rung chuyển mặt đất ở phạm vi rộng hơn”.
Mục đích chính của bản đồ là đánh dấu các khu vực có nguy cơ xảy ra động đất, chuẩn bị cho hàng triệu người khắp nước Mỹ, ông Peterson nói thêm.
Hơn 37 bang của Mỹ chứng kiến vô số trận động đất mạnh 5 độ trong 200 năm qua. Một số nơi như bang California đã xây những tòa nhà chống động đất, tuy nhiên nhiều công trình cũ vẫn có thể bị đổ sập nếu rung chấn mạnh xảy ra.
“Dự báo động đất luôn là ưu tiên hàng đầu trong nhiều thập kỷ qua của cộng đồng khoa học động đất”, chuyên gia Peterson khẳng định.
Mặc dù đây là công việc không hề dễ dàng, giới khoa học đang nỗ lực phát triển các mô hình dự báo với độ chính xác cao.
“Hiện tại chúng tôi đang tập trung vào dự báo động đất giống dự báo chúng tôi công bố hôm nay. Mô hình này phụ thuộc vào (dữ liệu) về động đất trong lịch sử, nghiên cứu địa chấn và rung chuyển mặt đất. Những mô hình này không dự đoán động đất (xảy ra cụ thể ở đâu) mà dự báo nơi có khả năng cao xảy ra động đất”, ông giải thích.
Dự đoán động đất cho phép các nhà khoa học “có thể đánh giá tốt hơn khả năng xảy ra động đất trong tương lai và cường độ rung chuyển của chúng”. Đồng thời giúp nước Mỹ huy động nguồn lực cần thiết nhằm chuẩn bị tốt nhất trước khi thảm họa tự nhiên này xảy ra.
Ngư dân Thái Lan mới đây bắt được một con cá rất quý hiếm được gọi là 'cá động đất' ở biển Andaman. Theo văn hóa dân gian Nhật Bản, phát hiện cá mái chèo chính là điềm báo của động đất.
Lực lượng cứu hộ đang chạy đua giải cứu gần 1.000 du khách mắc kẹt ở vùng Tân Cương, tây bắc Trung Quốc, do lở tuyết.
Một số du khách bị mắc kẹt được sơ tán bằng trực thăng quân sự vào ngày 15-1 - Ảnh cắt từ video
Theo Hãng tin Reuters ngày 16-1, con đường dẫn vào làng du lịch Hemu nổi tiếng gần biên giới Kazakhstan, Nga và Mông Cổ đã bị chặn đứng do lở tuyết. Hemu nằm ở tỉnh Altay thuộc vùng Tân Cương, nơi tuyết rơi không ngớt suốt 10 ngày qua.
Đài truyền hình trung ương Trung Quốc (CCTV) đưa tin, lượng tuyết tích tụ dày đặc đã gây ra hàng chục trận lở tuyết dọc theo một số đoạn đường cao tốc ở vùng núi Altay, dẫn đến khu danh lam thắng cảnh Kanas.
Tuyết sạt lở cao đến 7m, thậm chí nhiều nơi còn cao hơn cả máy xúc tuyết.
Lực lượng cứu hộ khẩn cấp đã nỗ lực dọn dẹp tuyết trên đoạn đường dài 50km vào tuần trước nhưng không thể. Đá, mảnh vỡ và cành cây bị tuyết cuốn theo trong quá trình sạt lở khiến việc dọn dẹp khó khăn hơn.
Chạy đua thời gian giải cứu gần 1.000 du khách mắc kẹt ở Tân Cương do lở tuyết
Do máy xúc tuyết không thể hoạt động dưới điều kiện nói trên, họ phải dùng xẻng và xe đào đất.
Thời tiết thay đổi nhanh chóng cũng khiến công tác tiếp tế lương thực và nhu yếu phẩm bị chậm lại. CCTV cho biết trực thăng quân sự chở hàng tiếp tế đến làng Hemu bị trì hoãn vào sáng 16-1.
Cơ quan quản lý đường cao tốc ở Altay thông báo họ đã bố trí 53 nhân sự và 31 bộ máy móc, thiết bị cho công tác cứu hộ, cứu trợ.
Người đứng đầu cơ quan quản lý đường cao tốc Altay Zhao Jinsheng nói với CCTV: “Tình trạng tuyết lở này tương đối đặc biệt. Chúng tôi từng chứng kiến tuyết rơi dày như vậy trước đây nhưng chưa bao giờ thấy tần suất tuyết lở cao như vậy”.
Ông Jinsheng còn nói rằng việc tiếp cận làng Hemu sẽ mất thêm nhiều thời gian hơn nữa vì còn một lượng tuyết lớn chặn 4km cuối cùng của tuyến đường.
Cuối tuần qua, một số du khách đã được sơ tán khỏi khu vực bằng trực thăng.
Người dân ở khu vực động đất Nhật Bản vẫn chưa thể yên tâm bởi mưa lớn dự báo trong cuối tuần này có thể làm tăng nguy cơ lở đất bởi nền đất đang "lỏng lẻo".
Người dân được quân đội Nhật Bản giải cứu khỏi khu vực bị cô lập sau động đất ở tỉnh Ishikawa - Ảnh: REUTERS
Sáng 6-1, chính quyền Nhật Bản xác nhận số người thiệt mạng do động đất ở tỉnh Ishikawa hồi đầu tuần đã vượt hơn 100 người. Với hơn 200 người vẫn còn mất tích, con số nạn nhân có thể tiếp tục tăng.
Thời tiết xấu, những con đường nứt toạc, cây đổ... đang cản trở các nỗ lực cứu hộ động đất ở bán đảo Noto. Kể từ khi giải cứu được 2 phụ nữ lớn tuổi ngày 4-1, đến nay vẫn chưa có thêm người sống sót nào được tìm thấy.
Đối với nhiều người, họ vẫn chưa thể tin thảm họa ập đến ngay trong ngày đầu năm mới. "Tôi đang thư giãn vào ngày đầu năm thì trận động đất xảy ra. Người thân của tôi đều có mặt ở đó và chúng tôi rất vui vẻ. Ngôi nhà vẫn còn đó nhưng bây giờ không thể ở được nữa... Tôi không còn tâm trí nào để nghĩ về tương lai", ông Hiroyuki Hamatani, 53 tuổi, nói với Hãng tin AFP.
Nhưng những nguy hiểm mà họ đối mặt vẫn chưa hết. Chính quyền địa phương đang cảnh báo nguy cơ do mưa ở tỉnh Ishikawa cũng như các khu vực lân cận dọc bờ biển vào cuối tuần này.
Theo các quan chức, mặt đất đã bị "nới lỏng" sau trận động đất và ngay cả một cơn mưa nhỏ cũng có thể gây ra nhiều vụ lở đất hơn.
Đó là chưa kể các dư chấn vẫn tiếp tục kéo dài, trong đó một trận mạnh đến 5,4 độ rung chuyển tỉnh Ishikawa sáng ngày 6-1, theo Đài NHK.
Ngoài ra, đợt không khí lạnh vào chiều chủ nhật có thể mang theo tuyết rơi vào đầu tuần sau, đặc biệt là các khu vực miền núi.
Do một số con đường đã hư hại sau động đất, Chính phủ Nhật Bản đang gửi hàng cứu trợ bằng đường biển đến các khu vực ven biển bị cô lập, nơi hàng chục người còn mắc kẹt.
Chính quyền tỉnh Ishikawa đã thành lập một cơ sở để vận chuyển vật tư được gửi từ khắp đất nước. Khoảng 31.000 người ở tỉnh này đang sống trong các trung tâm sơ tán.
Đoàn đại biểu Hội Hữu nghị Việt Nam - Nhật Bản TP.HCM đã đến Tổng lãnh sự quán Nhật Bản tại TP.HCM gửi lời thăm hỏi, động viên nhân dân Nhật Bản trước những thiệt hại do trận động đất ở bán đảo Noto, tỉnh Ishikawa.
Theo tạp chí khoa học Nature, khoảng 1.500 trận động đất tấn công Nhật Bản mỗi năm. Hầu hết do mảng Thái Bình Dương ngoài khơi bờ biển phía đông gây ra.
Các tòa nhà ở Wajima trở thành đống đổ nát do hỏa hoạn bùng phát sau trận động đất - Ảnh: THE ASAHI SHIMBUN
Một trận động đất mạnh 7,6 độ đã xảy ra ở tỉnh Ishikawa vào ngày 1-1. Sáng hôm sau, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA) ghi nhận thêm 146 trận động đất nhỏ hơn trên bán đảo Noto của Ishikawa.
Ông Takuya Nishimura, nhà khoa học về động đất tại Đại học Kyoto, Nhật Bản, cho biết: “Đây có lẽ là một trong những trận động đất lớn nhất ở bờ biển phía tây Nhật Bản trong hơn một thế kỷ qua".
Nơi xảy ra động đất nhiều nhất thế giới
Nhật Bản là một trong những quốc gia thường xuyên xảy ra động đất nhiều nhất trên thế giới, vì nằm trên 4 mảng kiến tạo hội tụ và chúng liên tục cọ xát vào nhau.
Theo tạp chí khoa học Nature, khoảng 1.500 trận động đất tấn công đất nước này mỗi năm, mặc dù phần lớn đều nhẹ để có thể cảm nhận được.
Hầu hết các trận động đất lớn ở Nhật Bản đều do mảng Thái Bình Dương ngoài khơi bờ biển phía đông gây ra, nó trượt bên dưới một mảng khác.
Nhà địa chấn học Yoshihiro Hiramatsu tại Đại học Kanazawa ở Nhật Bản cho biết sự hút chìm này là động lực đằng sau trận động đất lớn nhất từng được ghi nhận ở Nhật Bản - trận động đất mạnh 9,1 độ tấn công vùng Tohoku vào năm 2011 và gây sóng thần lớn.
Ishikawa không xa lạ gì với các trận động đất, với hơn 500 trận xảy ra kể từ năm 2020.
Vào tháng 5-2023, Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ (USGS) đo được một trận động đất mạnh 6,3 độ làm rung chuyển khu vực và phá hủy hàng chục tòa nhà tại tỉnh này.
Thay vì xảy ra dọc theo ranh giới của một mảng kiến tạo, các trận động đất ở Ishikawa gây ra do các đứt gãy bên trong mảng kiến tạo, chúng chịu áp lực khi các mảng kiến tạo đẩy vào nhau.
Tại sao lại có nhiều dư chấn đến vậy?
Nhà địa chấn học Aitaro Kato tại Đại học Tokyo cho biết trận động đất mạnh 7,6 độ ở Ishikawa hôm 1-1 có lẽ bắt nguồn từ một đứt gãy dài 150km bên dưới bán đảo Noto.
Theo ông Kato, vết nứt khổng lồ này thuộc loại đứt gãy ngược, xảy ra khi một phiến đá di chuyển lên trên một phiến đá khác. Nhưng ông nghi ngờ rằng nhiều đứt gãy bên trong mảng có thể đã gây ra dư chấn sau trận động đất lớn hơn.
Các nghiên cứu đã chỉ ra: chất lỏng nằm sâu bên trong vỏ Trái đất cũng có thể gây động đất ở Ishikawa. Ông Hiramatsu giải thích: khi những chất lỏng này tràn qua lớp vỏ, chúng có thể làm suy yếu vùng đứt gãy và khiến nó trượt đi, dẫn đến một loạt dư chấn sau một trận động đất chính.
Tuy nhiên, loạt dư chấn khiến các đội cứu hộ gặp khó khăn trong việc giải cứu những người bị mắc kẹt dưới đống đổ nát của các tòa nhà bị sập. Chúng còn có thể gây thêm thiệt hại cho các công trình vốn đã yếu đi.
Ông Adam Pascale, nhà địa chấn học tại Trung tâm Nghiên cứu địa chấn ở Melbourne, Úc, nói dư chấn là một trong những mối nguy hiểm lớn nhất vào thời điểm này ở Nhật.
Tần suất các dư chấn dự kiến giảm trong những ngày tới, nhưng cũng có thể sẽ xảy ra nhiều hơn, thậm chí khả năng sẽ lại có động đất mạnh 6 hoặc 7 độ. “Chúng ta cần phải chuẩn bị", ông Nishimura nói.
Sau trận động đất mạnh ngay ngày đầu năm 2024 ở Nhật, những nỗ lực cấp bách nhất lúc này là tìm kiếm người bị nạn còn mắc kẹt và hỗ trợ những người sống sót đang co ro trong giá rét.
