TTCT - Các phân tích sâu về cơ hội và rào cản trong việc thu thuế từ các nguồn doanh thu khổng lồ trên không gian số của các chính phủ khác nhau, từ đông sang tây.
Cơ quan thuế muốn quản lý dòng tiền của hộ kinh doanh
Cơ quan thuế sẽ thông qua việc quản lý hóa đơn của hộ kinh doanh để quản lý dòng tiền, từ đó đảm bảo minh bạch, công bằng trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế.
Ông Mai Sơn, phó cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) - Ảnh: A.H.
Đó là khẳng định của ông Mai Sơn, phó cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính), liên quan đến vấn đề nóng hiện nay là từ ngày 1-6, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ/năm và thuộc 6 nhóm ngành nghề theo quy định tại nghị định số 70 sẽ phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế, thay vì nộp thuế khoán.
Thông qua hóa đơn để quản lý dòng tiền của hộ kinh doanh
Tại hội nghị gặp mặt các cơ quan thông tấn báo chí kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam ở TP.HCM tổ chức hôm nay 18-6, ông Mai Sơn cho biết trong chiến lược cải cách hệ thống thuế, hóa đơn điện tử là vấn đề cốt lõi.
Theo ông Sơn, trong quá trình triển khai đôi khi có những phản ứng mạnh mẽ từ phía doanh nghiệp, như hóa đơn xăng dầu. Nhưng bằng sự kiên trì, triển khai chắc chắn, đến nay cơ bản việc triển khai hóa đơn với hoạt động kinh doanh xăng dầu đã cơ bản đáp ứng được yêu cầu đề ra.
Lộ trình cuối cùng để thuận lợi cho người nộp thuế là hóa đơn điện tử từ máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế. Cơ quan thuế sẽ thông qua việc quản lý hóa đơn của hộ kinh doanh để quản lý dòng tiền, từ đó đảm bảo minh bạch, công bằng trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế.
"Quản lý hóa đơn điện tử thực chất là quản lý dòng tiền trong hoạt động sản xuất kinh doanh", ông Mai Sơn khẳng định.
Theo ông Mai Sơn, chỉ có 37.000 hộ trong tổng số 3,6 triệu hộ kinh doanh thuộc diện phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối dữ liệu với cơ quan thuế, chứ không phải tất cả hộ kinh doanh.
"Nghiên cứu trên thế giới không có hình thức hộ kinh doanh, mà họ thường chọn hình thái doanh nghiệp siêu nhỏ. Thông lệ quốc tế sẽ được ngành thuế tham khảo để áp dụng, mục tiêu cuối cùng là thúc đẩy sự minh bạch.
Nếu 10 hộ kinh doanh mà trong đó vài ba hộ kinh doanh không rõ nguồn gốc, không công bằng sẽ ảnh hưởng đến các hộ còn lại. Người dân sẽ phải mua những sản phẩm không đảm bảo chất lượng. Từ góc độ ngành thuế, những thay đổi trong chính sách thuế gần đây sẽ thúc đẩy môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng hơn", ông Sơn nhấn mạnh.
Có hay không việc truy thu thuế đối với hộ khoán?
Cơ quan thuế sẽ thông qua việc quản lý hóa đơn của hộ kinh doanh để quản lý dòng tiền - Ảnh minh họa: QUANG ĐỊNH
Ngành thuế khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp siêu nhỏ. Quá trình chuyển đổi này có thể ví như việc "xây một ngôi nhà". Ban đầu có thể ngổn ngang, đầy cát, vữa, xi măng, nhưng khi hoàn thiện sẽ tạo ra một không gian đẹp - đó là môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi và công bằng hơn cho tất cả mọi người.
"Chúng tôi cũng tiếp thu các ý kiến đóng góp của các hộ kinh doanh rằng phải có hệ thống kế toán rất đơn giản, chỉ cần một máy tính hoặc điện thoại, thực hiện một vài thao tác có thể hoàn thiện báo cáo thuế mà không cần phải thuê kế toán.
Đồng thời ngành thuế sẽ điều chỉnh chính sách cho phù hợp để khuyến khích hộ kinh doanh lên doanh nghiệp. Mục tiêu là cố gắng tối đa không làm phiền đến cuộc sống hiện nay của các hộ kinh doanh có nhu cầu lên doanh nghiệp siêu nhỏ", ông Mai Sơn khẳng định.
Liên quan đến vấn đề mà nhiều hộ kinh doanh lo lắng hiện nay là truy thu thuế với phần doanh thu vượt của những kỳ tính thuế trước, ông Mai Sơn khẳng định việc truy thu thuế chỉ xảy ra khi cơ quan thuế có bằng chứng xác thực về việc hộ kinh doanh đã có hoạt động kinh doanh nhưng không kê khai hoặc kê khai không trung thực trong quá khứ.
Chẳng hạn có những trường hợp hộ kinh doanh đăng ký ngành nghề tiệm tạp hóa nhưng trên thực tế lại có hoạt động bán hàng online trên các sàn thương mại điện tử với doanh thu rất lớn, vượt 50% số doanh thu đã khoán.
"Khi cơ quan thuế quét và xác minh được dòng tiền thực tế từ các hoạt động này thì có cơ sở pháp lý vững chắc để truy thu số thuế đã bị bỏ sót trong các kỳ tính thuế trước đó. Đây là việc thực thi pháp luật đối với hành vi kinh doanh đã diễn ra, không phải là một quy định mới", ông Mai Sơn nói.
Dịch vụ gội đầu, cắt tóc, giặt là, bán phở... có phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền? Hàng mua trước đây không có hóa đơn đầu vào, giờ xử lý ra sao? Có bị truy thu thuế nếu doanh thu tăng mạnh sau khi chuyển sang kê khai thuế?...
Trong tháng 5-2025, tại TP.HCM có 3.763 hộ kinh doanh ngừng hoạt động hoặc đóng cửa. Tuy nhiên, chỉ có 440 hộ trong số này (chiếm 3,18%) có doanh thu trên 1 tỉ đồng, thuộc diện phải triển khai hóa đơn điện tử...
Cơ quan thuế khẳng định chỉ 3,18% số hộ kinh doanh đóng cửa thuộc diện phải triển khai hóa đơn điện tử kết nối với dữ liệu của cơ quan thuế. Trong ảnh: các sạp hàng đóng cửa tại chợ Tân Bình, TP.HCM - Ảnh: T.T.D.
Trong khi đó, theo tờ trình chính sách của dự luật quản lý thuế (thay thế), vừa được gửi Chính phủ để xin ý kiến, Bộ Tài chính cho biết ngành thuế sẽ định nghĩa lại đối tượng hộ, cá nhân kinh doanh để quản lý theo quy mô, đồng thời thiết lập các tiêu chí định lượng để xác định phương thức quản lý phù hợp, đồng bộ với các luật thuế.
Gần 97% hộ ngừng kinh doanh không thuộc nhóm bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử
Thời gian gần đây, trước hiện tượng nhiều hộ kinh doanh tại một số địa phương, nhất là TP.HCM và Hà Nội đột ngột đóng cửa, nghỉ kinh doanh, nhiều ý kiến cho rằng do tiểu thương lo ngại về việc triển khai hóa đơn điện tử (HĐĐT) theo nghị định 70.
Tuy nhiên theo Cục Thuế, ngoài việc hiểu sai hoặc chưa đầy đủ về chính sách thuế và đối tượng áp dụng HĐĐT, việc các tiểu thương đóng cửa là do tâm lý e ngại bị kiểm tra vì buôn bán hàng không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng kém chất lượng.
Bởi theo quy định, chỉ những hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu hằng năm từ 1 tỉ đồng trở lên, hoạt động trong các lĩnh vực bán lẻ, nhà hàng, ăn uống, khách sạn, siêu thị, vận tải hành khách, giải trí... mới bắt buộc triển khai HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền.
Theo cơ sở dữ liệu quản lý thuế, cả nước có 37.576 hộ kinh doanh thuộc diện bắt buộc triển khai HĐĐT từ máy tính tiền, chỉ chiếm khoảng 1% trong tổng số hơn 3,6 triệu hộ kinh doanh.
Trong khi đó, rất nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ, thậm chí không thuộc diện điều chỉnh cũng chọn cách tạm ngừng kinh doanh do lo ngại hoặc hiểu nhầm rằng tất cả đều phải triển khai công nghệ máy tính tiền, đồng nghĩa với việc phải thay đổi quy trình, tăng chi phí đầu tư và chịu sự giám sát chặt chẽ.
Số liệu của Chi cục Thuế khu vực 2 (TP.HCM) cho biết trong tháng 5-2025, thời điểm các cơ quan chức năng tăng cường chuẩn bị triển khai nghị định 70, trên địa bàn TP.HCM có 3.763 hộ kinh doanh ngừng hoạt động hoặc đóng cửa.
Tuy nhiên, chỉ có 440 hộ trong số này (chiếm 3,18%) thuộc diện có doanh thu trên 1 tỉ đồng và bắt buộc sử dụng HĐĐT từ máy tính tiền, tương ứng số thuế là 1,4 tỉ đồng. Phần lớn các hộ nghỉ kinh doanh không nằm trong nhóm bắt buộc phải áp dụng HĐĐT.
Cũng theo cơ quan này, đến nay mới có 15.764 hộ kinh doanh triển khai HĐĐT từ máy tính tiền, chiếm 6,7% trong tổng số 232.798 hộ kinh doanh tại địa bàn và chỉ chiếm khoảng 0,4% tổng số hộ kinh doanh cả nước.
"Quy định về HĐĐT chỉ áp dụng cho hộ có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên trong một số lĩnh vực cụ thể. Tuy nhiên tâm lý hoang mang lan rộng do thông tin chưa đầy đủ hoặc sai lệch", một cán bộ thuế nói.
Sẽ có chế độ thuế đơn giản cho cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ
Một cán bộ thuộc Chi cục Thuế khu vực 2 khẳng định việc triển khai HĐĐT không làm thay đổi chính sách thuế đang áp dụng cho hộ, cá nhân kinh doanh, mà chỉ làm thay đổi căn cứ xác định doanh thu làm cơ sở cho cơ quan thuế xác định mức thuế cho sát với doanh thu thực tế phát sinh của các hộ kinh doanh có mức doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên.
"Quy định này không làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của các hộ, cá nhân kinh doanh có ngưỡng doanh thu dưới 1 tỉ đồng/năm", vị này khẳng định. Trong khi đó, tại tờ trình chính sách của dự luật quản lý thuế (thay thế) vừa được gửi Chính phủ, Bộ Tài chính cho biết sẽ áp dụng phương pháp quản lý thuế linh hoạt theo rủi ro.
Cụ thể, những hộ kinh doanh có địa điểm ổn định, doanh thu rõ ràng sẽ được áp dụng phương pháp quản lý theo kê khai kết hợp với dữ liệu từ HĐĐT, từ các tài khoản thanh toán qua ngân hàng, từ các nền tảng số, sàn thương mại điện tử.
Đối với hộ, cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ, lưu động, rủi ro thấp, cơ quan thuế sẽ hỗ trợ tạo lập tờ khai điền sẵn từ ứng dụng hệ thống và gửi cho người nộp thuế để kiểm tra, xác nhận nghĩa vụ thuế phải nộp. Đáng chú ý, Bộ Tài chính cho hay sẽ xây dựng cơ chế quản lý rủi ro thay vì quản lý đồng loạt, hướng đến mục tiêu: hồ sơ minh bạch, nộp thuế đơn giản, kiểm tra ngẫu nhiên.
Đồng thời, Bộ Tài chính sẽ bổ sung chế độ thuế đơn giản cho cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ. Hướng đến sẽ đơn giản thủ tục hành chính, giảm tần suất kê khai nộp thuế đối với cá nhân kinh doanh có doanh thu thấp và áp dụng cơ chế kê khai một lần nộp nhiều loại thuế.
Cùng với việc áp dụng cơ chế quản lý thoáng hơn, cơ quan thuế cũng bổ sung các quy định để ràng buộc trách nhiệm với hộ kinh doanh. Cơ quan thuế cũng khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi sang doanh nghiệp siêu nhỏ hoặc tương đương doanh nghiệp nhỏ và vừa để đảm bảo công bằng và hưởng các chính sách ưu đãi.
Theo cơ quan thuế, dự kiến từ 1-1-2027, các hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 800 triệu đồng/năm trở lên cung cấp hàng hóa, dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng phải áp dụng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế, tức giảm 200 triệu đồng so với mức hiện nay.
Từ 1-1-2028, các hộ, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu thuộc diện chịu thuế giá trị gia tăng đến mức doanh thu từ 800 triệu đồng/năm trở lên cung cấp hàng hóa, dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng phải áp dụng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế.
Phần lớn hộ kinh doanh đóng cửa không nằm trong nhóm bắt buộc phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền.
Sự thay đổi trong chính sách thuế quản lý khiến nhiều hộ kinh doanh lo lắng - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Thông tin này được Cục Thuế phát đi sau khi có thông tin cho rằng tình trạng hộ kinh doanh đóng cửa những ngày qua là do chính sách thuế.
TP.HCM: chỉ 3,18%hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỉ đồngđóng cửa
Dẫn trường hợp cụ thể tại TP.HCM, Cục Thuế cho biết theo số liệu của Chi cục Thuế khu vực II (TP.HCM), trong tháng 5-2025, thời điểm các cơ quan chức năng tăng cường chuẩn bị triển khai nghị định 70, có 3.763 hộ kinh doanh ngừng hoạt động hoặc đóng cửa.
Tuy nhiên, chỉ có 440 hộ trong số này (chiếm 3,18%) thuộc diện có doanh thu trên 1 tỉ đồng và bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, tương ứng số thuế là 1,4 tỉ đồng.
"Điều này cho thấy phần lớn các hộ nghỉ kinh doanh không nằm trong nhóm bắt buộc phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền theo quy định", Cục Thuế khẳng định.
Chi cục Thuế khu vực II cho biết đến nay đã có 15.764 hộ kinh doanh triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền theo nghị định 70, chiếm 6,7% trong tổng số 232.798 hộ kinh doanh tại địa bàn. Trong số đó, có 11.865 hộ kinh doanh theo phương pháp khoán và 3.899 hộ kê khai.
Mặc dù chiếm tới 42,6% số hộ thuộc diện triển khai trên toàn quốc, tỉ lệ này vẫn chỉ chiếm khoảng 0,4% tổng số hộ kinh doanh cả nước. Điều này khẳng định quy định về hóa đơn điện tử chỉ áp dụng cho nhóm hộ có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên và trong một số lĩnh vực cụ thể, song tâm lý hoang mang lại lan rộng do thông tin chưa đầy đủ hoặc sai lệch.
Theo cơ quan thuế, quy định về hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối chuyển dữ liệu cho cơ quan thuế không làm thay đổi chính sách thuế đang áp dụng cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh mà chỉ thay đổi căn cứ xác định doanh thu làm cơ sở cho cơ quan thuế xác định mức thuế khoán của các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên cho sát với doanh thu thực tế phát sinh của các hộ này.
Quy định này không làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có ngưỡng doanh thu dưới 1 tỉ đồng/năm.
Hộ kinh doanh đóng cửa vì hiểu sai và sợ bị kiểm tra nguồn gốchàng hóa
Thời gian gần đây, tại nhiều địa phương, đặc biệt là các thành phố lớn như TP.HCM, tình trạng nhiều hộ kinh doanh đột ngột đóng cửa, nghỉ kinh doanh đã gây xôn xao dư luận.
Tuy nhiên, Cục Thuế cho hay khảo sát thực tế cho thấy có nhiều nguyên nhân khác như tâm lý e ngại bị kiểm tra vì buôn bán hàng không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng kém chất lượng, cùng với sự hiểu sai hoặc chưa đầy đủ về chính sách thuế và đối tượng áp dụng hóa đơn điện tử.
Theo quy định tại nghị định 70, chỉ những hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán và có doanh thu hằng năm từ 1 tỉ đồng trở lên, hoạt động trong các lĩnh vực bán lẻ, nhà hàng, ăn uống, khách sạn, siêu thị, vận tải hành khách, giải trí…, có bán hàng hóa, dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng mới bắt buộc triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền và chuyển dữ liệu tới cơ quan thuế.
Theo cơ sở dữ liệu quản lý thuế, hiện cả nước có 37.576 hộ kinh doanh thuộc diện bắt buộc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, tương đương khoảng 1% trong tổng số hơn 3,6 triệu hộ kinh doanh.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy rất nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ, thậm chí không thuộc diện điều chỉnh đã chọn cách tạm ngừng kinh doanh do lo ngại hoặc hiểu nhầm rằng tất cả đều phải kết nối với máy tính tiền, đồng nghĩa với việc phải thay đổi quy trình, tăng chi phí đầu tư và chịu sự giám sát chặt chẽ...
Từ ngày 1-6, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ/năm và thuộc 6 nhóm ngành nghề theo quy định tại nghị định số 70 sẽ phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế, thay vì nộp thuế khoán như hiện nay.
Quốc hội vừa thông qua Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi). Nhiều chuyên gia và doanh nghiệp nhận định đây là cú hích cho kinh tế xanh, kinh tế số.
Nhân viên làm việc tại Khu công nghệ cao TP Thủ Đức, TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Theo luật mới, thuế suất 10% trong 15 năm sẽ áp dụng cho các dự án đầu tư mới trong một số lĩnh vực như công nghệ cao, đầu tư mạo hiểm, sản xuất phần mềm, an toàn thông tin mạng, công nghiệp hỗ trợ, năng lượng tái tạo...
Doanh nghiệp "lạc quan hơn"
Chia sẻ với Tuổi Trẻ, ông Mai Huy Tuần - tổng giám đốc Công ty cổ phần công nghệ số SSI Digital (SSID) - cảm thấy "lạc quan hơn" khi luật sửa đổi đã bổ sung ưu đãi thuế cho các quỹ đầu tư mạo hiểm, dự án công nghệ cao. Đây là lĩnh vực nhiều rủi ro, nơi mà 9 trong 10 start-up có thể thất bại, và tỉ lệ thành công của các quỹ đầu tư mạo hiểm đôi khi chỉ đạt 1%.
Chi phí đầu tư ban đầu vào công nghệ thường rất cao, trong khi thời gian hoàn vốn lại dài và bất định. Chính sách thuế không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro, nhưng có thể đóng vai trò như một "liều thuốc hỗ trợ", giúp doanh nghiệp (DN) và nhà đầu tư có thêm dư địa tài chính để theo đuổi các ý tưởng mới và chiến lược "dài hơi".
Ông Tuần kỳ vọng rằng với sự hỗ trợ đúng hướng từ chính sách thuế, các DN công nghệ nội địa sẽ mạnh dạn hơn trong đầu tư, và các quỹ mạo hiểm cũng tự tin hơn trong đồng hành với start-up.
Còn theo ông Nguyễn Anh Khoa - giám đốc khối phân tích và nghiên cứu Chứng khoán Agribank, các nội dung sửa đổi, đặc biệt là việc mở rộng đối tượng được ưu đãi thuế và kéo dài thời gian miễn/giảm thuế đối với một số lĩnh vực trọng điểm như công nghệ cao, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh... sẽ góp phần giảm chi phí hoạt động cho DN.
Không chỉ tăng năng lực DN tư nhân trong nước mà còn thu hút thêm dòng vốn đầu tư - đặc biệt là FDI chất lượng cao.
Cũng theo ông Khoa, DN trên sàn chứng khoán thuộc các lĩnh vực ưu đãi có thể được hưởng lợi từ Luật Thuế thu nhập DN (sửa đổi). Trong đó, những lĩnh vực tập trung các DN niêm yết có thể kể đến như công nghệ thông tin, năng lượng tái tạo, nuôi trồng nông, lâm, thủy sản...
Dù lượng DN niêm yết trực tiếp hoạt động trong các lĩnh vực này còn hạn chế, nhưng ông Khoa lại thấy rằng với các tập đoàn đa ngành hoặc có kế hoạch mở rộng sang lĩnh vực ưu tiên, đây sẽ là cơ hội để tận dụng ưu đãi thuế, từ đó cải thiện lợi nhuận.
Thực thi - khâu dễ "gãy" nhất
Dù kỳ vọng lớn nhưng lo ngại chính của nhiều DN, chuyên gia là quy trình xác định DN đủ điều kiện ưu đãi nếu không rõ ràng sẽ lại trở thành rào cản.
TS Nguyễn Ngọc Tú - nguyên vụ trưởng Tổng cục Thuế, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội - dẫn chứng: những DN chuyên sản xuất chip, phần mềm có thể dễ dàng chứng minh đủ điều kiện.
Nhưng với các DN đa ngành, hoặc chỉ ứng dụng công nghệ cao một phần thì việc "chứng minh" lại vô cùng khó khăn. Ông cũng bày tỏ quan ngại về tình trạng DN phải "xin" xác nhận, dẫn tới phát sinh gánh nặng hành chính và chi phí không chính thức.
Nếu không có cải cách căn cơ, nỗ lực khuyến khích đổi mới sáng tạo sẽ chỉ dừng lại ở lời nói, ông Tú cảnh báo.
Về giải pháp, ông đề xuất nên tập trung vào "hậu kiểm" thay vì đặt ra hàng loạt điều kiện phức tạp ngay từ đầu.
Ông Mai Huy Tuần chia sẻ: trước đây, chỉ để tổ chức một sự kiện công nghệ phải chạy qua chạy lại gần chục cơ quan. Gần đây đã có cải thiện, nhưng ông mong sẽ có thêm những cải cách về thủ tục để DN được hưởng hỗ trợ mà không mất quá nhiều thời gian, công sức...
Ông cũng kỳ vọng các hướng dẫn cụ thể sẽ sớm được ban hành trước khi luật có hiệu lực từ tháng 10 tới. Những nhà sáng lập công ty, start-up công nghệ thường rất trẻ - nhiều người chỉ mới ngoài 20 tuổi - cần được hỗ trợ tiếp cận thông tin và hướng dẫn chi tiết để thực thi hiệu quả, bớt bỡ ngỡ.
Giám đốc một công ty luật cũng cho biết Luật Thuế thu nhập DN (sửa đổi) đã có một số cải tiến như danh mục ngành nghề được ưu đãi rõ ràng hơn, hồ sơ khấu trừ chi phí nghiên cứu và phát triển được chuẩn hóa hơn.
Tuy nhiên, vẫn cần thêm các thông tư hướng dẫn cụ thể, cùng một cơ chế giám sát độc lập. Đồng thời, chính sách thuế cần hết sức nhất quán, tuyệt đối tránh "giảm thu để tăng thu"...
Tiến tới miễn thuế cho DN công nghệ
TS Nguyễn Ngọc Tú cho rằng để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP 8 - 10% như kỳ vọng, Việt Nam cần ưu tiên phát triển công nghệ, thậm chí có thể tiến tới miễn thuế hoàn toàn cho DN công nghệ. Khi DN giảm bớt gánh nặng thuế, khoản tiền tiết kiệm được sẽ quay trở lại nền kinh tế thông qua đầu tư mở rộng - tức là không gây thất thu ngân sách, mà ngược lại còn tạo thêm nguồn thu trong dài hạn.
Ông Phan Phương Nam - phó trưởng khoa luật thương mại Trường ĐH Luật TP.HCM - cũng đồng tình với tương lai miễn thuế cho DN công nghệ cao vì đây sẽ là biện pháp kích thích mạnh mẽ, vừa thu hút DN công nghệ cao, vừa kích thích DN mảng này - những chủ thể có khả năng nâng cao năng suất và tạo ra hiệu ứng kéo toàn bộ nền kinh tế, vượt xa giá trị thuế thu được trong ngắn hạn.
DN cần gì và cần làm gì?
Ông Nguyễn Anh Khoa dẫn kinh nghiệm từ Luật Hỗ trợ DN vừa và nhỏ cho thấy nếu thiếu hướng dẫn chi tiết, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành và địa phương, chính sách dù tốt cũng có thể không tạo được chuyển biến thực chất.
Vì vậy, để luật mới thực sự phát huy hiệu quả, cần đồng bộ một số giải pháp trọng tâm: sớm ban hành các văn bản hướng dẫn dưới luật rõ ràng, cụ thể hóa tiêu chí về ngành nghề, địa bàn ưu đãi cũng như thủ tục thụ hưởng; tăng vai trò giám sát, phản hồi chính sách từ các hiệp hội DN để kịp thời xử lý các vướng mắc; có cơ chế đánh giá định kỳ mức độ hiệu quả thực thi, tránh tình trạng chính sách ưu đãi chỉ nằm trên giấy...
Một số DN còn đề xuất với Tuổi Trẻ nên mở một trang thông tin tập trung - nơi DN có thể tra cứu, cập nhật.
Đồng thời mở các chương trình tập huấn, đối thoại định kỳ giữa cơ quan quản lý và DN, đặc biệt với nhóm DN nhỏ và start-up công nghệ.
DN cũng đề xuất cần có báo cáo đánh giá hiệu quả chính sách sau 12 tháng triển khai, để kịp thời điều chỉnh những bất cập.
Tin vui với doanh nghiệp nhỏ
Tại một doanh nghiệp công nghệ ở TP.HCM - Ảnh: Q.ĐỊNH
Luật Thuế thu nhập DN (sửa đổi) đưa mức thuế chung với các DN là 20%. Thuế suất ưu đãi 15 - 17% được áp dụng với DN có tổng doanh thu năm tối đa lần lượt 3 tỉ và 50 tỉ đồng.
Một số ý kiến hiện đang hiểu nhầm rằng DN có doanh thu 3 tỉ đồng sẽ chỉ phải nộp 15% thuế, tương đương 450 triệu đồng. Tuy nhiên, cách tính thuế thu nhập DN không dựa trên doanh thu, mà trên phần thu nhập chịu thuế (lợi nhuận). Đây là điểm khác biệt cơ bản so với cách tính thuế khoán của hộ kinh doanh cá thể, vốn được xác định trực tiếp trên doanh thu.
Ngoài ra, cần lưu ý mức thuế suất ưu đãi này không áp dụng cho các công ty con hoặc công ty liên kết của DN khác, nhằm ngăn tình trạng chia tách pháp nhân để hưởng ưu đãi.
Ông Phan Phương Nam - phó trưởng khoa luật thương mại Trường ĐH Luật TP.HCM - phân tích: Luật Thuế thu nhập DN (sửa đổi) về cơ bản không thay đổi cách thức tính thuế so với quy định hiện hành. Công thức tính thuế thu nhập DN vẫn giữ nguyên: thuế phải nộp = (thu nhập chịu thuế) - (thu nhập được miễn) - (các khoản lỗ được chuyển tiếp).
Một điểm cần lưu ý là ưu đãi thuế không được áp dụng đồng loạt cho toàn bộ hoạt động của DN, mà chỉ dành cho các dự án, phân khúc hoặc phần thu nhập xác định là đủ điều kiện ưu đãi, theo tiêu chí cụ thể.
Quan trọng hơn, thuế thu nhập DN chỉ phát sinh khi DN có thu nhập tính thuế dương. Nếu DN đang trong trạng thái lỗ, dù có thuế suất ưu đãi hay thậm chí được miễn thuế, chính sách đó cũng không phát huy tác dụng. Vì vậy, yếu tố then chốt vẫn là hiệu quả đầu tư và khả năng sinh lợi của DN.
TTCT - Luật pháp về thuế mới được trông đợi sẽ mang lại những lợi ích lâu dài, nhưng trước mắt, công tác triển khai đang gây ra không ít vấn đề cho các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, bộ phận cốt lõi của nền kinh tế tư nhân.
Chuyển từ thuế khoán sang tính thuế theo doanh thu khiến đại lý yêu cầu chiết khấu trực tiếp vào giá bán, có thể làm giảm khoảng 10% doanh thu của Công ty cổ phần bóng đèn phích nước Rạng Đông.
Các sản phẩm phích nước của Rạng Đông - Ảnh: THANH BÌNH
Công ty cổ phần bóng đèn phích nước Rạng Đông (RAL) vừa công bố nghị quyết đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2025.
Theo nghị quyết, Rạng Đông đặt mục tiêu doanh thu năm 2025 ở mức 6.100 tỉ đồng, giảm hơn 27% so với năm 2024. Đây cũng là mức doanh thu dự kiến thấp nhất kể từ năm 2022 đến nay.
Còn lợi nhuận trước thuế năm nay dự kiến chỉ còn 395 tỉ đồng, giảm 37%, chạm đáy kể từ năm 2019 đến nay.
Theo lãnh đạo RAL, kế hoạch kinh doanh được xây dựng dựa trên nhận định tình hình thị trường năm nay sẽ tiếp tục khó khăn.
"Trong nước áp lực lạm phát, tỉ giá đối với nền kinh tế lớn, hàng hóa nước ngoài dư thừa, đặc biệt hàng Trung Quốc tràn vào Việt Nam, đồng thời họ chuyển nhiều nhà máy sang Việt Nam sản xuất, do đó cạnh tranh vô cùng khốc liệt. Chưa kể đến cuộc đua về khoa học công nghệ và trí tuệ nhân tạo", ban lãnh đạo RAL cho hay.
Đáng chú ý, một trong những yếu tố có ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của RAL năm nay, đó là chính sách thuế mới.
Theo đó, việc bãi bỏ thuế khoán và chuyển sang tính thuế dựa trên doanh thu khiến các đại lý phân phối đề nghị cơ chế chiết khấu trực tiếp vào giá bán. Điều này, theo tính toán của công ty Rạng Đông, có thể làm giảm khoảng 10% doanh thu.
Không chỉ thị trường nội địa gặp khó, hoạt động xuất khẩu của RAL cũng đối mặt nhiều rủi ro. Với mảng đèn LED, công ty lo ngại nguy cơ Mỹ tăng thuế nhập khẩu sẽ làm giảm sức cạnh tranh. Trong khi đó Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của công ty này, khi chiếm 53% doanh thu xuất khẩu.
Ngoài ra, mặt hàng phích nước của RAL xuất sang Trung Đông bị ảnh hưởng bởi bất ổn địa chính trị ở Biển Đỏ và chi phí logistics gia tăng mạnh.
Tình hình khó khăn đã phần nào thể hiện trong báo cáo tài chính quý 1-2025, khi doanh thu chỉ đạt hơn 1.500 tỉ đồng, còn lợi nhuận trước thuế là 113 tỉ đồng, giảm lần lượt 46% và 45% so với cùng kỳ.
Do đó trọng tâm năm 2025 được RAL xác định là củng cố hệ thống, thu hồi công nợ, tập trung tái cấu trúc toàn diện công ty, thực hiện đột phá về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi kép gồm chuyển đổi số và xanh.
Trả lời cổ đông về đầu tư dự án Hòa Lạc, ban lãnh đạo RAL cho biết tiến độ đang chậm so với kế hoạch ban đầu do thủ tục phức tạp.
Cụ thể là việc chuyển cơ quan quản lý Khu công nghệ cao Hòa Lạc từ Bộ Khoa học và Công nghệ sang UBND TP Hà Nội. Dù vậy, lãnh đạo RAL cho rằng việc chậm cũng là "may mắn", bởi nếu nhà máy đi vào vận hành sớm trong bối cảnh tiêu thụ yếu hiện nay, sản lượng tăng lên cũng "không có chỗ để".
Từ 1-6, khoảng 37.000 hộ và cá nhân kinh doanh với doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm bắt buộc phải phát hành hóa đơn điện tử qua máy tính tiền kết nối trực tiếp cơ quan thuế.
Thủ tướng yêu cầu tăng cường quản lý, sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối với hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng.
Có chính sách hỗ trợ người kinh doanh sử dụng máy tính tiền - Ảnh: TỰ TRUNG
Đó là yêu cầu được đưa ra tại công điện số 88 ngày 12-6 của Thủ tướng, khi chỉ ra thực trạng doanh nghiệp, cửa hàng, hộ kinh doanh bán lẻ chưa tuân thủ đầy đủ quy định về sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Bên cạnh đó, thói quen thanh toán không dùng tiền mặt, lấy hóa đơn khi mua hàng hóa, dịch vụ của người tiêu dùng vẫn chưa được phổ biến.
Nâng cao ý thức tuân thủ người nộp thuế
Do đó, người đứng đầu Chính phủ yêu cầu triển khai các giải pháp về quản lý, sử dụng hóa đơn điện tử.
Trong đó, tăng trường tuyên truyền, lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện việc sử dụng hóa đơn điện tử, đặc biệt là hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, giúp người dân, doanh nghiệp, hộ, cá nhân kinh doanh hiểu rõ về lợi ích và trách nhiệm, hiệu quả của việc sử dụng hóa đơn điện tử.
Nâng cao ý thức tuân thủ của người nộp thuế về nghĩa vụ chấp hành pháp luật về thuế và hóa đơn; rà soát, hỗ trợ, yêu cầu các cơ sở kinh doanh áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, tập trung vào hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp tới người tiêu dùng đã được quy định, đảm bảo tạo điều kiện thuận lợi trong việc lập, sử dụng hóa đơn điện tử.
Cơ quan thuế làm việc ngay với các doanh nghiệp, nhà cung cấp giải pháp phần mềm hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Có giải pháp cung cấp miễn phí phần mềm, cắt giảm chi phí lập hóa đơn điện tử cho các cơ sở kinh doanh.
Đặc biệt là hộ, cá nhân kinh doanh, từ đó hỗ trợ thực chất, hiệu quả doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và hộ kinh doanh, góp phần triển khai hiệu quả, thiết thực quy định về hóa đơn điện tử.
Tăng cường kết nối, trao đổi thông tin, dữ liệu để quản lý thuế hiệu quả, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp, hộ, cá nhân kinh doanh lĩnh vực bán lẻ trực tiếp tới người tiêu dùng, các hoạt động thương mại điện tử, xăng dầu, kinh doanh trên nền tảng số, bảo đảm thu đúng, thu đủ, thu kịp thời vào ngân sách nhà nước.
Giám sát sử dụng hóa đơn điện tử, đặc biệt là trong việc lập hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kiên quyết xử lý theo pháp luật đối với các hành vi vi phạm pháp luật về thuế, hóa đơn theo quy định pháp luật. Chú trọng công tác quản lý thuế dựa trên dòng tiền của người nộp thuế thông qua trao đổi thông tin, đảm bảo việc bảo vệ dữ liệu.
Rà soát phân loại cơ sở kinh doanh thuộc diện áp dụng hóa đơn điện tử
Tiếp tục chỉ đạo các doanh nghiệp kinh doanh, bán lẻ xăng dầu trên toàn quốc chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật về kinh doanh xăng dầu và hóa đơn, chứng từ. Thực hiện nghiêm việc xuất đối với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu.
Chủ tịch UBND các tỉnh phối hợp với Bộ Tài chính để triển khai quyết liệt, có hiệu quả công tác quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh, đẩy mạnh triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền.
Tăng cường tuyên truyền, kiểm tra, giám sát, quản lý, sử dụng hóa đơn điện tử, đặc biệt là hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế và xử lý nghiêm theo quy định pháp luật đối với các hành vi vi phạm.
Tiếp tục chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trên địa bàn phối hợp với cơ quan thuế trong việc rà soát, xác định, phân loại các cơ sở kinh doanh thuộc diện áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, tập trung vào các lĩnh vực bán lẻ trực tiếp tới người tiêu dùng, từ đó có giải pháp thúc đẩy người nộp thuế chuyển đổi áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền.
Trường hợp cơ sở kinh doanh, đặc biệt là hộ, cá nhân kinh doanh thuộc diện triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền nhưng chưa thực hiện chuyển đổi do chưa đáp ứng điều kiện về hạ tầng công nghệ thông tin, thì có giải pháp hỗ trợ kịp thời về hạ tầng công nghệ thông tin; nghiên cứu có giải pháp hỗ trợ chi phí lắp đặt ban đầu.
Dịch vụ gội đầu, cắt tóc, giặt là, bán phở... có phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền? Hàng mua trước đây không có hóa đơn đầu vào, giờ xử lý ra sao? Có bị truy thu thuế nếu doanh thu tăng mạnh sau khi chuyển sang kê khai thuế?...
Chính phủ vừa ban hành nghị định số 117 quy định quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử, nền tảng số của hộ, cá nhân, có hiệu lực từ ngày 1-7.
Sàn thương mại điện tử sẽ thực hiện khấu trừ, nộp thuế thay người bán hàng - Ảnh minh họa: Q.Đ.
Theo nghị định, tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử trong và ngoài nước thuộc đối tượng khấu trừ, nộp thuế thay sẽ phải nộp thuế với mỗi giao dịch cung cấp hàng hóa, dịch vụ phát sinh doanh thu ở trong nước của hộ, cá nhân có hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử.
Ai cần nộp thuế?
Các cá nhân này bao gồm người cư trú và không cư trú có hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử sẽ phải nộp thuế với mỗi giao dịch cung cấp hàng hóa, dịch vụ phát sinh doanh thu trong nước.
Theo đó, tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử khấu trừ số thuế giá trị gia tăng. Số thuế thu nhập cá nhân phải nộp ngay khi xác nhận giao dịch thành công và chấp nhận thanh toán đối với giao dịch bán hàng hóa, dịch vụ trên nền tảng thương mại điện tử cho hộ, cá nhân.
Số thuế giá trị gia tăng, số thuế thu nhập cá nhân phải thực hiện khấu trừ được xác định theo tỉ lệ phần trăm (%) trên doanh thu của mỗi giao dịch bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ. Cụ thể, hàng hóa được xác định là 1%; dịch vụ: 5%; vận tải, dịch vụ có gắn với hàng hóa: 3%.
Tỉ lệ % tính thuế thu nhập cá nhân thực hiện theo quy định của Luật Thuế thu nhập cá nhân. Trong đó với cá nhân cư trú: Hàng hóa: 0,5%; dịch vụ: 2%; vận tải, dịch vụ có gắn với hàng hóa: 1,5%.
Với cá nhân không cư trú: Hàng hóa: 1%; dịch vụ: 5%; vận tải, dịch vụ có gắn với hàng hóa: 2%.
Trường hợp các tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử thuộc đối tượng khấu trừ, nộp thay không xác định được giao dịch phát sinh doanh thu từ nền tảng thương mại điện tử là hàng hóa hay dịch vụ hoặc loại dịch vụ thì việc xác định số thuế phải khấu trừ thực hiện theo mức tỉ lệ % cao nhất.
Việc tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử thực hiện kê khai số thuế đã khấu trừ theo tháng. Đối với giao dịch bị hủy hoặc trả lại hàng thì tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử bù trừ số thuế đã khấu trừ, nộp thay của giao dịch bị hủy hoặc trả lại hàng với số thuế phải khấu trừ, nộp thay của các giao dịch bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ.
Số thuế nộp thay của tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử được xác định bằng tổng số thuế của các giao dịch bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ sau khi bù trừ với tổng số thuế các giao dịch bị hủy hoặc trả lại hàng của hộ, cá nhân.
Người bán hàng online phải có những trách nhiệm gì?
Nghị định quy định hộ, người cư trú có hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử có trách nhiệm kê khai và nộp thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường, thuế tài nguyên và các khoản thu khác phải nộp ngân sách nhà nước do cơ quan thuế quản lý thu theo quy định của pháp luật về thuế, pháp luật về quản lý thuế và pháp luật khác có liên quan.
Hộ, cá nhân có hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử có trách nhiệm cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin mã số thuế hoặc số định danh cá nhân. Công dân nước ngoài cung cấp đầy đủ số hộ chiếu hoặc thông tin định danh do cơ quan có thẩm quyền nước ngoài cấp, và các thông tin bắt buộc đối với người bán theo quy định của pháp luật về thương mại điện tử cho tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử.
Cung cấp chính xác, đầy đủ, kịp thời thông tin, tài liệu liên quan đến việc xác định nghĩa vụ thuế phải nộp cho các tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử thuộc đối tượng khấu trừ, nộp thuế thay và chịu trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ thuế theo quy định.
Hộ, cá nhân đã được tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử khấu trừ, kê khai, nộp thay số thuế giá trị gia tăng, số thuế thu nhập cá nhân theo quy định thì không phải khai, nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân đối với các hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử đã khấu trừ, nộp thuế thay.
Nhiều hộ kinh doanh, tiểu thương đã đóng cửa, hoặc tạm ngừng hoạt động để 'nghe ngóng' chính sách thuế mới, một số khác tìm cách lách luật.
Một cửa hàng trên đường Phan Đình Phùng, quận Phú Nhuận, TP.HCM đặt bảng hướng dẫn khách hàng có nhu cầu xuất hóa đơn - Ảnh: TRÍ ĐỨC
Theo các chuyên gia, tình trạng này xảy ra trên diện rộng, cho thấy cả người nộp thuế lẫn cơ quan quản lý đều chưa sẵn sàng.
3 lý do khiến hộ kinh doanh dè dặt
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Ngọc Tú - nguyên vụ trưởng Tổng cục Thuế, nguyên tổng biên tập Tạp chí Thuế, hiện là giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và Công nghệ - cho rằng nếu hiện nay khâu thiết kế và triển khai chính sách không hiệu quả, thì việc chấm dứt thuế khoán đối với cả 5 triệu hộ kinh doanh trong năm 2026 sẽ khó hơn nữa.
Đi vào phân tích, ông Tú chỉ ra một số nguyên nhân khiến hộ kinh doanh dè dặt với chính sách thuế mới.
Thứ nhất, tâm lý e ngại khi phải khai báo doanh thu thực tế. Trước đây, nhiều hộ kinh doanh kê khai doanh thu thấp để được áp dụng thuế khoán, nhờ đó mức đóng thuế nhẹ hơn.
Với việc triển khai hóa đơn điện tử kết nối trực tiếp với cơ quan thuế thông qua máy tính tiền, doanh thu thực sẽ được ghi nhận đầy đủ và minh bạch, khiến số thuế phải nộp tăng đáng kể. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến lợi nhuận và thu nhập, dẫn đến tâm lý lo ngại, phản ứng tiêu cực.
Thứ hai, lo sợ cạnh tranh không lành mạnh. Nhiều hộ kinh doanh trung thực lo lắng rằng nếu họ kê khai đầy đủ và nộp thuế đúng quy định, trong khi các đối thủ xung quanh vẫn "né" được thuế hoặc kê khai thấp hơn, họ sẽ rơi vào thế bất lợi, bị giảm khả năng cạnh tranh về giá.
Thứ ba, thiếu kiến thức và sự chuẩn bị về công nghệ cũng như pháp lý. Một bộ phận không nhỏ các hộ kinh doanh cá thể vẫn còn lúng túng với các khái niệm mới như hóa đơn điện tử, phần mềm quản lý bán hàng, kết nối dữ liệu với cơ quan thuế... Họ e ngại rủi ro, chi phí phát sinh và những yêu cầu kỹ thuật vượt quá khả năng hiện tại.
"Mục tiêu cuối cùng của chính sách thuế mới không chỉ là tăng thu ngân sách mà còn nhằm xây dựng một nền kinh tế số minh bạch, công bằng và bền vững, do đó cần một loạt giải pháp đồng bộ", ông Tú nói.
Người mua hàng ở siêu thị có hóa đơn ghi giá cả, thuế phải nộp, do vậy được hưởng chính sách giảm 2% thuế VAT của Nhà nước - Ảnh: TRÍ ĐỨC
Người kinh doanh hiểu sai về thuế
Trao đổi với Tuổi Trẻ, bà Nguyễn Thị Cúc - chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA) - cho biết ngay trước thời điểm chính sách thuế mới có hiệu lực từ ngày 1-6-2025, đã xuất hiện hiện tượng tiểu thương đóng cửa kinh doanh.
Việc cơ quan chức năng đồng thời siết chặt kiểm tra chống hàng giả, hàng kém chất lượng và triển khai chính sách thuế mới, đã khiến xu hướng này lan rộng hơn.
Theo bà Cúc, nhiều hộ kinh doanh hiện nay có tâm lý e ngại hoặc tìm cách né tránh việc nộp thuế, vì lầm tưởng rằng mức thuế mới tăng lên quá cao. Tuy nhiên, thực tế không phải như vậy. Mức thuế suất hiện nay được giữ 1,5% trên doanh thu đối với hoạt động bán lẻ hàng hóa, và 4,5% đối với kinh doanh ăn uống.
Vị chuyên gia cho biết tỉ suất thuế phải nộp không thay đổi, chỉ khác là các hộ sẽ phải kê khai và khai trên doanh thu thực tế. Nếu ai đó cho rằng thuế đang "tăng mạnh", thì có thể do từ trước đến nay họ chưa nộp thuế đúng với thực tế doanh thu.
Một quan niệm sai lầm khá phổ biến hiện nay, theo ông Nguyễn Ngọc Tú là việc nhiều hộ kinh doanh cho rằng có thể cộng thêm tiền thuế vào giá bán khi khách hàng thanh toán qua chuyển khoản.
Ví dụ, một tô phở giá 50.000 đồng nhưng khi khách chuyển khoản thì bị yêu cầu thanh toán 55.000 đồng. Điều này hoàn toàn sai, bởi hộ kinh doanh áp dụng phương pháp tính thuế trực tiếp, không được tách thuế đầu ra như doanh nghiệp áp dụng khấu trừ thuế giá trị gia tăng.
Ngoài ra, giá bán do hộ kinh doanh công bố đã bao gồm thuế giá trị gia tăng.
Nhiều hộ kinh doanh còn cho rằng mình cần hóa đơn đầu vào để xuất hóa đơn đầu ra, nhưng thực tế, với phương pháp tính thuế trực tiếp theo tỉ lệ cố định (1,5 - 10% tùy ngành), việc khấu trừ thuế đầu vào là không bắt buộc.
Tuy nhiên ông Tú cho rằng việc thiếu hóa đơn đầu vào vẫn tiềm ẩn rủi ro pháp lý, đặc biệt trong kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, không được khấu trừ đầu vào. Do vậy cần khuyến khích hộ kinh doanh đòi hỏi hóa đơn mỗi khi mua hàng và nhận cung cấp dịch vụ.
Không hồi tố, hỗ trợ hộ kinh doanh tuân thủ
Nêu giải pháp với ngành thuế, bà Nguyễn Thị Cúc kiến nghị cơ quan quản lý cần tập trung tuyên truyền để người dân hiểu đúng bản chất chính sách và biết cách thực thu, tuân thủ. Nhiều hộ kinh doanh sẵn sàng chấp hành nhưng họ không biết bắt đầu từ đâu. Cần hướng dẫn cụ thể, sát với thực tế từng mô hình kinh doanh.
Theo bà Cúc, việc triển khai, hướng dẫn về hóa đơn điện tử hay phần mềm kết nối phải phù hợp với từng điều kiện cụ thể. Không thể đồng nhất người mở siêu thị, phòng khám nha khoa hay nhà thuốc với các tiểu thương nhỏ lẻ ở chợ truyền thống hoặc các hộ nông dân.
"Với những trường hợp lâu nay nộp thuế thấp, khi khai doanh thu thì thuế tăng, thì cơ quan thuế cũng không nên quay lại truy thu giai đoạn trước nữa", bà Cúc kiến nghị. Có như vậy mới khuyến khích tự giác từ hộ kinh doanh, người dân. Mục tiêu là để các hộ kinh doanh tự giác nộp thuế dần từ thời điểm sau này, vì nếu truy thu ngay lập tức sẽ khiến họ sợ.
Trước băn khoăn của nhiều hộ kinh doanh rằng hàng hóa trước đây mua bán không có hóa đơn thì xử lý thế nào, bà Cúc làm rõ: hóa đơn đầu vào cần được tính từ thời điểm 1-6-2025 trở đi, không nên truy lại thời gian trước đó. Tuy nhiên nếu phát hiện các hành vi buôn lậu, sử dụng hóa đơn giả thì vẫn xử lý theo quy định pháp luật như bình thường.
Riêng với các mặt hàng như: 100 trứng, con lợn, con gà, bà Cúc cho biết chỉ cần bảng kê và chứng từ thông thường là đủ, không bắt buộc phải có hóa đơn.
Ông Nguyễn Ngọc Tú cũng lưu ý mức thuế khoán 1,5% doanh thu hiện nay có thể hợp lý với các nhà bán lẻ có lợi nhuận cao, nhưng lại quá sức đối với những người bán buôn, ví dụ tiểu thương tại chợ Đồng Xuân (Hà Nội), Bến Thành (TP.HCM), vốn có doanh thu cao nhưng biên lợi nhuận rất thấp.
Áp dụng mức thuế cố định như nhau có thể tạo gánh nặng không tương xứng, khiến họ nản lòng trong việc kê khai trung thực. Vì thế, cần rà soát thiết kế mức thuế cố định trên doanh thu phù hợp với từng loại hình kinh doanh.
* Ông Hoàng Bảo Ngọc (giám đốc kinh doanh Công ty cổ phần công nghệ StarOn):
Cần chính sách tạo "cú hích" cho hộ kinh doanh chuyển đổi
Chúng ta đều biết các hộ kinh doanh ở Việt Nam phần lớn là những người nhiều tuổi, trình độ quản lý chưa được tốt, đều quen với phương pháp quản lý thủ công như: bán hàng, ghi nợ, kiểm đếm hàng hóa, chi lương cho nhân viên...
Để hộ kinh doanh có thể chuyển đổi được phương thức kê khai thuế theo đúng quy định của ngành thuế cần có lộ trình chuyển đổi rõ ràng, bắt đầu từ những việc cơ bản như ứng dụng phần mềm bán hàng để quản lý tốt hơn.
Muốn hộ kinh doanh không phải lo lắng quá nhiều đến những quy định từ xuất hóa đơn điện tử, chữ ký số, sổ sách kế toán... Chính phủ, cơ quan thuế đến các đơn vị cung cấp giải pháp cần phải cung cấp đầy đủ một bộ giải pháp hợp nhất, dễ dàng sử dụng. Ngoài ra, nếu Nhà nước đứng ra làm trung tâm hỗ trợ một phần chi phí cho các hộ kinh doanh cũng là một "cú hích" lớn để giúp họ chuyển đổi.
Sẽ có nhiều việc như nhập hàng (theo dõi được cửa hàng mình có bao nhiêu sản phẩm, giá nhập, giá bán...), bán hàng, in hóa đơn (nếu không in có thể tiềm ẩn nguy cơ bị gian lận), theo dõi tồn kho, công nợ, lãi/lỗ từng sản phẩm...
Với cách quản lý truyền thống hiện nay, có nhiều hộ kinh doanh hết hàng hoặc hàng hết hạn sử dụng cũng không hay biết, đến lúc khách hỏi mới đi tìm. Ngoài ra, một vấn đề nan giải đối với các cửa hàng bán lẻ ở các vùng sâu vùng xa, bán cho nợ nhưng không ghi chép, để rồi thất thoát rất nhiều.
Từ những cơ sở dữ liệu trên, bước tiếp theo sẽ đồng bộ các dữ liệu này để tạo lập các sổ sách kế toán theo chế độ thông tư 88 áp dụng đối với hộ kinh doanh.
Cuối tháng hoặc cuối quý, hộ kinh doanh chỉ cần rà soát lại một lần nữa rồi nhấn nút gửi báo cáo lên cơ quan thuế và hệ thống sẽ tự động gửi dữ liệu đó lên các cổng tiếp nhận của cơ quan thuế.
Né tránh, đối phó, chuyện nhỏ hóa chuyện to
Thực tế nhiều hộ kinh doanh hiện vẫn tìm cách "né" thuế thông qua các thủ thuật như từ chối thanh toán chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt hoặc nhập nội dung chuyển khoản sai lệch như "tiền mừng sinh nhật", "quà tặng", "tiết kiệm"... để tránh bị truy thu. Một số chỉ xuất hóa đơn khi khách hàng yêu cầu rõ ràng.
Tuy nhiên các chuyên gia cũng cảnh báo những hành vi này tiềm ẩn rủi ro lớn. Việc trốn thuế dù với số tiền nhỏ cũng có thể tích lũy thành con số lớn theo thời gian. Nếu số tiền trốn thuế vượt quá 100 triệu đồng, người vi phạm có thể bị xử lý hình sự. Ngoài ra, không xuất hóa đơn đúng quy định có thể bị phạt 5 - 10 triệu đồng với cá nhân và 10 - 20 triệu đồng với tổ chức.
Bà Nguyễn Thị Cúc nhấn mạnh là công dân, mỗi người đều có nghĩa vụ nộp thuế, việc thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế không chỉ là trách nhiệm mà còn thể hiện sự văn minh và góp phần xây dựng đất nước.
"Mức thuế không quá lớn. Hộ kinh doanh nên nghiêm túc thực hiện, đồng thời tránh những rủi ro pháp lý đáng tiếc nếu cố tình trốn thuế, né thuế", bà Cúc nói.
Bà cũng cảnh báo trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng, ngoài việc bị truy thu thuế và nộp phạt hành chính, nếu số tiền trốn thuế vượt 100 triệu đồng, có thể bị xử lý hình sự và chuyển hồ sơ sang cơ quan công an, rất đáng tiếc.
Nhiều độc giả bày tỏ quan điểm rằng nhận tiền mặt hay chuyển khoản là quyền của người bán, đồng thời đề xuất nên có giai đoạn thử nghiệm và lộ trình rõ ràng để các hộ kinh doanh thích ứng dần với việc kê khai thuế theo hình thức mới.
Nhiều độc giả bày tỏ quan điểm rằng nhận tiền mặt hay chuyển khoản là quyền của người bán, đồng thời đề xuất nên có giai đoạn thử nghiệm và lộ trình rõ ràng để các hộ kinh doanh thích ứng dần với việc kê khai thuế theo hình thức mới.
Nhân viên hộ kinh doanh thao tác trên phần mềm bán hàng - Ảnh minh họa: K.V.
"Chưa cấm, nhưng không thể lợi dụng để trốn thuế"
Nhiều độc giả cho rằng việc nhận tiền mặt hay chuyển khoản là quyền của người bán cũng như thỏa thuận với khách hàng.
Độc giả Minh Tuấn bày tỏ quan điểm: "Cho đến giờ, luật pháp chưa cấm doanh nghiệp chỉ nhận tiền mặt và từ chối chuyển khoản". Độc giả Duchuynh đồng quan điểm khi cho rằng chọn nhận tiền mặt hay chuyển khoản là quyền của người bán.
Độc giả Vinh Trần nhận định: "Chưa cấm, nhưng lợi dụng để trốn thuế là hai việc khác nhau. Kinh doanh doanh thu trên 1 tỉ đồng/năm mà không mở được tài khoản ngân hàng sao? Hạn chế sử dụng tiền mặt để minh bạch dòng tiền, tránh trốn thuế thì nên khuyến khích, chứ không nên vòng vo, bao biện".
Một số độc giả lo ngại việc né tránh thanh toán chuyển khoản sẽ làm giảm tính minh bạch dòng tiền. Trong khi đó, cũng có ý kiến cho rằng việc áp dụng rầm rộ ngay lập tức khiến người bán trở tay không kịp, gây xáo trộn hoạt động kinh doanh.
Cần minh bạch thuế, cạnh tranh công bằng
Nhiều bạn đọc quan ngại chi phí kê khai thuế, trang bị thiết bị, phần mềm…, chi phí tăng thêm sẽ bị đẩy về phía người tiêu dùng. Độc giả Vũ Trung lấy ví dụ: "Tô bún bò trả tiền mặt là 30.000 đồng thì tương lai không xa sẽ là 35.000 đồng hoặc 40.000 đồng. Kết quả là người tiêu dùng phải trả thêm".
Độc giả Sakaeru Dao cho biết: "Tôi thấy Nhật Bản, một đất nước phát triển như thế, hầu như thanh toán bằng thẻ tín dụng, nhưng người Nhật họ vẫn song song trả tiền mặt khi đi mua sắm".
Tương tự, độc giả Rinchen Dollar cho biết ở Đức, nhiều quán ăn Việt yêu cầu thanh toán tiền mặt, nhà hàng treo hẳn giấy A4 nói rõ không thanh toán bằng thẻ. Nhưng sau khi thanh toán nhà hàng vẫn có phiếu tính tiền. "Thuế có căn cứ để thu. Người kinh doanh không thể né thuế được", độc giả Rinchen Dollar nói.
Ngoài ra, không ít ý kiến cho rằng vấn đề lớn nhất là sự công bằng trong đóng thuế. Độc giả Sáu nêu: "Người đóng thuế có thể sẽ thấy bất công khi mình thực hiện đầy đủ lại không cạnh tranh được với người né thuế, trốn thuế. Cơ quan thuế cần làm sao cho người dân tin là minh bạch và công bằng, và quan trọng là cần có chính sách thuế phù hợp tình hình thực tế để dân đồng tình ủng hộ, dễ dàng thực hiện".
Độc giả Khanh góp ý thêm: "Cũng phải công khai tiền thuế đã chi vào đâu, làm gì. Cũng cần có cơ chế ai đóng thuế nhiều thì được ưu đãi nhiều, ví dụ như bảo hiểm y tế, lương hưu ở mức cao hơn".
Nhiều độc giả đồng thuận rằng việc yêu cầu xuất hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế là cần thiết.
Độc giả Huong Vu đề xuất trước mắt Nhà nước, cơ quan thuế… nên có giai đoạn thử nghiệm với các hộ kinh doanh (làm nháp), là giai đoạn quá độ dần chuyển sang hình thức khai báo thuế VAT theo cách hoàn toàn khác.
Cần từng bước áp dụng để các hộ kinh doanh không hoang mang, lo lắng chưa biết phải tính giá bán bao nhiêu để có thể chốt bán với khách hàng, để không bị lỗ và có thể cạnh tranh lành mạnh, công bằng với các hộ, các cơ sở kinh doanh khác trên thị trường.
"Đó là tâm lý, là chén cơm mà họ thấy lúng túng chưa biết giải quyết cách nào hợp lý để không gây biến động lớn cho thu nhập của họ. Họ mong có thể buôn bán kiếm sống ổn định", độc giả Huong Vu chia sẻ.
Một số ý kiến nhấn mạnh tầm quan trọng của truyền thông, hướng dẫn chi tiết. Độc giả Ht cho biết: "Gần đây có hiện tượng không nhận chuyển khoản nữa. Họ chưa hiểu được Chính phủ đã mong muốn chuyển đổi số, công dân số, ít dùng tiền mặt, thanh toán điện tử".
Có độc giả cho rằng cần vài năm để người dân quen dần với tiện ích của chuyển đổi số, tiện lợi của thanh toán điện tử, để người dân thấy cái lợi của chuyển đổi số rồi hãy cân nhắc thu thuế.
"Các công ty công nghệ như Google, YouTube, Facebook... lúc đầu vào thị trường Việt Nam cũng miễn phí tất cả. Dần dần họ mới thu phí người sử dụng" - độc giả Người dân nói.
Độc giả Vinh nêu ý kiến cơ quan thuế nên lắng nghe những lý do chính đáng của tiểu thương về những bất cập sử dụng hóa đơn điện tử, kê khai thuế theo quy trình, truy xuất nguồn gốc, hóa đơn đầu vào... Nhiều hộ ngừng kinh doanh vì sợ vi phạm là có lý do. Họ sợ làm sẽ sai, truy thu thuế, phạt thuế rất nặng.
Từ 1-6, hàng chục nghìn hộ kinh doanh bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Nhiều người tiêu dùng sử dụng các dịch vụ ăn uống, bán lẻ đã nhận thấy sự thay đổi.
Nhiều cá nhân, hộ kinh doanh đang bối rối trước các quy định mới về thuế, đặc biệt là về việc kê khai doanh thu, sử dụng hóa đơn điện tử và xử lý hàng hóa không có hóa đơn đầu vào.
Nhiều hộ kinh doanh yêu cầu khách hàng không ghi nội dung liên quan hàng hóa khi thanh toán - Ảnh: B.K.
Từ ngày 1-6-2025, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỉ đồng bắt buộc phải áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.
Ghi nhận từ nhiều diễn đàn về thuế, không ít cá nhân, hộ kinh doanh đang bối rối trước các quy định mới, đặc biệt là về việc kê khai doanh thu, sử dụng hóa đơn điện tử và xử lý hàng hóa không có hóa đơn đầu vào.
Không có hóa đơn đầu vào, có được xuất hóa đơn đầu ra?
Trước đây, việc mua bán không hóa đơn hoặc chỉ dùng giấy viết tay rất phổ biến, nhất là với hàng hóa nhập từ chợ đầu mối, đại lý quen. Nhưng nay, với quy định kê khai theo thực tế, các hộ kinh doanh lúng túng liệu có phải chuẩn bị mọi hóa đơn chứng từ đầu vào rõ ràng nếu muốn hợp thức hóa hàng hóa khi bán ra hay không.
Ông Nguyễn Ngọc Tú - nguyên Vụ trưởng Tổng cục Thuế, nguyên tổng biên tập Tạp chí Thuế - cho biết với các hộ kinh doanh, cách tính thuế trực tiếp theo tỉ lệ cố định 1,5-4,5% trên doanh thu (tùy ngành).
Khác với phương pháp khấu trừ, hình thức này không cho bù thuế đầu vào nên chưa phải lo đầy đủ hóa đơn đầu vào. Dù chưa cần quá lo ngại bởi việc chuyển đổi cũng cần có lộ trình, chuyên gia cũng chỉ ra rằng, việc yêu cầu đầy đủ các hóa đơn đầu vào, sẽ giảm các rủi ro pháp lý khác về hàng hóa không rõ nguồn gốc…
Nhưng nay, với quy định kê khai theo thực tế, các hộ kinh doanh bắt buộc phải có hóa đơn chứng từ đầu vào rõ ràng nếu muốn hợp thức hóa hàng hóa khi bán ra.
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, luật sư Nguyễn Thanh Phong (Công ty Luật Pháp Trị, Đoàn luật sư Hà Nội) cho biết hóa đơn đầu vào là loại hóa đơn được cung cấp khi mua sắm hàng hóa, vật tư và thanh toán dịch vụ để phục vụ cho hoạt động kinh doanh.
Hóa đơn đầu vào có ý nghĩa quan trọng trong kế toán và quản lý thuế, là cơ sở để doanh nghiệp hạch toán các khoản chi phí, giảm trừ và quyết toán thuế.
"Các cơ sở kinh doanh không được xuất hóa đơn đầu ra khi không có hóa đơn đầu vào", ông Phong nói.
Ông Phong cũng cảnh báo, hành vi xuất hóa đơn đầu ra khi không có hóa đơn đầu vào là vi phạm pháp luật về thời điểm lập hóa đơn, có thể bị xử phạt hành chính lên đến 8 triệu đồng.
Trường hợp nghiêm trọng còn có thể bị xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi trốn thuế.
Tuy nhiên, theo quy định tại khoản 2, điều 3, thông tư 119/2014/TT-BTC, trong một số trường hợp như cho vay, cho mượn hoặc hoàn trả máy móc, thiết bị, vật tư - nếu có hợp đồng và chứng từ hợp lệ - thì cơ sở kinh doanh không bắt buộc phải lập hóa đơn, tính và nộp thuế GTGT.
Hộ buôn online có cần dùng máy tính tiền?
Theo các chuyên gia, hộ kinh doanh thương mại điện tử có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên, thuộc diện kê khai thuế, cũng bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử có mã cơ quan thuế, khởi tạo từ máy tính tiền.
Cụ thể, luật sư Nguyễn Thanh Phong cho biết hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh đáp ứng điều kiện sau sẽ thuộc đối tượng phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền: Có mức doanh thu trên 1 tỉ đồng trở lên; hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng, bao gồm trung tâm thương mại, siêu thị, cửa hàng bán lẻ (trừ ô tô, mô tô, xe máy và xe có động cơ khác); cơ sở kinh doanh ăn uống, nhà hàng, khách sạn; dịch vụ vận tải hành khách, hỗ trợ vận tải đường bộ; dịch vụ nghệ thuật, vui chơi, giải trí, chiếu phim, dịch vụ phục vụ cá nhân khác theo quy định ngành kinh tế.
Ông Phan Phương Nam - phó khoa luật thương mại, Trường đại học Luật TP.HCM - cho rằng cả vài chục năm nay nhiều hộ kinh doanh nhỏ vẫn dùng hóa đơn viết tay. Giờ muốn tìm nguồn cung hàng hóa có hóa đơn, chứng từ đầy đủ cũng cần thời gian.
Với những hàng hóa đã mua trước đây không có hóa đơn đầu vào, các cơ sở kinh doanh rất cần được cơ quan thuế hướng dẫn cụ thể.
Việc tuyên truyền, tập huấn và hỗ trợ cần được đẩy mạnh, đồng thời nên có lộ trình chuyển tiếp 1-2 năm để người dân thích ứng. Nếu xử phạt mạnh tay ngay, có thể gây hoang mang, lo lắng trên diện rộng, ông Nam nhận định.
Đừng tìm cách trốn né nghĩa vụ thuế
Theo các chuyên gia về thuế, trong bối cảnh pháp luật ngày càng minh bạch và hệ thống dữ liệu ngày càng được kết nối chặt chẽ, việc thiếu hiểu biết hoặc cố tình lẩn tránh nghĩa vụ thuế đều có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý nghiêm trọng.
Một cán bộ ngành thuế cho biết không ít hộ kinh doanh hiện vẫn sử dụng hình thức giao dịch tiền mặt nhằm né tránh kê khai doanh thu thực tế.
Tuy nhiên với công nghệ quản lý hiện nay, cơ quan thuế có thể dựa vào nhiều nguồn dữ liệu khác nhau - từ hóa đơn đầu vào, dòng tiền, đến lượng hàng hóa vận chuyển, tiêu thụ - để phân tích, đối chiếu và xác định nghĩa vụ thuế.
"Thuế là nghĩa vụ bắt buộc, nhưng thực hiện đúng và đầy đủ cũng chính là nền tảng để hộ kinh doanh hoạt động minh bạch, phát triển ổn định và lâu dài", vị này nhấn mạnh.
Có tình trạng người kinh doanh online sử dụng tài khoản người khác, không chính chủ, hoặc cố tình không ghi nội dung chuyển khoản để né thuế. Cơ quan thuế sẽ đối chiếu dữ liệu từ ngân hàng, Bộ Công an để kiểm tra.
