Bạn có biết bỏ pin đúng cách?

"Không vứt pin bừa bãi vì sẽ hại môi trường" tưởng là bài học ai cũng thuộc nằm lòng, nhưng hình như người ta chỉ mới nhớ áp dụng cho pin tiểu loại không sạc. Với các loại pin khác, nhất là pin lithium phổ biến trong thiết bị điện tử, hóa ra nhiều người không biết các thông tin về vứt bỏ đúng cách và tái chế pin an toàn.

Nhân Ngày Tái chế ở Mỹ (15-11), công ty tái chế pin Cirba Solutions (bang North Carolina) cho biết 53% người Mỹ không biết cách đúng để tái chế pin lithium sạc có trong nhiều thiết bị như điện thoại di động, máy tính xách tay… 41% không biết rằng nếu bỏ pin lithium không đúng chỗ sẽ gây ô nhiễm đất, nước và môi trường. Đây là kết quả khảo sát trực tuyến trên 601 người tiêu dùng Mỹ do Cirba Solutions phối hợp với công ty nghiên cứu Kickstand thực hiện.

Tương tự, ở Anh, khảo sát hơn 1.000 người dân London của Cơ quan quản lý chất thải Bắc London (NLWA) cho thấy hơn 50% thừa nhận vứt các thiết bị điện tử cũ vào thùng rác sinh hoạt hoặc thùng rác tái chế thay vì điểm thu gom được chỉ định.

Đa số không biết về tái chế pin

Hiện nay, mỗi người Mỹ sở hữu trung bình 9 thiết bị dùng bằng pin lithium và 98% sử dụng các thiết bị này hằng ngày. Mặc dù vậy, theo khảo sát của Cirba Solutions, 37% không biết chúng có thể tái chế và 55% không biết tái chế những loại pin này ở đâu. Trong số những người biết không nên bỏ pin cũ vào thùng rác thông thường, 45% thừa nhận họ bỏ đại vì không biết nơi phù hợp để vứt chúng.

Bên cạnh các thiết bị tiêu dùng, báo cáo còn ghi nhận lỗ hổng kiến thức tương tự trong tái chế an toàn pin xe điện. Dù số người quan tâm dùng xe điện tăng, 59% số người được hỏi không biết cách tái chế pin xe điện, 47% không chắc chắn về tuổi thọ của pin và 48% không biết khi nào thì nên thay pin.

Jay Wago, giám đốc thương mại của Cirba Solutions, cho rằng các chiến dịch truyền thông cần nhấn mạnh tái chế pin cũ, đã qua sử dụng hoặc hư hỏng là trách nhiệm với môi trường và là hành động thiết thực nhằm thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. 

"Càng nhiều người sử dụng xe điện và các thiết bị điện tử, các chính phủ và công ty càng phải nâng cao hiểu biết chung của họ về tái chế pin để thế giới sạch và an toàn hơn" - Wago nói.

Còn theo khảo sát với dân London, 55% cư dân từng gặp tình trạng pin có dấu hiệu bị hỏng như quá nóng, phồng, phát ra tiếng rít, có mùi hoặc khói bất thường, và "hết hồn" hơn là gần 1/3 vẫn tiếp tục sử dụng thiết bị dù các vụ hỏa hoạn do pin lithium gây ra tăng lên đáng kể gần đây.

Pin lithium đặc biệt nhạy cảm với nhiệt độ cao và lực ép mạnh. Các vụ cháy pin lithium tạo ra khói độc và có thể bùng phát bất ngờ. Hỏa hoạn do pin lithium lan nhanh và rất khó dập tắt. Nếu pin bị bỏ trong các túi rác thông thường và rác tái chế khác, có thể bị mang đi ép, nghiền, tăng rủi ro hỏa hoạn. 

Vì vậy, bỏ pin ở thùng tái chế, điểm bỏ pin hoặc điểm thu gom được chỉ định là rất quan trọng vì sai một li có thể đi một (hoặc nhiều) tòa nhà, đó là chưa kể thiệt hại con người và môi trường.

Cũng theo khảo sát của NLWA, gần 60% người được hỏi cho biết họ mua bộ sạc thay thế không có thương hiệu cho các đồ điện tử của mình. 75% cắm sạc qua đêm hoặc trong thời gian dài mà không chú ý đến thiết bị dù các hướng dẫn chính thức đều nêu rõ rằng chỉ nên sử dụng bộ sạc đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn của Vương quốc Anh và không nên sạc mà không để mắt đến thiết bị. Cơ quan lập pháp Anh đang thảo luận dự luật an toàn pin lithium-ion, trong đó có phần quy định việc thải bỏ pin lithium.

Sai một li

Tháng 5-2024, ở thành phố Santa Barbara (California, Mỹ), một chiếc xe đang đi gom rác thì bất ngờ bốc cháy. Tài xế nhanh trí cho đổ toàn bộ rác ra đường để lực lượng cứu hỏa dập lửa. Theo Brian Borgatello, chủ tịch Công ty MarBorg Industries, đơn vị cung cấp dịch vụ thu rác cho thành phố, trong đống rác cháy đen có nhiều pin tiểu. 

"Chiếc xe gom rác trị giá đến 400.000 USD, và phần lớn chạy bằng khí hóa lỏng, hậu quả của vụ cháy có thể còn khủng khiếp hơn thế" - Borgatello nói với báo địa phương Santa Barbara Independent.

MarBorg và chính quyền các thành phố như Santa Barbara đã hợp tác để tổ chức những sự kiện truyền thông về xử lý chất thải nguy hại hộ gia đình miễn phí cho người dân nhằm nâng cao nhận thức về bỏ pin an toàn, đúng chỗ. 

Borgatello cho biết công ty muốn việc xử lý pin cũ dễ dàng với mọi người. Đây sẽ là cách tiết kiệm nhất bởi nếu không được thải bỏ đúng cách, xử lý hậu quả sẽ tốn kém hơn. "Còn nếu bỏ pin cũ quá phức tạp, người ta sẽ tiện đâu bỏ đó" - ông nói.

Theo một báo cáo công bố tháng 7-2021 của Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ, có 245 vụ cháy ở 28 tiểu bang từ 2013 - 2020 có thể do pin sạc gây ra. Con số này trên thực tế có thể cao hơn vì không phải tất cả các vụ cháy đều được công khai hoặc được báo chí đưa tin.

Tháng 7-2024, Bộ Năng lượng Mỹ đã dành khoản tiền 14 triệu USD để hỗ trợ các dự án tăng cường tái chế pin tiêu dùng và tạo ra chuỗi cung ứng pin nội địa bền vững hơn. Các dự án được chọn sẽ giúp mở ra hơn 1.000 điểm thu gom trên toàn quốc với pin đã qua sử dụng từ các sản phẩm tiêu dùng, người tiêu dùng sẽ tiếp cận dễ dàng và miễn phí các điểm thu gom pin cũ, các thiết bị chứa pin nhằm giảm rác thải điện tử.

Tuy nhiên, hiện tại các địa phương vẫn phải tìm cách giải quyết và giảm thiểu rủi ro xảy ra cháy lớn do pin sạc. Joe La Mariana, giám đốc điều hành RethinkWaste, một cơ quan quản lý rác thải đô thị ở North California, cho biết tỉ lệ hỏa hoạn do pin đang "ngày càng tăng". 

Tháng 9-2016, một vụ cháy lớn do pin sạc lithium-ion đã tàn phá một cơ sở tái chế do RethinkWaste vận hành, làm thiệt hại hàng triệu USD và nhà máy phải đóng cửa hoàn toàn trong bốn tháng. Từ khi hoạt động trở lại, các vụ cháy nhỏ hơn do pin sạc cũ vẫn thường xuyên xảy ra.

Mặc dù các cơ sở tái chế pin đều có quy trình xử lý có trách nhiệm với những loại pin này, nguy cơ cháy là không thể tránh khỏi. Vì vậy, "để không phải hối tiếc, đừng vứt pin sạc ở nơi không phù hợp; chúng cần được xử lý đúng cách" - Jeffrey Spangenberger, giám đốc Trung tâm ReCell, một trung tâm nghiên cứu và phát triển tái chế pin do Bộ Năng lượng Mỹ thành lập, nhấn mạnh, nói với The Washington Post.

Chưa đủ giải pháp

Theo CNN, không nhiều người Mỹ biết về tái chế pin, gồm cả các loại pin dùng cho điều khiển tivi, đèn pin, đồng hồ, đồ chơi như pin AA, AAA… vì hướng dẫn tái chế với các loại pin này chưa rõ từ cả chính quyền và công ty sản xuất.

Theo Energizer, các loại pin kiềm điển hình như pin AA có thành phần gồm thép, kẽm, mangan, kali và than chì. Năng lượng được tạo ra khi kẽm và mangan tương tác với nhau. Mangan là nguyên tố vi lượng thiết yếu với cơ thể nhưng ở liều cao có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

Nhiều công nhân khai thác và luyện mangan trước đây đã bị tổn thương thần kinh vĩnh viễn do phơi nhiễm với chất này. Bất cứ loại pin nào cũng đều có nguy cơ rò rỉ hóa chất vào đất, nước mặt và nước ngầm. Nước và cây trồng bị ô nhiễm có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe như ung thư.

Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ xác nhận thực tế ở hầu hết các địa phương, người dân có thể bỏ pin cũ vào thùng rác thông thường dù cách tốt nhất là gửi pin đến nơi tái chế pin. Chỉ có bang California xem pin là chất thải nguy hại do chứa kim loại, vật liệu độc hại và ăn mòn. California yêu cầu người dân mang pin AA và tất cả các loại pin khác đến cơ sở xử lý chất thải nguy hại để xử lý.

Ở Anh và Canada, để dàng cho người dân, dịch vụ gom rác của một số địa phương sẽ thu thập các loại pin thông dụng tại các gia đình. Các hộ cần bỏ pin đã sử dụng vào một túi ni lông trong suốt và để pin lên trên nắp thùng rác vào ngày thu gom. Các xe rác của công ty vệ sinh có các ngăn đặc biệt để chứa các loại pin này và sẽ đưa chúng đi tái chế an toàn.

Suy cho cùng, vứt một nắm pin vào thùng rác có thể không phải là vấn đề lớn, nhưng nếu xét khoảng 180.000 tấn pin bị vứt bỏ mỗi năm chỉ riêng ở Mỹ thì chắc chắn lớn chuyện. Chuyện cũng lớn không kém là những người ý thức được phải vứt pin đúng cách thì không biết tìm nơi để làm đúng ở đâu.

Chuyên mục Việt Nam Xanh được thực hiện với sự đồng hành của PRO VIỆT NAM.