Bangladesh tái lập trật tự

Động thái trên của tổng thư ký BNP - tức phe đối lập chính ở Bangladesh thời cựu thủ tướng Sheikh Hasina - vừa phản ánh vị thế đang lên của đảng này sau khi bà Hasina tuần rồi phải bỏ xứ qua Ấn Độ, vừa cho thấy tính lâm thời của ông Yunus, người được trao giải Nobel hòa bình năm 2006.

Tro tàn chính quyền Hasina

Hôm thứ năm 8-8, ông Yunus, 84 tuổi, quay lại Bangladesh từ Paris sau khi được các nhà lãnh đạo sinh viên của cuộc biểu tình lật đổ bà Hasina mời về. 

Bà Hasina đã giữ chức thủ tướng một cách hợp pháp suốt từ tháng 1-2009 cho đến hôm 5-8 vừa qua, sau bốn cuộc bầu cử quốc hội mà Liên đoàn Awami của bà liên tiếp giành chiến thắng. Tuy nhiên, cuộc bầu cử ngày 7-1 năm nay bị tố cáo là gian lận nghiêm trọng.

Cụ thể, BNP kịch liệt cáo buộc đảng cầm quyền chống lưng cho các ứng viên độc lập "giả" ra tranh cử, điều mà Liên đoàn Awami đã phủ nhận. 

Tổng cộng, bà Hasina đã thu được 229/298 ghế quốc hội. (Tuy nhiên, cuộc bầu cử có tỉ lệ cử tri hợp lệ đi bầu chỉ khoảng 42%, thua xa tỉ lệ 80% của cuộc bầu cử năm 2018 - Reuters dẫn lời chủ tịch Ủy ban bầu cử Kazi Habibul Awal).

Tất cả khiến BNP kêu gọi bầu cử lại: "Chúng tôi yêu cầu hủy bỏ lập tức kết quả cuộc bầu cử giả hiệu, bà Hasina từ chức và thành lập chính phủ trung lập phi đảng phái để tổ chức bầu cử mới".

Ngược lại, bà Hasina cáo buộc phe đối lập kích động biểu tình chống chính phủ, những cuộc xuống đường đã làm rung chuyển Dhaka kể từ cuối tháng 10-2023 và khiến ít nhất 14 người chết. 

Chính quyền Hasina cũng cáo giác ít nhất bốn người đã thiệt mạng trong một vụ cháy xe lửa mà chính phủ gọi là hành vi đốt phá, Reuters 9-1-2024 tường thuật. Tiếp sau đó là cuộc phản kháng của sinh viên chống lại hệ thống hạn ngạch phân bổ việc làm trong lĩnh vực công lập, ngòi nổ dẫn tới chính phủ Hasina bị lật đổ.

Hào quang Nobel hòa bình

Trong bối cảnh đó, ông Yunus được Tổng thống Mohammed Shahabuddin giao nắm quyền điều hành chính phủ lâm thời Bangladesh. Chính trường Bangladesh đang hy vọng giáo sư Yunus, người đã giành giải Nobel hòa bình năm 2006 với "ngân hàng của phụ nữ nghèo" Grameen, sẽ vãn hồi được cục diện.

Thật thú vị, thành tích của Ngân hàng Grameen và giáo sư Yunus (xem bài bên) diễn ra trong khoảng thời gian hơn 30 năm của hai chính quyền do phụ nữ đứng đầu, tính từ khi Bangladesh trở lại nền dân chủ vào năm 1991: bà Hasina của Liên đoàn Awami và bà Begum Khaleda Zia của BNP thay phiên nhau nắm quyền thủ tướng.

Nhật báo Daily Star của Bangladesh 11-8 đưa tin một ngày trước khi tuyên thệ vào hôm 8-8, giáo sư Yunus đã được tuyên trắng án trong một vụ vi phạm luật lao động (trước đó ông bị kết án 6 tháng tù giam). 

Cụ thể, hồi tháng 6 vừa qua ông Yunus và 13 người khác bị truy tố trong vụ án về hành vi biển thủ số tiền 252,2 triệu taka (tương đương 2 triệu USD) từ quỹ phúc lợi của công nhân Công ty Grameen Telecom. Vụ này đã lình xình từ năm ngoái và bản thân ông Yunus cũng đã thanh minh trên tài khoản Linkedin của mình hôm 7-9-2023.

Nhưng bất chấp những thanh minh đó, ông vẫn bị đưa ra tòa và tuyên án vào đầu năm nay. Cũng trong khi vụ việc diễn ra, bà Thủ tướng Hasina đã cáo buộc ông "hút máu người nghèo". Những người ủng hộ ông thì nói chính phủ của bà Hasina đang tìm cách hạ uy tín của ông Yunus vì ông từng cân nhắc thành lập một đảng chính trị để cạnh tranh với Liên đoàn Awami.

Để bênh vực ông Yunus, ba ngày sau Tổ chức Minh bạch quốc tế, phân bộ Bangladesh (TIB) đã ra một tuyên bố khẳng định: 

"Tính chính trực và tự do của ngành tư pháp đang phải đối mặt với thử thách khó khăn, vì vụ án chống lại tiến sĩ Yunus đã gây ra nhiều tranh cãi trong và ngoài nước. Trong bối cảnh này, không có lựa chọn nào khác ngoài việc đảm bảo tính chính trực và độc lập tối đa của ngành tư pháp".

Giám đốc điều hành TIB, tiến sĩ Iftekharuzzaman, phát biểu: "Vụ kiện chống lại tiến sĩ Yunus là hình thức quấy rối ngay từ đầu. Các phản ứng đối với phán quyết cũng đã vượt ra ngoài biên giới đất nước". Nhưng nay tình hình đã thay đổi hoàn toàn: ông Yunus giờ là người được trao trọng nhiệm lèo lái đất nước Bangladesh trở lại với tình hình ổn định hậu Hasina.■