Bóng đá Đông Nam Á: Đi tắt thì khó đi xa

Ở mức độ khác, đội hình "Tây" của Indonesia sau hai trận thua Saudi Arabia và Iraq đã chính thức khép lại giấc mơ World Cup. Xem ra, những con đường tắt đã dẫn vào ngõ cụt.

Những năm gần đây, phong trào nhập tịch của bóng đá Đông Nam Á diễn ra ồ ạt ở các đội tuyển và cả câu lạc bộ. Indonesia không tiếc tiền với chiến dịch nhập tịch dưới thời Chủ tịch Liên đoàn Bóng đá kiêm tỉ phú đô la Erick Thohir để đốt giai đoạn và nhắm đến suất dự World Cup 2026.

Nhà nhà nhập tịch

Malaysia không còn khả năng tranh vé World Cup nhưng cũng quyết làm mới đội tuyển bằng con đường nhập tịch. Cụ thể là đội hình 90% cầu thủ gốc Âu - Mỹ đè bẹp đội tuyển Việt Nam 4-0 ở lượt đi vòng loại Asian Cup.

Ít hơn hai đội Indonesia và Malaysia có Thái Lan, Việt Nam, Campuchia, Singapore... cũng sử dụng cầu thủ nhập tịch trên đội tuyển nhưng vẫn giữ đa phần là cầu thủ nội. 

Tuy nhiên, hiệu quả khi có "chất ngoại" tăng rõ rệt, cụ thể là đội tuyển Việt Nam có thêm Nguyễn Xuân Son (cầu thủ gốc Brazil) chỉ chơi 5 trận trong toàn giải mà ôm cả danh hiệu Vua phá lưới lẫn Cầu thủ xuất sắc nhất ASEAN Cup 2024.

Ở cấp câu lạc bộ thì nổi bật có đội Thép Xanh Nam Định, đương kim vô địch Việt Nam, đá cúp châu Á bằng đội hình toàn Tây, trong đó bao gồm cả cầu thủ ngoại lẫn cầu thủ nhập tịch.

Nhìn vào mặt bằng chung, bóng đá Đông Nam Á gần đây đang tìm cách rút ngắn lộ trình phát triển bằng phương án dùng sức Tây thay cho sự kiên nhẫn đầu tư và chờ đợi từ các cấp độ bóng đá trẻ như Nhật Bản hay Hàn Quốc đã thực hiện rất thành công.

Nếu nói về tiền thì chính người Indonesia đã phản kháng người Indonesia qua cách làm từ những núi tiền đổ vào rất lớn để làm mạnh đội hình "Hà Lan 2". Từ tháng 11-2022 đến nay, Indonesia đã nhập tịch 19 cầu thủ gốc Âu (chủ yếu là Hà Lan) cho mục tiêu tham dự vòng chung kết World Cup 2026.

Vừa qua, thống kê từ Transfermarkt định giá thành phần cầu thủ đội tuyển Indonesia mà huấn luyện viên cũng người Hà Lan, Patrick Kluivert, gọi lên đội tuyển dự vòng loại World Cup 2026 lên đến 37,5 triệu euro, tức cao hơn gấp 3 lần đội tuyển Trung Quốc, cũng là đội từng thực hiện chính sách nhập tịch ồ ạt. Con số trên mới chỉ là giá trị cầu thủ, còn việc để có đội hình toàn Tây, bóng đá Indonesia đã phải mất rất nhiều cho việc những ngoại binh trở về.

Có thể vui không?

Những năm 1990, đã có lần các nhà làm bóng đá Đông Nam Á ngồi lại với nhau dưới dự chủ trì của tổng thư ký Peter Velappan và đưa ra mục tiêu lẫn quy chuẩn để rút ngắn khoảng cách với bóng đá Đông Á và Tây Á. 

Khi đó, các chính sách và chiến lược được đưa ra hoàn toàn không có điều nào liên quan đến nhập tịch, mà phần lớn chú trọng hệ thống đào tạo trẻ bài bản, phát triển từ trường học và yếu tố dinh dưỡng, tức những mục tiêu và quy chuẩn như bóng đá Nhật Bản đã làm.

Thế mà bây giờ, bóng đá Đông Nam Á lại đi ngược đường, khi đua nhau nhập tịch, thậm chí còn sung sướng, hả hê khi "công trình" nhập tịch của mình đè bẹp được những đối thủ chưa hoặc ít cầu thủ nhập tịch hơn.

Nhưng giờ nhìn lại, bóng đá Đông Nam Á đang ở đâu?

Với bóng đá Indonesia, họ mất gần 3 năm cho chiến dịch nhập tịch hướng tới mục tiêu World Cup 2026, nhưng đến ngày 12-10, tất cả đã phá sản sau trận thua Iraq 0-1. Trong thời gian đó, ngoài tiền tấn đổ ra cho việc nhập tịch, nuôi, trả lương, Indonesia còn thuê cả ê kíp huấn luyện viên Hàn Quốc (thời ông Shin Tae Yong) và sau này là ê kíp Hà Lan (Kluivert).

Cánh cửa World Cup 2026 vừa đóng sập lại, lập tức bóng đá Indonesia phải hứng chịu sự chia rẽ lẫn chỉ trích mạnh mẽ. Các chuyên gia cho rằng Indonesia đã phí phạm tài nguyên quốc gia khi đội hình nhập tịch lấy hết chỗ cầu thủ nội và bây giờ bóng đá Indonesia đứng giữa ngã ba đường chông chênh, dang dở và thất bại.

Bóng đá Malaysia còn chịu tổn thất nặng nề hơn sau chiến dịch Âu - Mỹ hóa đội tuyển. Bản án từ FIFA vạch trần sự gian dối của Liên đoàn Bóng đá Malaysia (FAM), ảnh hưởng đến uy tín quốc gia và hơn hết là làm mất đi sự tin tưởng nơi người hâm mộ lẫn thế hệ cầu thủ nội đã mất chỗ cho cầu thủ Tây giả mạo giấy tờ.

Bóng đá Thái Lan cũng có vẻ đang mất phương hướng, dù chưa nhập tịch ồ ạt. Từ số 1 Đông Nam Á bởi hệ thống đào tạo bài bản cùng cái bắt tay của những doanh nhân Thái Lan với các câu lạc bộ Ngoại hạng Anh, bóng đá Thái giờ mất niềm tin vào chính mình khi va chạm ở sân chơi trẻ lẫn đội tuyển.

Ngôi vua Đông Nam Á bị mất ngay trên thánh địa Rajamangala trước đội tuyển Việt Nam và chức vô địch SEA Games lẫn U23 lần lượt bị Indonesia, Việt Nam thâu tóm khiến người Thái nghi ngờ chính mình.

Nhập tịch như "thuốc giảm đau"?

Mới đây, Siam Sports, tờ báo thể thao hàng đầu Thái Lan, đã có phân tích sâu và kêu gọi bóng đá Đông Nam Á ngừng đi tắt bằng con đường nhập tịch. 

Bài báo nhấn mạnh: "Đừng ảo tưởng vào đường tắt nhập tịch trong bóng đá đỉnh cao. Đó không phải là cách phát triển bền vững. Đã đến lúc Đông Nam Á cần học cách phát triển từ nền tảng bóng đá trẻ như cách Nhật Bản, Hàn Quốc đã kiên trì thực hiện và thành công".

Chính người Thái đã ngộ ra từ bài học nhập tịch ở Đông Nam Á khi đưa ra kết luận việc tìm kiếm và dựa vào cầu thủ nước ngoài nhập tịch dù chỉ là "liều thuốc giảm đau" tạm thời, chứ không thể chữa khỏi căn bệnh kinh niên về cấu trúc của nền bóng đá.

Với bóng đá Việt Nam, sau khi thành công với hệ thống đội tuyển tăng cường một cầu thủ nhập tịch Nguyễn Xuân Son và tạo nên sự khác biệt lớn, đã xuất hiện luồng ý kiến nên có nhiều Xuân Son hơn. Điển hình là gần đây có nhiều cầu thủ nhập tịch gốc Brazil đã hoàn tất thủ tục và đang trong chế độ chờ.

Sau trận thua Malaysia 0-4 ở lượt đi vòng loại Asian Cup, đã có tranh luận gay gắt về việc tại sao Việt Nam không dùng cầu thủ nhập tịch trị nhập tịch như Malaysia. Nay thì lập luận "liều thuốc giảm đau" của Siam Sports đang cho thấy trọng lượng, và tranh luận đòi nhập tịch cầu thủ cũng đã lắng xuống khi bóng đá Malaysia bị chỉ điểm gian dối hồ sơ, còn Indonesia đã tan giấc mơ World Cup.

Chỉ có điều, thời gian trôi đi không bao giờ lấy lại được, và bóng đá Đông Nam Á vừa qua đã phung phí quá nhiều cho một "liều thuốc giảm đau" tạm thời, để rồi khi căn bệnh không chữa nổi, nỗi đau "vùng trũng" chỉ lại càng nhức nhối hơn.■