Brazil chuẩn bị cho World Cup 2014: Nhiều rối ren

Những khu ổ chuột xuống cấp, các công trường xây dựng công trình phục vụ giải đình đốn, chuyện phản đối hiện diễn ra như cơm bữa.

Ghi nhận của nhật báo thể thao Ý Gazzetta dello Sport từ Rio.

Phóng to

Phối cảnh của sân Maracana sau khi hoàn thiện. Dự kiến sân sẽ tu bổ xong vào tháng 2-2013 - Ảnh: wordpress.com

Morro da Previdencia, “favela” (khu ổ chuột) lớn nhất trong số 900 khu của Rio, mọc lên bên cạnh nơi đã được chọn là làng Olympic cho sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh mà Rio sẽ đăng cai vào năm 2016. Từ hơn một năm nay, favela có 12.000 người này và từng là nơi hoạt động dữ dội của một băng nhóm buôn lậu ma túy đã nằm dưới sự kiểm soát của UPP, lực lượng cảnh sát đặc biệt trong các khu favela của Rio. Nhưng những người sống ở đây chống lại sự kiểm soát ấy và có vẻ không hề tin tưởng vào vận hội lớn mà World Cup hai năm sau sẽ mang lại.

Thế giới hỗn độn ở Rio

Chẳng bao lâu nữa một phần favela sẽ bị phá hủy khi một cáp treo lớn nối nơi này với Central do Brasil, một trong những điểm quan trọng trong các công trình của World Cup 2014 và Olympic 2016. Thành phố Rio mua lại từ người dân phần đất đai, nhà cửa này và sau đó phá hủy tất cả. Mauricio Hora, người đứng đầu cuộc biểu tình chống lại các hoạt động xây cất xung quanh khu favela này, nói: “Chính quyền khẳng định họ sẽ làm cho đời sống của người dân tốt hơn bằng cách... đuổi họ ra khỏi nhà”.

Nhưng khu favela này chỉ là một phần rất nhỏ của cả một Rio đang biến thành đại công trường với những sân bay hoặc được cải tạo hoặc được xây mới, những tuyến tàu điện ngầm và xe buýt cao tốc được mở rộng, những công trình phục vụ thể thao lớn và nhỏ, làng Olympic và những khu chung cư mới. Theo ước tính, Chính phủ Brazil sẽ chi hơn 50 tỉ USD trong năm năm cho việc xây mới Rio nhằm phục vụ World Cup và Olympic.

Rio, một thế giới hỗn độn giữa giàu và nghèo, nơi sinh sống của 6 triệu dân nội ô và gần chục triệu người nếu tính cả vùng ngoại vi rộng lớn của nó, đang bùng nổ những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến sinh hoạt của hàng triệu người sống trong cảnh đói khổ khi thời gian cho World Cup đã cận kề.

Valderson, phóng viên Hãng truyền hình Globo lớn nhất Brazil, giải thích: “Chúng tôi đã trả rất nhiều tiền thuế để xây dựng thành phố này và cho các công trình phục vụ World Cup. Nhưng ở phía dưới kia họ vẫn phải sống chen chúc. Họ là những người rất nghèo nhưng lại có được góc nhìn đẹp nhất Rio”. Đối diện với khu favela Morro da Previdencia là Sambodromo, đích đến của cuộc thi marathon trong dịp Olympic 2016 và ngay cạnh đó là sân Maracana, nơi sẽ diễn ra trận chung kết World Cup 2014, tâm điểm của Rio và là hình ảnh của thành phố trong con mắt thế giới.

Phóng to

Một cảnh sát của UPP canh gác bên ngoài một favela lớn của Rio - Ảnh: imagehack.us

Sân vận động nổi tiếng nhất thế giới ấy với dòng chữ “Maracana, 62 năm hào quang và lịch sử” được treo ở phía bên ngoài giờ đang là một công trường. Bên trong, quá trình xây dựng mái che giống như một tấm pin năng lượng mặt trời khổng lồ đã bắt đầu. Sân sẽ có sức chứa 78.639 chỗ ngồi được sơn các màu vàng, xanh lá cây và xanh da trời, 110 lô VIP. Daniella Franca, cô hướng dẫn viên tóc vàng, tự hào kể: “Ở đây, mỗi ngày có 5.500 công nhân làm việc. Chúng tôi đã đạt được 75% tiến độ xây sân. Vào tháng 2 tới sân sẽ hoàn thành và ngày 2-6-2013 sẽ diễn ra trận giao hữu Brazil gặp Anh”.

Hai người khổng lồ trong lĩnh vực xây dựng của Brazil là Andrade Gutierez và Odebrecht chịu trách nhiệm chính cho việc “đại tu” sân Maracana, nơi đã diễn ra trận chung kết World Cup 1950 mà Brazil thua Uruguay. Tuy nhiên, trong khi rất nhiều người đang đặt dấu hỏi về tình trạng tài chính của quá trình xây dựng vì nghi có tham nhũng - điều không xa lạ gì ở Brazil, một trong những nước tham nhũng nhất thế giới - thì Liên đoàn Bóng đá thế giới (FIFA) lại lo sốt vó vì dường như họ đã nhìn thấy nguy cơ chậm tiến độ.

Sau khi thị sát công trường Maracana, quan chức FIFA Jerome Valcke đã tuyên bố: “Thời gian không phải là thứ quá thừa thãi”. Nhiều người Brazil vẫn đang sống trong hoài niệm về cái sân bóng cũ từng có thời chứa tối đa 200.000 người và được xây cấp tốc trong vỏn vẹn 22 tháng ấy. Maracana không chỉ diễn ra trận chung kết World Cup mà còn là sân đấu của sáu trận đấu khác trong giải 2014. Hai năm sau, dịp Olympic mùa hè 2016, đó là nơi diễn ra lễ khai mạc và bế mạc của đại hội thể thao lớn nhất hành tinh.

Phóng to

Cựu danh thủ Ronaldo, trong vai trò đại diện của ban tổ chức World Cup 2014, đi thị sát công trường tái thiết sân Maracana - Ảnh: salon.com

Nguy cơ tham nhũng tăng cao

Cuộc sống và công việc của rất nhiều người đang bị ảnh hưởng bởi công trường tái thiết Maracana càng làm dấy lên nhiều phản đối. Hàng loạt công trình lớn xung quanh Maracana sẽ bị phá bỏ, trong đó có Trường Friedenreich và bảo tàng người da đỏ. “Trường học sẽ bị phá sập, thay vào đó người ta xây nên một cửa hàng McDonald’s” - Rosangella Maciel Araujo Pasos của hội phụ huynh học sinh nói.

Cách đó vài chục mét, hàng chục người da đỏ bản địa sống trong những khu lều trại ở nơi trước kia từng là bảo tàng của họ, giờ đang là công trường của Aldeia Maracana (làng Maracana), một công trình lớn phục vụ World Cup 2014. “Khẩu hiệu của World Cup là “Đoàn kết nhân dân”. Thế nhưng tại sao người ta lại tìm cách đẩy nhân dân ra khỏi nơi ở của họ và biến nơi đây thành bãi đậu xe?” - một người phát ngôn của tộc người thiểu số Asurini nói.

Leonardo Vieira, phóng viên của tờ Folha de Sao Paolo, cho rằng: “Người dân muốn nơi đây sẽ diễn ra Olympic và làm cho hình ảnh của Brazil chói sáng trên thế giới, nhưng không phải ai cũng đồng tình với cách mà người ta đang áp dụng. Việc vội vã xây dựng các công trình đã dẫn đến việc bùng nổ các công trường lớn mà không có sự kiểm soát gắt gao, làm tăng nguy cơ tham nhũng”. Những lo ngại của Vieira là đáng tin. Anh đã đoạt giải Esso (một dạng giải Pulitzer của Brazil) sau loạt bài điều tra về những vụ làm ăn mờ ám của Ricardo Texeira, cựu chủ tịch Liên đoàn Bóng đá Brazil.

Brazil chi khoảng 300 triệu euro cho sân Maracana mới và chính phủ muốn tư nhân hóa việc điều hành sân này. Nhưng tới nay mới chỉ có một công ty lên tiếng muốn tham gia thầu.

Trong tài liệu gửi FIFA mới đây, những người trong phong trào phản đối World Cup đã đưa ra những nghi ngờ của mình: “Có những dấu hiệu cho thấy người ta đang cố tình thiên vị Tập đoàn EBX thuộc quyền sở hữu của Eike Batista, người giàu nhất Brazil, bạn thân của thống đốc bang Rio. Đấy là những lời cáo buộc nghe thật trớ trêu bởi Batista năm nào cũng viện trợ cho UPP 20 triệu reais (tương đương 12 triệu USD) cho các hoạt động an ninh ở các khu favela!”.