Các tiệm sách độc lập: Những ngọn đèn không tắt

The Salt Eaters Bookshop (Inglewood, California) là hiệu sách độc lập chuyên về phụ nữ da đen, trẻ em gái và những người da màu. Ảnh trên Instagram của tiệm.

Hơn 300 hiệu sách đã được mở trong hai năm qua tại Mỹ - một sự hồi sinh để đáp ứng nhu cầu thực sự của những người đọc thực sự.

Lucy Yu tin rằng một hiệu sách bán những cuốn sách "tập trung vào những câu chuyện về người Mỹ gốc Á và người nhập cư" chính là thứ mà khu phố Tàu của cô đang cần, nhất là khi những vụ việc thù hận nhắm vào người gốc Á ở đây làm rung động tâm can các cư dân. Cô quyên được 20.000 USD trên GoFundMe, đủ để thuê một cửa hàng nhỏ ở trung tâm thành phố Manhattan để mở Yu and Me Books, với hơn 2.000 đầu sách chuyên về chủ đề người nhập cư và người da màu. Trong vòng 4 tháng qua, tiệm sách đã có lãi.

Thực tế này trái ngược hẳn khung cảnh suy sụp ảm đạm của các tiệm sách độc lập khi đại dịch Covid bùng ra. Dữ liệu của Cơ quan Thống kê dân số Hoa Kỳ (thuộc Bộ Thương mại) cho thấy doanh số bán hàng tại các hiệu sách đã giảm gần 30% năm 2020. Ngành công nghiệp xuất bản đã phải chuẩn bị sẵn lời ai điếu cho hệ sinh thái bán lẻ của nó - một hệ sinh thái có thể định hình lại vĩnh viễn cách người đọc khám phá và mua sách. May thay, điều bất ngờ đã tới, họ sống sót và quay lại thị trường sớm hơn, và khỏe mạnh.

Allison Hill - giám đốc điều hành Hiệp hội Những người bán sách Hoa Kỳ, một tổ chức thương mại dành cho các hiệu sách độc lập - cho biết hiệp hội hiện có 2.023 cửa hàng thành viên tại 2.561 địa điểm, tăng từ 1.689 vào đầu tháng 7-2020. Một số tiệm đổi chủ, nhưng sự gia tăng mạnh mẽ và bền vững của các hiệu sách mới, với hơn 200 cửa hàng đang chuẩn bị mở trong một hoặc hai năm tới, là rất rõ ràng. Trong một cuộc khảo sát với những người bán sách đầu năm nay, hiệp hội cho biết 80% người được hỏi nói rằng doanh số bán hàng năm 2021 cao hơn năm 2020.

Và nhiều cửa hàng mới mở cũng có hướng đi mới, chuyên về các dòng sách nhất định, chẳng hạn The Salt Eaters Bookshop ở Inglewood, Cali chuyên sách về phụ nữ da đen, trẻ em gái và những người da màu. Libros Bookmobile, một cửa hàng sách di động trên một chiếc xe buýt được chuyển đổi ở Taylor, Texas, bán tiểu thuyết bằng tiếng Tây Ban Nha, một số nữa chuyên về sách dành cho trẻ em song ngữ, có cả hiệu sách độc lập chuyên về các tác phẩm về đề tài đồng tính, nữ quyền.

Tất nhiên, các tiệm sách độc lập cũng phải tháo vát và xoay xở hơn, thích ứng tốt hơn với cả việc bán trực tiếp và trực tuyến. Họ bán sách ven đường, đưa sách lên xe di động tới từng cộng đồng, giao hàng tận nhà... Doanh số bán sách giấy tiếp tục tăng vào năm 2021, với gần 827 triệu bản sách in, tăng khoảng 10% so với năm 2020, theo NPD BookScan. Quan trọng hơn, họ tìm hiểu được nhu cầu đọc của các cộng đồng và mang tới những dòng sách tương ứng mà không lệ thuộc vào thuật toán để đoán định xu hướng đọc.

Với cô Chín, tiệm sách của cô đã trở thành điểm tụ họp ấm cúng của những người yêu nghệ thuật và văn học, những người dân địa phương khó tính và dần dà giống với một trung tâm văn học của người Mỹ gốc Á. Cô tổ chức được cả một buổi đọc thơ song ngữ với nhà thơ Yam Gong, một buổi ra mắt sách cho nhà văn kiêm nhà viết tiểu luận Larissa Pham và một buổi ký tặng với tiểu thuyết gia Marie Myung-Ok Lee. Vào lúc những vụ chống người châu Á gia tăng, đây còn là nơi trú ẩn an toàn, một địa điểm truyền thông nâng cao nhận thức, phân phát thiết bị báo động và bình xịt hơi cay. ""Nó không chỉ là một hiệu sách, nó thực sự là một không gian cộng đồng trên thực tế" - cô Chin nói.

Với nước Anh, những người bán hàng độc lập đã mở lại cửa tiệm ngay sau khi những hạn chế phòng chống dịch được nới lỏng. Phản ứng từ cộng đồng địa phương "thật đáng kinh ngạc" theo lời của một chủ tiệm. Và các tiệm sách độc lập cũng có những hóa thân nhất định: bán sách, có khung thời gian kể chuyện cho trẻ mẫu giáo, có khu vực cho trẻ em đọc sau khi chúng tan trường (kèm phục vụ cả bánh quy và sữa lắc).

Cửa hàng Reading Tree ở Anh. Ảnh: Google Maps

Reading Tree là một trong 54 hiệu sách độc lập mới đã mở ở Vương quốc Anh và Ireland trong năm qua. Và lần đầu tiên sau gần một thập niên liên tục suy giảm, hơn 1.000 tiệm sách độc lập mới đã mở cửa. Matt Steele, người từng mở tiệm sách ở Hong Kong từ những năm 1990, năm ngoái đã mở Ivybridge Bookshop vì nhận thấy "Không có hiệu sách nào khác trong bán kính 10 dặm và với rất nhiều trường học, gia đình trẻ và người về hưu sống ở đây, chúng tôi có một số khách hàng tuyệt vời".

Các cộng đồng cư dân, những người mà nhu cầu đọc sách giấy hóa ra chưa bao giờ suy giảm, là chỗ dựa chính cho những chủ tiệm sách này. Các độc giả đã thực sự "bỏ phiếu" cho các tiệm sách bằng cách mở ví của họ. Một số cộng đồng còn mở chiến dịch gây quỹ để cứu một tiệm sách khỏi nguy cơ đóng cửa, như cách họ quyên được 50.000 bảng Anh để giúp tiệm sách New Beacon Books ở Finsbury Park chuyên về đề tài người da đen đầu tiên của Anh tìm địa điểm mới. Nền tảng chia sẻ lợi nhuận Bookshop.org cho biết họ đạt được 2 triệu bảng Anh dành hỗ trợ các tiệm sách độc lập.

Dẫu có niềm đam mê, sự đổi mới và quyết tâm tiếp tục đưa sách đến tay độc giả ngay cả trong những hoàn cảnh khó khăn nhất, các tiệm sách độc lập vẫn cần cả sự trợ giúp từ phía chính phủ và những nhà xuất bản, nhà phân phối hơn lúc nào hết. Bởi không chỉ bán sách, đó là những ngọn đèn ấm áp thắp sáng những cộng đồng dân cư, ở hầu khắp mọi nơi trên thế giới. ■