Chế độ "Close Friends" và quan niệm "bạn thân" của người trẻ

Close Friends (bạn thân) là tính năng cho phép người dùng giới hạn đối tượng được xem Story (nội dung ngắn chỉ tồn tại 24 tiếng) mà họ chia sẻ trên Instagram. Các mạng xã hội lớn khác cũng có tính năng tương tự: với Snapchat là Private Story, còn Twitter có Circle. Với Facebook, người dùng có thể lập danh sách Close Friends từ danh sách bạn bè và cài đặt để các bài viết chỉ hiển thị với nhóm "bạn thân" này.

Sự thật về danh sách bạn thân

Theo tác giả Jennifer Miller của The Atlantic, mặc dù Instagram ngày càng kém ưa thích trong mắt người dùng Gen Z so với TikTok, tính năng Close Friends là điều hữu ích hiếm hoi còn lại của nền tảng này. 

Cụ thể, ưu điểm của Close Friends là nó giảm thiểu tác động của hiện tượng "sụp đổ bối cảnh" (context collapse). Đây là thuật ngữ các nhà khoa học xã hội dùng để chỉ việc các đối tượng tiếp nhận khác nhau bị gom thành một mối trong không gian mạng xã hội.

"Nó giống như tại đám cưới, bạn phải phát biểu trước bạn bè, bố mẹ ruột và bố mẹ bên vợ/chồng và cả những người bạn không quen biết. Những câu chuyện cười về thành tích ở trường đại học của bạn đâu có ý nghĩa gì với những người họ hàng lớn tuổi, khi đối tượng cần nghe là những người bạn thân nhất của bạn" - Elia Powers, phó giáo sư tại khoa truyền thông đại chúng Đại học Towson, giải thích.

Minh Tiến, 26 tuổi, một người làm nghệ thuật tự do, ví danh sách Close Friends trên Instagram như những khán giả VIP nhận được những chiếc vé vào xem suất chiếu giới hạn mà bạn mình sắm vai chính. 

"Một dòng trạng thái buồn, một cập nhật tình trạng gia đình hoặc là một thông báo tình trạng sức khỏe… Những chuyện riêng tư này không nhất thiết công khai rộng rãi, mà chỉ cần chia sẻ trong một nhóm bạn thân trên mạng xã hội. Họ là những người thật sự quan tâm đến những câu chuyện ấy, không phải chỉ lướt qua rồi thôi" - anh nói.

Aparna Upadhyay, 29 tuổi, làm việc tại một công ty truyền thông kỹ thuật số Ấn Độ, nói với trang Mint cô cảm thấy "cực kỳ vinh dự" khi nằm trong danh sách Close Friends của một bạn nữ, vì "phụ nữ chỉ đăng những gì họ muốn che giấu với thế giới khi chọn chế độ Close Friends". 

Việc nằm trong danh sách "tuyển" này khác với việc được cho tham gia nhóm chat. "Bạn sẽ cảm thấy mình là một phần của cộng đồng" - cô nói. Aparna cho biết tính năng này đã giúp nhiều người, bao gồm cả cô, kết nối với những người bạn đã lâu không gặp.

Tương tự, Minh Tiến chia sẻ có lần người bạn tên Thanh mà anh lâu ngày không nói chuyện đã viết một dòng trạng thái trên Instagram với nội dung: "Nếu bạn nhìn thấy dòng trạng thái này, nghĩa là bạn có ý nghĩa đặc biệt với tôi". Kèm theo đó là một vài câu cập nhật tình trạng tâm lý có vẻ không ổn của bạn.

Dòng trạng thái trên được đặt ở chế độ Close Friends. Tiến hơi ngạc nhiên vì mình bấy lâu nay ít liên lạc với bạn nhưng vẫn được bạn cho vào danh sách "bạn thân" và nhìn thấy dòng tâm sự này. Ngay lập tức, Tiến cảm thấy xao động cùng với đó là một trách nhiệm tái kết nối. Tiến đã nhấc điện thoại lập tức hỏi han người bạn cũ.

Bạn thân trên mạng và ngoài đời

Phạm Thủy, nhân viên truyền thông cho một công ty bất động sản, có khoảng 1.500 "bạn" Facebook và 200 trên Instagram. Danh sách bạn bè Instagram đã được Thủy lọc kỹ, và số Close Friends còn ít hơn nữa. 

Với Thủy, định nghĩa bạn thân trên mạng xã hội và ngoài đời thực cần có sự đồng nhất. Những người phải quen biết, chơi hợp nhau trước, rồi mới nối dài thâm tình đó từ offline sang online. "Khi đã thân sẵn mà còn tương tác nhiều trên mạng xã hội, chúng tôi càng hiểu nhau và gắn kết. Từ đó, tình bạn ngoài đời giữa chúng tôi càng thêm bền chặt" - Thủy nói.

Hoàng Anh (20 tuổi), sinh viên Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn, cho rằng khái niệm "bạn thân thật" và "bạn thân ảo" không nhất thiết đồng nhất. Bạn thân ngoài đời của Tiến chưa hẳn là người bạn tương tác nhiều trên mạng xã hội. Ngược lại, những người bạn mà Tiến nói chuyện nhiều trên Facebook không hẳn đã cà phê cà pháo thường xuyên, thậm chí có người chưa từng gặp mặt. 

Lý do vì 2 khái niệm bạn thân này có "lịch sử hình thành" khác nhau. Bạn thân đời thật được xây dựng dựa trên gặp trực tiếp, trải qua những chuyện buồn vui cùng nhau. Bạn thân mạng xã hội là những người bạn hợp hơn với chuyện chat chit, like share, bình luận… Họ có thể cũng là bạn thân ngoài đời hoặc là một người xa xôi về địa lý.

"Tôi thấy 2 nhóm bạn thân có thể chuyển đổi. Với một nhóm bạn thân trên mạng xã hội, nếu bạn gặp gỡ trực tiếp và bắt đầu duy trì mối quan hệ, họ sẽ trở thành bạn thân ngoài đời thật - Hoàng Anh nói - Dù là bạn thân trên mạng hay bạn thân ngoài đời, nếu không có sự duy trì thì sẽ không lâu bền. Bạn không tương tác trên mạng, không tương tác ngoài đời thì tình thân đều sẽ nhạt dần".

Trong khi đó, Minh Tiến tin rằng đa số người trong danh sách Close Friends thật sự là bạn theo một nghĩa đó là những người thật sự quan tâm và muốn kết nối, trong số hàng ngàn gương mặt mà ta đã bấm "kết bạn" hoặc "đồng ý kết bạn" vô tội vạ hoặc chẳng đặng đừng theo năm tháng.