Chiến sự Thái Lan - Campuchia: Những tố giác và thân phận dân thường

Cả hai bên cùng liên tục phát loa tố cáo lẫn nhau. "Campuchia lên án mạnh mẽ việc quân đội Thái Lan tiếp tục thực hiện hành động xâm lược vũ trang chống lại chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Campuchia, với việc thả thêm bom và bắn khói độc vào lãnh thổ Campuchia", tờ Phnom Penh Post 15-12 la làng. Tới trưa, tờ Bangkok Post tố ngược: "Tên lửa của Campuchia bắn trúng khu vực Ta Kwai thuộc tỉnh Surin".

Chiến tranh truyền thông

3 giờ chiều thứ hai 15-12, Tổng giám đốc Thông tin kiêm người phát ngôn Bộ Ngoại giao Thái Lan cập nhật tình hình xung đột biên giới. Trong bối cảnh truyền thông râm ran những tin đồn về một đề xuất ngưng bắn do Thủ tướng Malaysia đưa ra, người phát ngôn này đã bác bỏ kịch liệt: 

"Thủ tướng Malaysia đã trực tiếp thông báo với Thủ tướng [Thái Lan] rằng ông không đưa ra bất kỳ nhận xét nào về lệnh ngừng bắn. Ông chỉ đề nghị chấm dứt mọi hành động khiêu khích. Do đó, rõ ràng là không có cuộc thảo luận nào về lệnh ngừng bắn".

Tại sao phía Thái Lan lại bác bỏ tin về ngưng bắn? Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Thái Lan trả lời: "Câu chuyện dường như đã bị một số bên cố tình lan truyền và xuyên tạc vì lợi ích riêng của họ". Nhắc lại, Malaysia từng là "chủ xị" của thỏa thuận hòa bình được ký kết vào ngày 26-10, bên lề Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 47.

"Malaysia đang phối hợp các nỗ lực nhằm giảm căng thẳng giữa Thái Lan và Campuchia để chấm dứt mọi hành động thù địch dọc theo biên giới tranh chấp", Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho biết, được tờ New Straits Times (Malaysia) 15-12 trích lời. 

Cụ thể, ông Anwar nói: "Chúng tôi vẫn đang kêu gọi chấm dứt giao tranh. Điều này rất quan trọng. Tôi liên lạc với họ trực tuyến hằng ngày".

Trong khi chờ đợi, mỗi bên lâm chiến vẫn tỏ ra chưa sẵn sàng. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Thái Lan nêu ra các yêu cầu của Bangkok với khả năng ngưng bắn: 

"Việc có hay không một lệnh ngừng bắn phụ thuộc vào hai quốc gia tham gia xung đột. Quan trọng nhất, nó phải được chứng minh bằng hành động. Bất kỳ thảo luận nào về lệnh ngừng bắn phải được tiến hành một cách thiện chí với cam kết thực sự và hiểu biết đúng đắn về tình hình".

Có vẻ như thất bại của thỏa thuận hòa bình tháng 10 tại Kuala Lumpur đã khiến Thái Lan ngờ vực, dè dặt và đòi hỏi hơn: 

"Tuyên bố của phía Campuchia phải đi kèm hành động cụ thể. Có 3 điều kiện cho bất kỳ cuộc đàm phán ngừng bắn nào: (1) Campuchia phải công khai tuyên bố ngừng bắn; (2) Lệnh ngừng bắn phải diễn ra và được duy trì; và (3) Campuchia phải hợp tác chân thành trong nỗ lực rà phá bom mìn", Bộ Ngoại giao Thái Lan nêu bật các bảo đảm cần phải có.

Cũng theo bộ này, thực tế đương diễn ra là: "Cam kết và hành động của Campuchia không phải lúc nào cũng nhất quán. 

Hành động của Campuchia đã mâu thuẫn với lời nói của họ. Ngày 14-12, Campuchia đã tăng cường hoạt động quân sự, đặc biệt là cuộc tấn công bừa bãi bằng cách phóng tên lửa BM-21 vào khu vực dân cư, gây thương vong… Đây không phải là một sự cố ngẫu nhiên".

Tình hình chiến sự

Theo báo Thái Lan The Nation 16-12, dẫn lời chuẩn đô đốc Surasan Kongsiri, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Thái Lan, thì quân đội Campuchia đã tiến hành các cuộc tấn công bằng vũ khí hạng nặng vào đầu buổi sáng, chủ yếu nhắm vào hai tỉnh Ubon Ratchathani và Surin của Thái Lan. 

Ông Kongsiri cho biết các vụ pháo kích đã khiến Thái Lan phải sơ tán khẩn cấp ở hai huyện Khun Han và Phu Sing, thuộc tỉnh Sisaket ở đông bắc Thái Lan.

Cũng theo The Nation, các vụ pháo kích này nối tiếp các vụ giao tranh dọc biên giới vào khoảng 6h sáng hôm 15-12, trong đó các tên lửa 122mm của Campuchia bắn từ bệ phóng BM-21 phát nổ gần tàn tích đền Ta Kwai và xung quanh đồi 350, cả hai đều là những điểm cao chiến lược ở tỉnh Surin. 

Lực lượng Thái Lan đã bắn trả suốt cả ngày, như trong các cuộc đụng độ trước đó. Đền Ta Kwai nằm trên dãy núi Dangrek, thuộc khu vực tranh chấp biên giới cách Samraong (thủ phủ tỉnh Oddar Meanchey của Campuchia) khoảng 25km về phía tây bắc, và cách đền Prasat Ta Muen Thom, một ngôi đền cổ khác thuộc quần thể đền Angkor, khoảng 12km về phía đông.

Được biết, từ khi di tích này được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới vào năm 2008, chiến sự đã nổ ra tại đây, hai bên giành giật chủ quyền di tích và khu vực chung quanh. 

Trong thực tế, khi đứng ở trên ngọn đồi đền Angkor cũng cảm thấy dễ tranh chấp khi mà cả Phnom Penh và Bangkok cùng quả quyết đây là đất của mình. Tranh chấp sau đó lan ra các địa điểm khác, rồi trở thành tranh chấp biên giới diện rộng, và bằng máy bay F-16 hay tên lửa BM-21 như hiện nay.

Theo Campuchia, ngôi đền Ta Kwai này nằm ở làng Bosthom, xã Kouk Khpos, huyện Banteay Ampil, tỉnh Oddar Meanchey, của Campuchia. Trong khi đó, Thái Lan quả quyết ngôi đền thuộc huyện Phanom Dong Rak, tỉnh Surin của họ. 

Thái Lan cho rằng Campuchia muốn giành lại đền Ta Kwai và đồi 350, vì những lợi thế chiến thuật do địa thế hóc hiểm, giữa các vách đá và ở cao độ trấn áp khu vực.

Tờ Bangkok Post trích lại trang Facebook của Lực lượng vũ trang Thái Lan nói vào khoảng trưa thứ hai 15-12, quân đội Thái Lan đã tái chiếm chùa Ta Kwai và treo quốc kỳ tại khu vực này. Tuy nhiên, có thông tin cho rằng Campuchia đã tăng cường lực lượng, điều thêm 300 binh sĩ, làm dấy lên lo ngại đụng độ có thể leo thang trong những ngày tới.

Chính quyền địa phương Campuchia xác nhận rằng huyện Phanom Dong Rak đã được đặt trong tình trạng thiết quân luật. Các trưởng thôn được chỉ thị tăng cường an ninh, ngăn chặn trộm cắp và thận trọng khi nói chuyện với giới truyền thông, đặc biệt là về vị trí đóng quân. 

Người dân địa phương bị cấm trở về nhà cho đến khi có thông báo mới. Giới chức địa phương, binh lính và cảnh sát đã được huy động cung cấp thực phẩm và vật tư y tế cho khu vực tiền tuyến ở xã Bak Dai, theo truyền thông Campuchia.

Bất cân xứng?

Phía Campuchia tố giác vào lúc hơn 10h giờ sáng thứ hai 15-12, quân đội Thái Lan đã sử dụng máy bay chiến đấu F-16 thả hai quả bom xuống huyện Chong Kal và huyện Srei Snam, tỉnh Siem Reap, gần các trại tị nạn, sâu trong lãnh thổ Campuchia hơn 70km. 

"Đây là hành động gây hấn của quân đội Thái Lan, cố tình nhắm mục tiêu vào dân thường và cơ sở hạ tầng dân sự. Thái Lan đã vi phạm luật pháp quốc tế khi tấn công dân thường", Bộ trưởng Thông tin Neth Pheaktra tố cáo trong một cuôc họp báo, theo The Phnom Penh Post. 

Đoạn video được ông Pheaktra chiếu cho thấy học sinh tại một trường học ở huyện Srei Snam bỏ chạy sau khi quân đội Thái Lan thả bom gần đó.

"Ngoài việc xâm phạm lãnh thổ Campuchia, quân đội Thái Lan đã cố tình nhắm mục tiêu vào dân thường trong các cuộc tấn công. Các em học sinh nhỏ tuổi đã rất sợ hãi trước tiếng bom nổ chói tai", ông nói thêm. 

Theo Bộ Thông tin Campuchia, kể từ khi xung đột tái bùng phát vào ngày 7-12, số dân thường thiệt mạng do các cuộc tấn công của Thái Lan đã tăng lên 13 người, với ít nhất 74 người bị thương.

Bộ trưởng Thông tin Pheaktra dẫn số liệu của Bộ Nội vụ nước này cho biết thêm số dân phải di tản đã tăng lên hơn 400.000 người. "Người dân Campuchia khẩn thiết kêu gọi cộng đồng quốc tế - đặc biệt là Tổng thống Mỹ Donald Trump và các nhà lãnh đạo thế giới - can thiệp và chấm dứt ngay lập tức những tội ác tàn bạo do quân đội Thái Lan gây ra đối với người dân Campuchia", ông Pheaktra nói.

Chiến sự lan rộng khiến Bộ Giáo dục, Thanh niên và Thể thao Campuchia hôm 15-12 đã ra lệnh đóng cửa các trường học nhằm đảm bảo an toàn cho học sinh và giáo viên Preah Vihear, Oddar Meanchey, Banteay Meanchey, Pursat, Koh Kong và Battambang. Tổng cộng có tới 1.039 trường học đã đóng cửa, ảnh hưởng đến 242.881 học sinh và 9.797 giáo viên, theo trang Cambodianes 15-12.

Chiến tranh là một tổng hợp của những đau khổ, kế sách và trí trá. Bên nào cũng có thể tự nhận là nạn nhân. Vấn đề là có khi chiến tranh lại là do một sự chỉ lối, dẫn đường. Cũng có thể nhìn thấy ở đây một sự vắng khuyết của trật tự thế giới cũ - trước năm 2025 - khi các "ông lớn" không còn "ký lô" nào, và không ai can ngăn được ai nữa!■