Chiến thắng mong manh của nền pháp trị

TTCT - Án tuyên giữ nguyên với ông Najib Razak không chỉ là việc bắt một cựu thủ tướng phải đối mặt với những hậu quả do hành động của ông, mà còn là lời khẳng định về sự bình đẳng trước pháp luật của tất cả mọi người.

Ảnh: Foreign Policy

Trong khoản tiền ước tính 4,5 tỉ USD thất thoát từ quỹ 1MDB khiến cựu thủ tướng Malaysia Najib Razak vừa bị tuyên án 12 năm tù, có cả phần tiền được để làm bộ phim Hollywood The Wolf of Wall Street (với sự góp mặt của tài tử Leonardo DiCaprio) về... lừa đảo trong thế giới tài chính.

Phần lớn khoản tiền đó, vốn nhiều hơn toàn bộ ngân quỹ hằng năm của một nửa các chính quyền trên thế giới, được giới lãnh đạo quỹ này, cá nhân và gia đình ông Najib, vung vào du thuyền, bài bạc, và cả một chiếc vòng đeo cổ kim cương giá 23 triệu USD.

Cuộc điều tra ở sáu nước

Nhưng cuối cùng thì ngành tư pháp và nền pháp trị Malaysia đã thắng, khi Tòa Liên bang giữ nguyên phán quyết với "trùm cuối" Najib Razak sau năm lần bảy lượt kháng án, câu giờ, và cả gây áp lực chính trị. Đó là một chiến thắng hết sức nhọc nhằn.

Bộ Tư pháp Mỹ là một trong những cơ quan công quyền đầu tiên săn đuổi ông Najib, cũng như những khoản chi trên trời của 1MDB, rất nhiều trong đó diễn ra ở Mỹ. Cuộc điều tra đã diễn ra ở ít nhất sáu quốc gia, gồm các trung tâm tài chính như Thụy Sĩ và Singapore.

Hãng tài chính Goldman Sachs đã phải trả cho Nhà nước Malaysia 3,9 tỉ USD để dàn xếp các vụ kiện liên quan đến vai trò của họ trong vụ việc (hỗ trợ rửa tiền, chuyển tiền bất hợp pháp, thu lợi bất chính...).

Ở Malaysia, vụ việc dễ hiểu là gây chấn động. Khoản tiền lớn là một chuyện, nhưng tầm vóc của ông Najib ở nước này có lẽ chỉ sau người khổng lồ Mahathir Mohamad.

Là con trai cả của một thủ tướng (Abdul Razak, cầm quyền 1970-1976), ông Najib, làm thủ tướng từ 2009 đến 2018, trong nhiều thập niên là "lãnh đạo hạt nhân" của Phong trào Đoàn kết quốc gia Malaysia (UMNO), đảng chính trị nắm quyền ở nước này suốt từ khi độc lập năm 1957 tới năm 2018 - khi họ thất cử chính vì vụ 1MDB.

Vai trò đó của ông Najib đã phủ một màu sắc chính trị lên vụ này. UMNO hiện đã lấy lại quyền lực.

Nhưng dù Thủ tướng đương nhiệm Ismail Sabri Yaakob từ chối can thiệp vào tiến trình tư pháp, một phái lớn trong đảng này vẫn vận động quyết liệt ủng hộ ông Najib, và còn đó câu hỏi về việc ông có thể được Vua Malaysia Abdullah ân xá hay không.

Vụ việc đã chia rẽ UMNO sâu sắc: một bên là Thủ tướng Ismail, người có vẻ muốn đảm bảo sự vận hành độc lập của bộ máy tư pháp (cũng như thể hiện khuôn mặt thiết diện vô tư với cử tri), và bên kia là những người ủng hộ ông Najib, gồm cả chủ tịch UMNO Ahmad Zahid Hamidi.

Cuộc chiến cân não

Đối mặt với nhiệm vụ kết tội một nghi phạm từng được coi là không thể đụng tới, các công tố viên Malaysia ban đầu phải tỉ mỉ lập hồ sơ truy tố ở mức thấp nhất, tức cũng là mức "chắc ăn" nhất: họ chỉ cáo buộc ông Najib rửa tiền khoản tiền "còm cõi" so với quy mô vụ việc, 42 triệu ringgit (khoảng 9 triệu USD).

Nhưng trước tòa, họ đã có thể trình bày thêm rất nhiều dữ kiện khác, như việc hơn 700 triệu USD đã chảy vào tài khoản cá nhân của ông Najib từ số tiền 4,5 tỉ USD thất thoát của 1MDB.

Ông Najib bị tuyên có tội năm 2020, và quá trình kháng án kéo dài từ đó tới nay. Năm ngoái, một tòa phúc thẩm đã bác bỏ giải thích của ông rằng số tiền 700 triệu USD nói trên là "quà tặng từ bạn bè ở Saudi Arabia".

"Bịa đặt, hoang đường, phi lý", phán quyết của tòa viết. Thay vì thế, theo tòa, ông Najib đã "chủ tâm coi như không biết" về nguồn gốc khoản tiền để "thủ lợi cá nhân" và "chi nó cho các mục đích chính trị".

Bên phía bị cáo, với nguồn lực vô biên và cả ảnh hưởng chính trị, đã không từ thủ đoạn nào. Trên mạng, ông Najib tự mô tả mình là một người khiêm nhường đã mất tất cả, chỉ còn lại đức tin.

Những bài đăng Facebook gần đây thể hiện ông ngồi trên một gốc cây trầm ngâm suy nghĩ. Còn ở tòa, các luật sư của ông giở mọi trò câu giờ: đòi đổi công tố viên, rồi ông Najib chia tay nhóm bào chữa cho ông, trước khi mời họ trở lại. Các luật sư bên bị cũng tố cáo chánh án Tòa Liên bang Maimun Tuan Mat "thiên vị vô thức" bởi chồng bà từng bày tỏ mừng vui sau khi ông Najib thất cử năm 2018! Ngoài tòa, phe ủng hộ ông Najib trong UMNO đòi tổ chức tuyển cử sớm, hy vọng có thể đưa một người của họ lên cầm quyền.

Nhưng tất cả đều đã thất bại. Giờ đây hoàng gia Malaysia là hy vọng cuối cùng cho ông Najib. Nhà vua Abdullah sẽ phải quyết định xem ông muốn Malaysia là một đất nước như thế nào - bởi vụ xét xử này sẽ định nghĩa điều đó, ít ra là trong một tương lai không hề ngắn.■

"Tham nhũng đã làm Ấn Độ suy tàn"

Trong bài phát biểu mới đây nhân lễ Độc lập, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã tuyên bố như vậy. Ông nói ở Ấn Độ, trong khi nhiều người không có nhà để ở, thì nhiều kẻ lại đang tìm thêm nhà để cất giấu những khoản tiền cướp bóc của đất nước.

"Hai thách thức lớn mà chúng ta phải đối diện hôm nay, tham nhũng và "Parivaarvaad" [chính trị triều đại, ý chỉ tình trạng các gia tộc nối đời cai trị, cả trong nền chính trị địa phương và trung ương ở Ấn Độ]. Tham nhũng đang làm đất nước mục ruỗng như một tổ mối... Còn rất nhiều định chế của chúng ta bị ảnh hưởng bởi tình trạng gia đình trị, làm tổn hại cho những nhân tài của chúng ta, cho năng lực của đất nước, và khiến tham nhũng thêm hoành hành... Chúng ta phải dứt khoát chối bỏ điều đó để cứu lấy các định chế của chúng ta. Đã tới lúc quét sạch khỏi nền chính trị và các định chế Ấn Độ xiềng xích của parivaarvaad".