​Chữa sai lầm của thầy thuốc thế nào?

Có những lúc y, bác sĩ cũng gặp những sai lầm y khoa ngoài ý muốn và hầu hết chọn giải pháp âm thầm chịu đựng. Họ cần được hỗ trợ để giải tỏa căng thẳng tâm lý (ảnh có tính minh họa) - Ảnh: QUANG ĐỊNH

KHI THẦY THUỐC ĐỔ BỆNH

Có thể nói tất cả nhân viên y tế làm công tác chăm sóc và điều trị lâm sàng đều bị cắn rứt lương tâm sau một sai lầm y khoa hay gặp trường hợp bệnh nhân phản ứng thuốc, tử vong.

Trong những sự cố như vậy, bệnh nhân và gia đình là nạn nhân thứ nhất thì bác sĩ/y tá gây lỗi là nạn nhân thứ hai. Cơ quan đem ra kiểm điểm, kỷ luật hoặc có thể bị đưa lên mặt báo. Hầu hết họ chọn giải pháp âm thầm chịu đựng, ít khi nhận được hỗ trợ cho những căng thẳng tâm lý vốn tác động nặng nề đến cá nhân và nghề nghiệp họ. Tất cả đều hi vọng thời gian sẽ xóa nhòa dần. Điều này có nghĩa ngành y rất thụ động, chưa quan tâm đúng mức đến đội ngũ thầy thuốc.

Những nạn nhân thứ hai này luôn cảm thấy có tội, sợ hãi, lo lắng, giận dữ hoặc co cụm, thậm chí tự cô lập khỏi các đồng nghiệp (dù chỉ là tạm thời). Những trường hợp nặng thì bấn loạn tinh thần, mất ngủ, nghỉ việc, thậm chí trầm cảm. Đây là biểu hiện của hội chứng sang chấn tinh thần. Họ dễ rơi vào mặc cảm và tự ti, khó tha thứ cho bản thân, lo lắng trước những nhận xét của đồng nghiệp, nghi ngờ kỹ năng - kinh nghiệm lâm sàng của mình.

Những dấu hiệu này còn thấy ở êkip nhân viên đã chăm sóc bệnh nhân có liên đới trách nhiệm. Tất cả đều tác động xấu đến nhiều mối quan hệ: giữa các nhân viên y tế với nhau và với bệnh nhân.

Những chấn thương tinh thần liên quan đến nghề nghiệp như vậy là một chủ đề nhạy cảm. Y khoa hiện đại không chấp nhận sai lầm. Những tiến bộ vượt bậc trong kỹ thuật y khoa, sự chính xác của các xét nghiệm và cuộc cách mạng trong chẩn đoán hình ảnh đã giúp việc chẩn đoán càng trở nên hoàn hảo.

Xã hội vốn tin tưởng y bác sĩ nhờ trình độ, kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm xử lý bệnh tật. Vì vậy người bệnh và người nhà họ có thể đòi hỏi và khó chấp nhận sai lầm dù họ thừa biết y bác sĩ cũng là con người, cũng có thể đưa ra những phán đoán sai.

ĐIỀU TRỊ RA SAO?

Hầu hết lỗi xảy ra do chính thói quen và những vật dụng/thiết bị thường nhật mà người thực hành đã quá quen thuộc nên chủ quan, không nhận thức được hậu quả. Do vậy thường xuyên cải tiến hệ thống là việc cần làm để giảm sai sót. Hệ thống chăm sóc sức khỏe nước ta những năm gần đây đã có nhiều thay đổi: các bệnh viện đều nhấn mạnh đến quản lý rủi ro, quy trình làm việc luôn được xem xét để đảm bảo an toàn cho người bệnh và buộc tham gia hệ thống báo cáo sự cố.

Thực tế cho thấy y bác sĩ làm lâm sàng luôn bị đặt vào tình huống có thể sai lầm bởi ngày nào cũng làm việc căng thẳng và quá tải, tiếp xúc với nhiều bệnh nhân và nhiều loại bệnh tật khác nhau. Nhưng điều quyết định chính là chúng ta xử lý nó như thế nào và những nhu cầu của người gặp nạn được đáp ứng đến đâu.

Trong buổi họp kiểm điểm, lỗi lầm được thảo luận, sự kiện được xem xét phân tích hơn là ghi nhận những cảm xúc của y bác sĩ. Khuyến khích bác sĩ thảo luận về sự cố, nhận ra những kẽ hở khiến lỗi dễ xảy ra, thay đổi hệ thống hay quy trình để sai lầm không có điều kiện tái diễn, tạo dựng lại niềm tin cho họ bằng những hỗ trợ chính thức của cơ sở chính là khung công việc. Việc hỗ trợ nên đến từ nhiều phía để nạn nhân đủ sức đối mặt với những hậu quả sau sự cố, vượt qua và đứng dậy “làm lại cuộc đời”.

Bệnh viện cần quan tâm đến quy trình quản lý chất lượng, nên có những quy định để bảo vệ và chăm sóc đội ngũ thầy thuốc. Tại Hoa Kỳ, dịch vụ trợ giúp chấn thương do y tế (The Medically Induced Trauma Support Services - MITSS) đưa ra bộ công cụ về chương trình hỗ trợ nạn nhân thứ hai để các bệnh viện tham khảo.

Đại học Missouri, Bệnh viện Phụ nữ Brigham, Bệnh viện Nhi Boston, Bệnh viện Johns Hopkins cũng có chương trình hỗ trợ nhân viên riêng. Những chương trình như thế được lồng ghép thành những quy định của cơ quan khi có sự cố y khoa, xây dựng cách phân phát dịch vụ an toàn đến tất cả nhân viên y tế. Nên tìm hiểu những mong muốn của nạn nhân thứ hai, nhận ra các rào cản cho việc trợ giúp sau sự cố để có kế hoạch hỗ trợ.