Chuyến công du của ông Hegseth: Mỹ tái khẳng định "trọng tâm châu Á"?

Thật vậy, đây là chuyến công du thứ ba của Bộ trưởng Hegseth tới châu Á, khu vực "ưu tiên" của Washington, theo thông báo từ Lầu Năm Góc hôm 26-10 (The Strait Times 27-10). Lần này, ông Hegseth thăm 4 nước Nhật Bản, Malaysia, Việt Nam và Hàn Quốc. 

Gần như trùng khớp, Tổng thống Donald Trump và các quan chức cấp cao khác của Hoa Kỳ đang có mặt ở khu vực này để tham dự các hội nghị thượng đỉnh và đàm phán song phương, với sự kiện quan trọng nhất là cuộc gặp trực tiếp tại Hàn Quốc giữa ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 30-10.

Động thái nhắc nhở

Một chủ đề chính trong chuyến thăm của ông Hegseth sẽ là "Trọng tâm của Hoa Kỳ tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, khu vực ưu tiên của Bộ Quốc phòng", Lầu Năm Góc cho biết. Thiệt ra, điều này không mới mẻ. 

Nhiều năm qua, Hoa Kỳ đã tập trung vào một "Trung Quốc đang trỗi dậy" ở khu vực, đặc biệt là bằng cách tăng cường quan hệ quân sự với các đồng minh và đối tác cùng những quốc gia "cùng chung chí hướng" trong khu vực.

Tuy nhiên trên thực tế, có những lúc, tỉ như từ đầu năm tới giờ, các cuộc khủng hoảng ở Trung Đông (Gaza) và châu Âu (Ukraine) đã thu hút sự chú ý và sức lực của Washington. 

Chưa hết, quân đội Hoa Kỳ cũng đang tăng cường hiện diện và hoạt động chống buôn bán ma túy ở châu Mỹ Latin. Thành ra lần này, việc Tổng thống Trump và Bộ trưởng Hegseth sang thăm châu Á có thể được coi như động thái nhắc lại mối quan tâm của Hoa Kỳ tới khu vực này.

Hoa Kỳ duy trì sự hiện diện cùng hoạt động quân sự đều đặn ở đây, tỉ như cuộc tập trận hải quân giữa Hoa Kỳ, Philippines, Nhật Bản, Canada và Pháp vào hạ tuần tháng 10 vừa qua. 

Bản tin của Học viện Hải quân Hoa Kỳ (USNI) 16-10 cho biết cuộc tập trận tác chiến trên biển này đã diễn ra tại Biển Đông trong khuôn khổ cuộc tập trận hải quân đa phương mới nhất của Manila.

Hoạt động huấn luyện chiến đấu ngoài khơi Tây Palawan nằm trong khuôn khổ chuỗi các cuộc tập trận Sama Sama, do Mỹ và Philippines dẫn đầu, quy tụ lực lượng hải quân nhiều nước ở Biển Sulu và Biển Đông. 

Năm nay, tàu chiến và máy bay từ 5 quốc gia thuộc Nhóm tác chiến hải quân 44.1 đã tham gia, bao gồm USS Cincinnati (tàu chiến đấu ven biển, Mỹ), HMCS Max Bernays (tàu tuần tra ngoài khơi, Canada), BRP Antonio Luna (tàu hộ tống trang bị tên lửa hành trình, Philippines), BRP Ramon Alcaraz, BRP Valentin Diaz, BRP Lolinato To-Ong (đều là tàu tuần tra biển, Philippines) và JS Ōnami (tàu khu trục, Nhật Bản).

Lực lượng các nước tham gia đã tiến hành các bài tập bắn đạn thật, chống ngầm, phòng không và các bài tập khác trên biển suốt tuần. Đội hình này là một trong những đội tàu kết hợp lớn nhất được triển khai trong cuộc tập trận hàng hải của Philippines trong năm nay, theo USNI.

Đó là ví dụ nổi bật cho thấy: (1) Không có gì mới lạ hay khác thường trong quan hệ hợp tác quân sự giữa Hoa Kỳ và các đồng minh châu Á và ngoài châu Á; và (2) quan hệ Hoa Kỳ - Philippines vẫn như cũ trong khuôn khổ các hiệp ước phòng thủ hỗ tương năm 1951, cam kết hai nước sẽ bảo vệ lẫn nhau trong trường hợp bị tấn công vũ trang ở Thái Bình Dương, tiếp nối bởi Hiệp định Lực lượng thăm viếng (VFA) năm 1998 và Hiệp định Hợp tác quốc phòng tăng cường (EDCA) năm 2014.

Hợp tác rộng khắp

Trong khu vực, không chỉ Philippines huấn luyện chung với Hoa Kỳ. Không quân Singapore (RSAF) cũng có những hợp tác chặt chẽ với đối tác này thông qua nhiều cuộc tập trận song phương, đáng chú ý nhất là các cuộc tập trận Forging Sabre và Commando Sling, vốn đã diễn ra đều đặn một thời gian dài. 

Quan hệ đối tác này cũng bao gồm huấn luyện trên các nền tảng mới như máy bay chiến đấu F-35 - các phi công F-35 của Singapore được đào tạo tại căn cứ không quân Vệ binh quốc gia Ebbing ở Arkansas. Hoa Kỳ và Singapore còn tham gia các cuộc tập trận đa phương khác tại Thái Bình Dương như Pitch Black, Cobra Gold hay Cope Tiger.

Nói riêng về Cope Tiger, tháng 3 vừa rồi, không quân Singapore, Thái Lan và Hoa Kỳ đã tổ chức tập trận quân sự quy mô lớn này lần thứ 31, nhằm nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu và hiệu quả hoạt động. 

RSAF cho biết họ tham gia với 26 máy bay, hơn 700 nhân sự và 10 hệ thống phòng không mặt đất. Giai đoạn 1 diễn ra từ ngày 17-12 đến 19-12-2024, tại căn cứ Hải quân Changi ở Singapore, thực hành chỉ huy tác chiến không quân. Giai đoạn 2, huấn luyện bay, diễn ra tại căn cứ không quân Korat và trường bắn Chandy ở Thái Lan, từ 17 đến 28-3 năm nay.

Đại tá Benjamin Lee Yew Chern của RSAF cho biết cuộc tập trận cho phép Singapore "thực hiện hoạt động phòng không, tấn công và UAV nhằm nâng cao khả năng sẵn sàng và năng lực tác chiến". 

Trong khi đó, Không quân Hoàng gia Thái Lan cho biết: "Mục tiêu của cuộc tập trận là nâng cao năng lực của các đơn vị không quân và phòng không tham gia, đồng thời cải thiện khả năng tiến hành các hoạt động không quân phối hợp".

Cũng vậy, hải quân các nước Thái Bình Dương hằng năm tham gia cuộc diễn tập RIMPAC (Vành đai Thái Bình Dương). Năm ngoái, RIMPAC 2024 tập hợp gần 30 quốc gia đối tác vì một mục tiêu chung: xây dựng quan hệ, tăng cường khả năng tương tác và cuối cùng là đóng góp vào hòa bình và ổn định trong khu vực. 

Hải quân nhân dân Việt Nam từng tham gia diễn tập RIMPAC 2018. Bản tin của Hải quân Việt Nam ngày 27-6-2018 cho biết: 

"Nhận lời mời của Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương, Hải quân Hoa Kỳ, Bộ Quốc phòng Việt Nam sẽ cử đoàn công tác gồm 8 sĩ quan tham mưu (không cử tàu) sang Hawaii, Hoa Kỳ để tham gia một số nội dung trong khuôn khổ diễn tập RIMPAC từ ngày 1-7 đến 31-7; trọng tâm là diễn tập Sở chỉ huy hợp phần hỗ trợ nhân đạo - giảm nhẹ thiên tai". 

Chuyện huấn luyện, hỗ trợ giảm nhẹ thiên tai của các lực lượng quốc phòng đã trở nên hết sức thời sự trong mùa bão lũ khủng khiếp vừa qua, cho thấy hợp tác quốc phòng không nhất thiết là vì mục đích quân sự thuần túy.■