Cơn sốt game nông trại: Sống xa ruộng đồng, nhưng vẫn thích làm nông

Làm nông với Farming Simulator.

Cơn sốt trồng trọt, chăn nuôi ảo này trở nên đặc biệt thú vị khi đặt vào bối cảnh xã hội, khi tỉ lệ lao động tham gia sản xuất nông nghiệp ngày càng giảm. Tính đến năm 2020, chỉ 26,8% lao động toàn cầu đang tham gia lĩnh vực nông nghiệp, so với 44% năm 1991. Tại Mỹ chẳng hạn, con số còn nhỏ hơn: Chỉ 1,4% việc làm là trong các trang trại, đồn điền.

Trốn hiện đại về nơi thôn dã

Hằng đêm trước khi đi ngủ, Robyn Cutright lại nghe chồng mình than phiền về thời tiết, nông trường và mùa vụ. "Anh ghét nhất phải đi gặt vào giữa đêm" - chồng cô thường nói. Dạo gần đây, người chồng đang cố gắng gia tăng sản lượng để nâng cấp chiếc máy gặt đập của mình.

Cutright là luật sư, sống giữa thành phố New York hoa lệ, nơi đất quý hơn vàng, cả căn hộ giỏi lắm chỉ đặt được vài chậu cây cảnh là hết. Toàn bộ gia sản nông nghiệp của anh nằm trên máy tính, cụ thể là trong trò chơi điện tử Farming Simulator (Giả lập làm nông).

Farming Simulator là đại diện tiêu biểu cho một dòng game "vào vai nông dân", với nhiều cái tên quen thuộc như FarmVille (từng một thời khuấy động Facebook), Stardew Valley hay Sim Farm. 

Mỗi tựa game có mức độ bám sát thực tế khác nhau, nhưng đều gặp ở một điểm chung: phần lớn người chơi đều chưa từng trải nghiệm đời nông dân lần nào, nhưng thích thú với cách chơi khác lạ của dòng game này: không có câu chuyện, không có kẻ phản diện, chỉ có máy cày, máy gặt, chuồng gia súc và những công việc đều đều của nhà nông.

Đại địa chủ hay chủ trại an nhàn? Tùy bạn chọn

Có hàng loạt lý do khiến người chơi đổ về các tựa game kiểu Farming Simulator, nhưng một trong những lý do được nhắc đến nhiều nhất là tốc độ chậm rãi, với các nhiệm vụ có tính thử thách thấp. 

Chọn giống, thu hoạch, chăm gia súc, đối phó với thời tiết, rồi thu thập nguyên vật liệu, chế tác đồ thủ công - không ai dám nói những việc trên là dễ ngoài đời, song phiên bản game của chúng luôn được tối giản nhất có thể để người chơi vừa làm vừa thư giãn. Không chỉ vậy, các tựa game này còn có thêm các tính năng như thám hiểm, hay chơi online cùng bạn bè.

Theo Kermit Ball, đại diện phụ trách cộng đồng của Giants Software, Farming Simulator đã xây dựng được một lượng người chơi trung thành - những người có thể đã chìm đắm trong thế giới của game đến hàng nghìn giờ. 

"Bạn có thể vừa chơi vừa trò chuyện với bạn bè, nhưng cũng có thể ‘làm việc’ không ngơi tay trên cánh đồng của mình. Đó là kiểu không gian có thể khiến bạn mất đi ý niệm về thời gian" - cô nói với Digital Trends.

Không có một câu chuyện, một hạn chót hay một mục tiêu rõ ràng, các tựa game này cũng cho phép người chơi lựa chọn định nghĩa thành công riêng của mình. Trong game Stardew Valley, mỗi "ngày" chỉ kéo dài 14 phút, nhưng vẫn là đủ để người chơi tưới cây, gặp gỡ hàng xóm, làm các nhiệm vụ phụ mà vẫn có thời gian rảnh. Người chơi có toàn quyền quyết định xem đích đến của mình là gì: một tỉ phú miệt vườn, hoặc một chủ trại an hưởng thú nông nhàn.

"[Các game nông trại] cho bạn cơ hội tập trung vào thẩm mỹ hơn là công năng, đồng thời có ít áp lực phải trở thành kẻ mạnh nhất, giàu nhất, hay bất cứ thước đo thành công nào khác. Dòng game này cho người chơi tự do lựa chọn định nghĩa thành công, và đó cũng là lý do khiến chúng trở thành lựa chọn hoàn hảo để xả stress sau một ngày làm việc căng thẳng" - Peter, một cựu streamer trên nền tảng Twitch, nói với Digital Trends.

Giao diện game nông trại Stardew Valley.

Dưới góc nhìn nhân học

Vốn là giáo sư ngành nhân học tại Đại học Kentucky (Mỹ), Robyn Cutright muốn thử áp dụng chuyên môn để tìm hiểu tại sao chồng mình và cộng đồng dân văn phòng đam mê trồng trọt ảo đến vậy. 

"Liệu Farming Simulator có phải là một cách hoài niệm bằng công nghệ về mối quan hệ khăng khít ta từng có với đất đai và thực phẩm?" - cô nêu giả thuyết trong một bài cho tạp chí Sapiens.

Để trả lời câu hỏi này, Cutright, cũng như mọi nhà nhân học khác, lần về chiều dài lịch sử của vấn đề. Xét trong toàn bộ tiến trình lịch sử, trồng trọt là một hiện tượng tương đối mới (giai đoạn săn bắt - hái lượm đã kéo dài gần 300.000 năm, trong khi trồng trọt mới chỉ xuất hiện rộng khắp khoảng 10.000 năm trước). 

Tuy vậy, với khả năng cho đầu ra ổn định và nuôi sống những cộng đồng lớn, nông nghiệp vẫn đã kịp khắc dấu ấn sâu vào đời sống cộng đồng, thực hành văn hóa cũng như căn tính cá nhân của loài người cho đến tận hôm nay. 

Người Maya từ xưa đến nay vẫn tự coi mình là gente de maíz, tức được các đấng tối cao dùng hạt ngô đắp nặn mà thành. Các thực hành lễ hội cổ truyền, từ Tết Nguyên đán ở châu Á đến lễ hội Dożynki ở Nga cũng được xây dựng quanh lịch mùa màng.

Có thể thấy, con người đã và đang sống trong một xã hội gắn kết chặt chẽ với những nhịp điệu và ý niệm của nông nghiệp. Đến đây, sự lên ngôi của các tựa game như Farming Simulator cũng không quá khó hiểu: khi bị tách khỏi bối cảnh làng quê, nhịp độ mùa màng, những người lao động cổ cồn trắng không khỏi ngưỡng vọng về trải nghiệm yên bình của nghề nông - dù chỉ qua không gian số.

Farming Simulator 22

Một ví dụ cụ thể là Sam Manning, một cựu nông dân người Anh, đã phải từ bỏ Coldborough Park - nông trang truyền đời của gia đình - vào năm 2005 để đi làm văn phòng do thị trường nông sản xuống dốc. 

Sau khi thử chơi Farming Simulator năm 2011, anh ngay lập tức nghĩ đến chuyện tái tạo Coldborough Park bằng tính năng tự tạo màn chơi của game. "Được nhìn thấy từng cái cây, từng hàng rào được đặt vào đúng chỗ [theo trí nhớ], và rồi cả bản đồ chợt sống dậy - thực sự rất thỏa mãn" - Manning nói với tờ The Guardian. Với anh, Farming Simulator giống như một "liệu pháp tinh thần", giúp anh tìm lại được một phần trong mình đã mất bấy lâu nay.

Sự quan tâm đến các nông trại giả lập không chỉ là một trào lưu đơn lẻ - nó đi cùng với sự phát triển của mô hình chợ đồ tươi, thực phẩm "từ vườn đến bàn ăn", hay vườn rau thành thị ở các thành phố phương Tây (vốn coi siêu thị và logistics đông lạnh là phương án mặc định) như một nỗ lực kết nối lại với thực phẩm và truyền thống nông nghiệp đang bị bỏ lửng trong không gian hiện đại.

Từ buổi đầu phát triển khoảng 10 thiên niên kỷ trước, nông nghiệp đã luôn là một lĩnh vực mang tính sống còn với loài người. Đặt trong bối cảnh các cuộc chiến tranh, dịch giã và biến đổi khí hậu luôn nhăm nhe cắt ngang chuỗi cung ứng toàn cầu, ngành nông nghiệp vẫn còn nguyên tính sống còn ấy - chỉ có điều các vấn đề hệ thống đã vượt khỏi ranh giới làng xã, cộng đồng và không còn nằm trong quyền quyết định của bất cứ cá nhân riêng lẻ nào.

Ở góc nhìn này, các trò giả lập trồng trọt, chăn nuôi vả chăng cũng là cách để con người hiện đại thu các vấn đề nông nghiệp toàn cầu về tầm cá nhân, nơi mà đích đến chỉ đơn giản là những cuộn rơm gọn gàng, những luống rau tươi tốt và một giấc ngủ ngon lành.■

Game nông trại là dịp để người chơi, kể cả nông dân thực thụ, trải nghiệm những máy móc hoành tráng, hiện đại mà ngoài đời họ khó tiếp cận, như chiếc máy cày Big Bud này.

Ra mắt năm 2009, series của Hãng Giants Software tới nay đã có tổng cộng 8 phiên bản chính trên nhiều hệ máy. Tháng 1-2022 nhà sản xuất tuyên bố bản mới nhất Farming Simulator 22 đã đến tay 3 triệu người chơi trên toàn cầu. Một số người chơi Farming Simulator không phải vì mê chuyện đồng áng mà hào hứng với máy móc và thiết bị được giả lập trong game. Phiên bản mới nhất cung cấp hơn 400 máy móc và công cụ như thật, và người chơi có thể mua bằng lợi nhuận từ trang trại của mình.

Phiên bản mô phỏng chính xác 100% trang trại lúa mì 10.000ha của Nick Welker trong game.

Sáng làm nông, tối cũng lại làm nông

Dù hầu hết người chơi đều là dân "ngoại đạo", các tựa game như Farming Simulator hay Stardew Valley cũng có cho mình một tập người chơi trung thành là các nông dân chính hiệu. Theo ước tính của Giants Software, 1/4 người chơi Farming Simulator có liên quan đến nông nghiệp theo cách này hay cách khác, và khoảng 8-10% là những người làm nông toàn thời gian. Việc sáng trồng trọt thật, tối lại trồng cây ảo nghe không thực sự hợp lý, nhưng những người nông dân vẫn tìm đến game giả lập nông trại như một cách thoát khỏi những bó buộc của cuộc sống thường ngày, cũng như một môi trường để thử các ý tưởng và trải nghiệm mới.

Ryan Kuster, một nông dân bang Wisconsin (Mỹ), cho rằng việc nông dân thích game nông trại là điều dễ hiểu. "Về cơ bản, game cho bạn một thế giới nhỏ của riêng mình, nơi bạn có thể thiết kế mọi thứ mình muốn. Chúng cũng rất hữu ích cho tôi mỗi khi cần thiết kế lại trang trại". Theo Kuster, các game này bám sát thực tế, nhưng không quá giống thực tế: mùa màng trong game sẽ không bao giờ gặp hạn hán, lụt lội hoặc côn trùng xâm lấn. Chính vẻ đẹp viễn tưởng này đã khiến nông dân tìm đến các trò nông trại giả lập như một hình thức xả stress sau một ngày làm việc thật trên nông trường.

Không chỉ vậy, nông dân và các nhà vận động trong ngành nông nghiệp cũng đang nhận ra khả năng của game trong việc đem trải nghiệm làm nông đến gần hơn với thế hệ trẻ. Nick Welker, một nông dân ở bang Montana, sau khi "lỡ nghiện" Farming Simulator đã nhận lời phối hợp với một nhóm modder (những người "độ" game, dựng bản đồ tùy chỉnh) để tái tạo trang trại lúa mì 10.000ha của mình thành bản đồ trong game. Bản đồ này giống thật đến nỗi được các trường học trong khu vực sử dụng trong các tiết dạy về nông nghiệp. Trong trình trạng lực lượng nông dân sụt giảm dần qua các thế hệ, Welker mong rằng Farming Simulator, cùng với các nỗ lực cộng đồng, có thể đưa các giá trị tốt đẹp của nghề nông đến với thế hệ trẻ.

"Thế giới của tôi đang được mở cửa cho hàng ngàn, hàng triệu đứa trẻ vào chơi. Chúng đang làm những công việc thường ngày của tôi, và chúng đang vui hơn bao giờ hết" - Welker chia sẻ.