Để học sinh "an toàn trên đầu lưỡi"

Theo các cơ quan quản lý, việc siết chặt giám sát dịch vụ bữa ăn học đường nhằm bảo đảm "an toàn trên đầu lưỡi" cho hàng triệu học sinh, trong bối cảnh chính phủ tìm cách giải quyết nỗi lo của công chúng về an toàn thực phẩm và phúc lợi trẻ em.

Bê bối mới nhất

Hồi tháng 7, giới chức Trung Quốc đã bắt giữ 6 người và kỷ luật gần 30 người khác sau khi hơn 230 trẻ mẫu giáo bị nhiễm độc thực phẩm có chứa sơn công nghiệp pha chì - một trong những sự cố nghiêm trọng nhất về an toàn thực phẩm học đường tại nước này.

Theo báo cáo điều tra, hiệu trưởng Trường mẫu giáo Thiên Thủy muốn "tô điểm" bữa ăn để thu hút học sinh, nên đã để đầu bếp mua bột màu công nghiệp trên mạng, mặc dù bao bì ghi rõ "không được ăn". Loại bột màu này có hàm lượng chì cao gấp 400.000 lần giới hạn an toàn. 

Trước đó, trường từng dùng phẩm màu thực phẩm an toàn, thậm chí rẻ hơn, nhưng cuối cùng lại ưu tiên loại có màu "sáng hơn". Truyền thông địa phương cho biết nhiều trẻ bị đau bụng, buồn nôn, thậm chí có em bị đen răng. Xét nghiệm cho thấy 247 học sinh và một số nhân viên, kể cả hiệu trưởng, đều có nồng độ chì trong máu tăng cao.

Báo cáo cũng phơi bày nhiều sai phạm trong khâu giám sát. Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh tỉnh Cam Túc đã xử lý vụ việc lơ là, lấy mẫu sai quy định, khiến kết quả xét nghiệm chênh lệch "rất lớn" so với thực tế. Tại Bệnh viện Nhân dân số 2 Thiên Thủy, ít nhất hai kết quả xét nghiệm trẻ em bị "chỉnh sửa" trái phép để hạ mức chì xuống thấp hơn nhiều so với thực tế.

Ngoài ra, sở giáo dục địa phương bị cáo buộc "làm ngơ" khi trường mẫu giáo Thiên Thủy - vốn thu học phí cao nhưng không có giấy phép hợp lệ - hoạt động suốt hai năm mà không hề kiểm tra an toàn thực phẩm. Các quan chức phụ trách giáo dục mầm non ở nhiều cấp bị nghi nhận lợi ích và hối lộ từ nhà đầu tư chính của trường cùng những người liên quan.

Theo báo cáo, các cơ quan chống tham nhũng hàng đầu Trung Quốc đã vào cuộc, mở hồ sơ điều tra nhiều quan chức chính phủ, đồng thời xem xét trách nhiệm của ban lãnh đạo cấp cao bệnh viện.

Tham nhũng với cả bữa ăn học đường

Các vụ ngộ độc thực phẩm liên tiếp đã làm dấy lên lo ngại sâu sắc về tình trạng an toàn thực phẩm lẫn tham nhũng liên quan đến hợp đồng cung ứng suất ăn trong trường học Trung Quốc, theo tờ The Standard (Hong Kong) ngày 24-6.

Ngoài vụ việc ở tỉnh Cam Túc, hồi tháng 10-2024, hàng chục học sinh Trường trung học Trường Phong (Côn Minh, Vân Nam) đã bị tiêu chảy sau khi ăn phải thịt heo kém chất lượng trong căng tin. Vụ việc gây phẫn nộ khi phụ huynh phát hiện một lượng lớn thịt ôi thiu, hư hỏng ngay trong bếp ăn. Kết quả là hiệu trưởng bị cách chức, còn đơn vị vận hành căng tin bị phạt 6 triệu nhân dân tệ.

Hệ thống căng tin trường học tại Trung Quốc đại lục hiện gồm hai loại: tự vận hành và thuê ngoài. Căng tin tự vận hành thường xảy ra tham nhũng trong khâu mua sắm nguyên liệu, vốn chỉ do ít cán bộ phụ trách và thiếu kiểm soát. Còn căng tin thuê ngoài lại phổ biến tình trạng nhận hợp đồng nhờ hối lộ, bỏ qua tiêu chuẩn chất lượng để cắt giảm chi phí, gây nguy hại trực tiếp đến sức khỏe học sinh.

Theo The Standard , ít nhất 10 cán bộ giáo dục đang bị điều tra vì dính líu đến các hợp đồng cung ứng bữa ăn học đường.

Một hiệu trưởng tiết lộ tham nhũng thường nảy sinh ngay từ khâu lựa chọn nhà cung cấp. Tháng 6-2024, tại một trường trung học ở Lâm Phần (Sơn Tây), cơ quan hữu trách phát hiện sự chênh lệch lớn giữa thực phẩm thực nhận và hóa đơn. 

Hiệu trưởng đã chỉ định em trai làm nhà cung cấp độc quyền, làm giả chứng từ và biển thủ khoảng 1,61 triệu nhân dân tệ trong ba năm. Tương tự, một trường ở Quảng An (Tứ Xuyên) thông đồng với nhà cung cấp để thay gạo ngon bằng gạo cũ, thay thịt bằng rau, chiếm dụng trái phép hơn 1,8 triệu nhân dân tệ từ chương trình bữa ăn dinh dưỡng.

Cải tổ toàn diện

Theo The Standard, nhằm chấn chỉnh vấn đề an toàn thực phẩm trong trường học, một cuộc cải tổ toàn quốc đối với hệ thống căng tin đã được khởi động từ ngày 15-4, với ba quy định mới nhận được sự ủng hộ rộng rãi.

Trước hết, hiệu trưởng nay phải chịu trách nhiệm toàn diện về an toàn thực phẩm tại trường. Nếu xảy ra sự cố, họ sẽ bị xử lý, buộc ban giám hiệu không còn có thể xem nhẹ khâu quản lý bếp ăn như trước mà phải trực tiếp giám sát vấn đề vệ sinh và dinh dưỡng. Quy định này được đánh giá là tạo áp lực chưa từng có đối với các hiệu trưởng, vốn trước đây tập trung nhiều hơn vào dạy học.

Tiếp đó, các hợp đồng giữa trường học và nhà thầu căng tin bắt buộc phải bổ sung điều khoản bảo đảm an toàn thực phẩm. Nhà thầu vi phạm sẽ bị chấm dứt hợp đồng, bị xử phạt, đồng thời đưa vào danh sách đen, cấm tiếp tục cung cấp dịch vụ cho ngành giáo dục.

Cuối cùng, các trường mầm non trên 300 học sinh và các trường phổ thông trên 500 học sinh phải bổ nhiệm một giám sát viên an toàn thực phẩm từ ban giám hiệu. Người này buộc phải tham gia tập huấn, thi kiểm tra hằng tuần và sẽ bị thay thế nếu không đạt yêu cầu.

Để khắc phục tình trạng thiếu minh bạch trong khâu mua sắm, một nền tảng kỹ thuật số lựa chọn nhà cung cấp cũng được triển khai. Các trường nhập kế hoạch bữa ăn vào hệ thống, bộ giáo dục sẽ ghép nối với khoảng 20 nhà cung ứng, và chỉ khi đấu thầu kết thúc, quản lý căng tin mới biết đơn vị được chọn. 

Song song đó, một số trường còn áp dụng hệ thống giám sát trực tuyến cho phép phụ huynh và cơ quan chức năng quan sát toàn bộ quy trình - từ nhập nguyên liệu, nấu nướng đến vệ sinh bếp ăn.

Những biện pháp mới này, kết hợp cùng việc lắp đặt camera, theo dõi tồn kho theo thời gian thực và ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phát hiện nguy cơ nhiễm bẩn, được kỳ vọng sẽ khôi phục niềm tin của phụ huynh, học sinh và xã hội đối với bữa ăn học đường.

Tiêu chuẩn quốc gia

Hồi tháng 7, China Daily đưa tin Trung Quốc đã ban hành bộ tiêu chuẩn quốc gia đầu tiên nhằm điều chỉnh hoạt động của các đơn vị cung cấp suất ăn học đường, trong nỗ lực nâng cao an toàn thực phẩm cho hơn 230 triệu học sinh sau hàng loạt sự cố gây lo ngại.

Bộ hướng dẫn quản lý các đơn vị cung cấp bữa ăn học đường do cục quản lý thị trường nhà nước ban hành sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1-12, áp dụng cho các công ty chế biến và phân phối suất ăn tại các trường tiểu học, trung học và mẫu giáo. 

Theo giới chức, các hướng dẫn này nhằm kiểm soát rủi ro xuyên suốt chuỗi cung ứng, từ khâu lên thực đơn, mua nguyên liệu, chế biến, vận chuyển cho đến xử lý sự cố.

Quy định yêu cầu mỗi nhà cung cấp phải có giám đốc an toàn thực phẩm và đội ngũ kiểm tra chuyên trách, tiến hành kiểm tra hằng ngày và đánh giá rủi ro hằng tháng. Các nguyên liệu chủ lực như gạo, bột mì, dầu ăn buộc phải mua từ nhà cung cấp chỉ định, đồng thời tất cả các lô hàng đều phải trải qua xét nghiệm, trong đó có kiểm tra dư lượng thuốc trừ sâu.

Khâu chế biến sẽ được giám sát thông qua hệ thống "bếp thông minh", cho phép phụ huynh và nhà trường theo dõi trực tuyến. Mẫu thức ăn từ mỗi bữa phải được lưu giữ ít nhất 48 giờ để phục vụ kiểm tra. 

Hoạt động giao hàng cũng được siết chặt: phương tiện phải niêm phong, đăng ký với cơ quan chức năng và gắn thiết bị định vị GPS. Nếu phát hiện rủi ro, đơn vị cung cấp phải ngay lập tức thực hiện quy trình thu hồi, đồng thời báo cáo với chính quyền địa phương.

Tại Indonesia, chương trình bữa ăn học đường miễn phí là trọng tâm trong chiến dịch tranh cử của Tổng thống Prabowo Subianto năm 2023, được giới thiệu như một giải pháp để giảm tình trạng suy dinh dưỡng thấp còi - ảnh hưởng tới khoảng 1/5 trẻ em Indonesia dưới 5 tuổi.

Với ngân sách 28 tỉ USD, đây được xem là chương trình bữa ăn miễn phí tốn kém nhất thế giới. Giai đoạn đầu, khởi động từ tháng 1-2025, đã cung cấp suất ăn cho 550.000 học sinh tại 26 tỉnh thành. Nhưng ngay từ khi bắt đầu, nhiều vụ ngộ độc thực phẩm đã xảy ra, làm dấy lên lo ngại rộng rãi, và nhiều phụ huynh rốt cuộc chọn tự chuẩn bị cơm trưa cho con.

Trang Asia News lưu ý rằng những vụ ngộ độc này gây tổn thất lớn về tài chính, sức khỏe cộng đồng và niềm tin xã hội. Thực tế, an toàn thực phẩm vốn đã là vấn đề kéo dài ở Indonesia, và khi triển khai một chương trình quy mô quốc gia, yêu cầu giám sát càng phải nghiêm ngặt hơn.