Đi tìm Hoàng Sa trong... tu viện cổ Ý

Tu viện Santa Maria al Monte, thuộc thành phố Torino, miền bắc nước Ý - nơi đang lưu giữ cuốn sách quý với những dòng chữ xác nhận Hoàng Sa thuộc vương quốc An Nam - Ảnh: webshots.com

Một ngày thật tình cờ, một người bạn cũ đang sống ở Ý email cho tôi biết: “Nước Ý hiện có rất nhiều tài liệu lịch sử, địa lý ghi chép về vương quốc An Nam (toàn bộ nước Việt Nam) hay Cochinchina (tức Đàng Trong) ở thế kỷ 19. Chắc khỏi phải nói thì mọi người cũng đều biết vấn đề quần đảo Hoàng Sa hiện tại quan trọng như thế nào.

Những tài liệu này ghi nhận quần đảo Hoàng Sa (Paracel hay Pracel hay Parcel trong cách gọi của các nước phương Tây) thuộc về An Nam hay Cochinchina”.

Kèm theo lá thư là đường dẫn của ít nhất năm cuốn sách cổ của Ý đã được số hóa trên website của Google (http://books.google.com/books). Nhưng câu chuyện tìm kiếm dấu vết Hoàng Sa không dừng lại ở những trang sách đã được số hóa này.

Từ Ý, người bạn cũ đã gửi cho tôi bản chụp những trang sách quý giá có bằng chứng Hoàng Sa ấy. Kèm theo là câu chuyện về hành trình tìm kiếm cuốn sách.

“Đi tìm dấu vết”

Hôm thứ sáu, một ngày đầu xuân, không gian đẹp tuyệt vời. Con đường đất đá dẫn lên đến đỉnh một ngọn núi cao. Thỉnh thoảng tôi dừng lại, đứng yên, hạ chiếc balô, tập trung để những giác quan hoạt động với hiệu quả tối ưu trong lúc hơi thở điều hòa lại. Một lúc, tôi bước đi tiếp... cứ thế tôi đi rồi dừng lại, và đi... Cuối cùng, chả biết là đã bao lâu, tôi đến.

Một ngôi nhà thờ nhỏ bé, gọn gàng, đơn giản, tròn trịa, tường quét vôi trắng đã ố... một cánh cửa gỗ to nặng nề nâu sẫm đóng chặt. Tầng trên một tháp tám cạnh, trên đỉnh tháp là một cây thánh giá bằng gỗ đen. 

Bên cạnh nhà thờ là tháp chuông, không cao lắm, đáy vuông, vút lên cao nhỏ dần. Bên cạnh tháp chuông là một bức tường chạy dài. Bức tường của tu viện dòng Francescano (dòng thánh Phanxicô).

Xung quanh không một bóng người. Tôi bước đến gần cánh cửa gỗ tu viện, cầm chiếc vòng sắt đường kính khoảng một gang tay, được gắn bản lề ngang đầu giữa tấm cửa gỗ, nâng lên cao rồi thả xuống cho nó gõ vào miếng sắt bên dưới. Một âm thanh đùng đục bật lên, phá tan sự yên tĩnh. 

Tôi đứng yên, lắng tai, chờ nghe những bước chân bên kia cánh cửa nặng nề. Một lúc, không một bước chân nào. Lòng chợt phân vân.

Tôi lại cầm chiếc vòng sắt nâng cao hết cỡ rồi buông tay thả xuống, nó xoay quanh bản lề đúng 180°, đập mạnh vào miếng sắt. Một âm thanh “keng” vang to... và lại lắng tai chờ và hi vọng. 

Một lúc vẫn không nghe được một tiếng động nào ngoài nhịp tim đang tăng dần trong lồng ngực. Tôi ngơ ngác đi vài bước ngắn, ngó dáo dác, tìm một điểm nào đó trong không gian để bám vào... Rồi một âm thanh khô vang lên sau lưng, tôi giật mình xoay lại, cánh cửa gỗ đã được mở hé.

Một thanh niên mặc áo choàng dài màu nâu sậm của người tu hành dòng Francescano, thắt lưng bằng một sợi dây thừng, chân đi dép đen hiện ra trên ngưỡng cửa. Tôi đến gần chào. Vị tu sĩ trẻ tóc đen ngắn nhìn tôi chào lại.

Tôi đang đi tìm một dấu vết xưa cổ! Tôi giải thích cho vị tu sĩ biết ý định của mình. Tu sĩ gật gù, đứng dạt qua một bên để cho tôi lách người vào. Trước mặt tôi là một cái sân rộng vuông vắn, mỗi cạnh là một hành lang thiết kế với mái hiên chòm hình vòng cung dựa trên những cột đá. Rất đơn giản và hài hòa kích thước. 

Qua một khung cửa đá, tôi bước vào một hành lang dài hẹp và thấp tối, vì ánh sáng từ bên ngoài chỉ có thể xuyên qua một khung cửa sổ bé tí ở cuối hành lang.

Khoảng giữa hành lang, vị tu sĩ trẻ mở một cánh cửa gỗ, bước vào một hành lang khác hẹp hơn, tối hơn, vì ánh sáng không chiếu thẳng mà đến từ những ô cửa sổ bé khác. 

Cuối cùng vị tu sĩ dừng lại ở một hành lang rộng, tiền sảnh của thư viện. Một loại hành lang rộng nối liền nhiều ngăn của thư viện chạy dài. Vài chục ngàn quyển sách kiểu dáng cổ xưa được sắp ngay ngắn trên những kệ sách dọc theo những bức tường đá lồi lõm.

Trang đầu cuốn sách Compendio di Geografia (trái) in năm 1850 và phần viết về chủ quyền của Việt Nam trong cuốn sách cổ - Ảnh: Trần Doãn Trang chụp lại

Tu sĩ chỉ tay cho tôi ngồi vào một chiếc bàn gỗ nâu đen bóng loáng bên cạnh một khung cửa sổ rồi biến mất sau bức tường đá. Tôi nhìn qua khung cửa sổ và sững sờ. Một khoảng sườn núi xanh đổ dài xuống tận thung lũng của dòng sông Po đang quanh co long lanh dưới những tia nắng. 

Tôi hít một hơi dài đầy lồng ngực, rồi nín thở cố giữ cho tư duy không lung lay và tâm điểm đôi mắt không rung rinh, để cho phong cảnh tuyệt vời đó không bị nhòe và in rõ nét trong tâm trí mình.

Có tiếng dép trên nền đá. Tôi quay đầu lại. Vị tu sĩ trẻ đứng đấy, trên tay là một cuốn sách dày cộp, bìa cứng màu đen. Tôi mỉm cười cảm ơn, giơ cả hai tay đón lấy cuốn sách, đặt ngay ngắn trên bàn trước mặt rồi yên lặng ngồi nhìn. Tôi cố dằn sự hồi hộp.

Tôi chậm rãi lật từng trang cuốn sách Compendio di Geografia (địa lý thế giới) của nhà nghiên cứu địa lý lừng danh Adriano Balbi, được xuất bản gần 200 năm về trước, trên khắp nước Ý chỉ còn lại vài cuốn mà nhờ bạn bè, tôi tìm ra tung tích của một cuốn trong tu viện dòng Francescano này... Những trang giấy trắng đã ngả sang màu ngà.

Cả trang sách là những ghi chép tỉ mỉ của Adriano Balbi - nhà địa lý lừng danh người Ý về vương quốc An Nam. Trong đó chỉ rõ biên giới với các quốc gia Trung Quốc, Xiêm La (Siam); những dòng sông chính như sông Mekong, sông Saung hay là sông Đồng Nai; tổng số dân và mật độ dân trung bình 57 người trên một dặm vuông... Phần cuối ghi rõ “Thuộc về đế chế này còn có quần đảo Hoàng Sa (Paracels), quần đảo Hải Tặc (Pirate - quần đảo Hà Tiên) và quần đảo Côn Sơn (Pulo Condor hay Côn Đảo)”.

Nhìn những hàng chữ đen đã phai màu, tôi mở bung những bản đồ kèm theo để ngắm hình dáng những quốc gia của thế giới 200 năm về trước... cứ thế lật từng trang, cho đến trang 437: Vương quốc An Nam. 

Một trang rưỡi thôi, trên hơn 600 trang của cuốn sách, nhắc đến vương quốc An Nam, trong đó có đúng mười hàng chữ về chủ quyền đất đai được in thật trang trọng, thật đậm, không có cách gì xóa được. 

Ở nửa hàng gần cuối đoạn, cái dấu vết nhỏ bé mà tôi đang đi tìm hiện rõ mồn một: Quần đảo Hoàng Sa thuộc về vương quốc An Nam.

Tác giả câu chuyện này là ông Trần Doãn Trang, sinh viên du học trước 1975, hiện là kỹ sư của Hãng Fiat ở Torino (Ý). Khi tìm được trên Google bản sao những cuốn sách cổ xưa ở Ý nói về chủ quyền quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa của Việt Nam, ông Trang quyết đi tìm bằng chứng thực tế. Những trang sách này được ông chụp lại từ cuốn sách tìm thấy ở tu viện Santa Maria al Monte, nằm trên ngọn đồi Monte dei Cappuccini, bên cạnh dòng sông Po, thuộc thành phố Torino, miền bắc nước Ý. Đây chỉ là câu chuyện nhỏ về một nỗi niềm lớn, đọc để biết thêm rằng cho dù ở phương trời nào, Hoàng Sa vẫn là nỗi thao thức khôn nguôi trong tim người Việt...