Emoji: Tiến bộ hay bước lùi của ngôn ngữ?

Emoji thu hút giới trẻ và nhận chỉ trích của giới trung niên

Những người trẻ, chuyên giao tiếp qua smartphone và mạng xã hội, rành rẽ ý nghĩa của emoji hơn các biển báo giao thông. Một thăm dò của nhà mạng TalkTalk Mobile (Anh) cho thấy 72% những người tuổi từ 18-25 thừa nhận dùng emoji để biểu đạt cảm xúc dễ hơn bằng lời.

Emoji là tiếng Nhật, ghép giữa e (hình ảnh) và moji (ký tự). Ngoài các hình ảnh thể hiện cảm xúc, tâm trạng khác nhau, những thứ vốn khó có thể diễn tả bằng từ ngữ, emoji còn có nhiều thể loại, như các vật dụng thường ngày, xe cộ, đồ ăn thức uống, thời tiết, thú vật...

Dù được người Nhật đưa vào tin nhắn điện thoại từ những năm 1990, emoji chỉ thật sự bắt đầu phổ biến khi được đưa vào điện thoại iPhone và kế đó là các hệ điều hành khác như Android và Microsoft, vài năm trở lại đây.

Một trong những ví dụ minh chứng cho sức hút kỳ lạ chính là việc từ điển danh tiếng Oxford đã chọn một emoji làm “Từ của năm 2015”, chứ không phải một từ tiếng Anh như thường lệ. Biểu tượng được Oxford chọn là “Face with tears of joy”, vốn chiếm đến 20% các emoji được dùng tại Anh năm 2015 và tỉ lệ ở Mỹ là 17%, theo nghiên cứu do Công ty công nghệ di động SwiftKey thực hiện theo đặt hàng của Oxford.

Cũng theo Oxford, năm 2015 là năm bùng nổ của từ “emoji”: dù xuất hiện trong tiếng Anh từ năm 1997, tần suất sử dụng từ “emoji” năm 2015 đã tăng gấp 3 lần một năm trước đó.

Vyvyan Evans, giáo sư ngôn ngữ học Đại học Bangor (Xứ Wales), cho rằng emoji đã trở thành “ngôn ngữ phát triển nhanh nhất trong lịch sử” xét về mức độ được tiếp nhận và tốc độ tiến hóa (tăng thêm từ mới) của nó. “Cùng là ngôn ngữ thể hiện bằng hình ảnh, nhưng emoji đã tăng trưởng nhanh hơn nhiều so với chữ tượng hình Ai Cập, vốn phải mất hàng thế kỷ để phát triển” - BBC dẫn lời GS Evans.

Thậm chí, mới đây một người ẩn danh đã gây sốc với việc chuyển ngữ cả Kinh Thánh sang emoji. Được đưa lên iBooks, dịch vụ sách trực tuyến của Apple ngày 30-5, phiên bản emoji của Kinh Thánh gồm 3.000 trang với các câu kinh được diễn đạt bằng các biểu tượng.

Tuy sự phổ biến của emoji là không phải bàn cãi, nhiều chuyên gia cho rằng sau nhiều thiên niên kỷ để đi đến chữ viết hiện đại, việc trở lại giao tiếp bằng chữ tượng hình chẳng khác nào một “bước lùi của tiến hóa”.

Năm ngoái, báo The Guardian có bài viết với tít khá gay gắt “Emoji đang kéo chúng ta ngược về thời đen tối, (nhưng) chúng ta chỉ có thể cười”. Bài viết cho rằng sau nhiều thiên niên kỷ, trải qua nhiều đau thương để nhân loại đi từ không có chữ viết đến văn chương của Shakespeare, sự phổ biến của emoji chẳng khác nào “vứt bỏ hết những tiến bộ đó”.

“Chúng ta đang quay trở lại thời Ai Cập cổ xưa và kế tiếp có thể là thời kỳ đồ đá, với nụ cười nhăn nhó trên gương mặt ta (ý chỉ biểu tượng emoji phổ biến nhất là mặt cười - NV)” - bài báo viết.

Theo The Guardian, emoji là một bước lùi theo nghĩa chữ tượng hình không thể là một lựa chọn giao tiếp tốt. Người Ai Cập tạo ra chữ tượng hình đầy tính nghệ thuật và những huyền thoại kỳ bí và rồi mắc kẹt ở đó trong tiến trình văn minh: “Chữ tượng hình cho phép họ viết các câu bùa chú nhưng không thể biểu đạt tư duy cao hơn, và người Hi Lạp, với chữ viết của họ, đã làm được điều đó”. Nói cách khác, việc biểu đạt ý nghĩ bằng hình ảnh luôn có những hạn chế nhất định, hơn nữa kỹ năng ngôn ngữ, diễn đạt ý tưởng bằng lời nói về lâu dài cũng sẽ bị ảnh hưởng nếu các câu thoại của ta chỉ toàn emoji. ■