EU và những thành viên 'nổi loạn'

Hội đồng châu Âu ngày 27-5 đã thảo luận về việc tước quyền bỏ phiếu của Hungary tại Liên minh châu Âu. Cuộc thảo luận tập trung vào khả năng áp dụng điều 7 của Hiệp ước EU đối với Hungary, cho phép tước quyền bỏ phiếu của một quốc gia EU nếu vi phạm nghiêm trọng các giá trị của EU.

Từ lâu, chuyện Thủ tướng Hungary Viktor Orban công khai chỉ trích các chính sách của EU đã không còn là bất ngờ. Gần đây nhất, ngày 25-5, ông Orban phản đối kế hoạch của EU đến năm 2027 cấm hoàn toàn việc nhập khẩu các nguồn năng lượng của Nga vào châu Âu. Theo ông, động thái đó sẽ dẫn đến chi phí tăng thêm là 2 tỉ euro, khiến phúc lợi xã hội ở Hungary bị giảm.

"Tội đồ" Hungary

Trước đó ngày 20-5, Reuters đưa tin Quốc hội Hungary thông qua dự luật rút khỏi Tòa án Hình sự quốc tế (ICC). Theo Reuters, ông Orban mô tả ICC "bị chính trị hóa" và đã mất đi tính độc lập.

Với Hoa Kỳ, trong khi quan hệ Washington - Brussels gần đây không êm đẹp lắm, ông Orban lại công khai tuyên bố ủng hộ Tổng thống Mỹ Donald Trump và chống lại chương trình nghị sự đạo đức của Brussels liên quan đến người nhập cư, tôn giáo và tình hình của các nhóm thiểu số.

Nhưng bất đồng lớn nhất có lẽ vẫn là quan điểm giải quyết cuộc khủng hoảng Ukraine. Trái với lập trường ủng hộ Kiev của Brussels, trong hơn 3 năm xung đột Nga - Ukraine, Chính phủ Hungary đã nhiều lần phản đối viện trợ quân sự cho Ukraine và tư cách thành viên NATO của nước này. 

Tháng 5-2024, khi NATO tăng cường vai trò điều phối trong cung cấp vũ khí và huấn luyện binh lính cho Ukraine, 31 quốc gia của khối ủng hộ quyết định này, nhưng Hungary cự tuyệt.

Khi đó, ông Orban nói: "Giải quyết xung đột ở Ukraine bằng sứ mệnh của NATO cũng vô lý như dập lửa bằng súng phun lửa". 

Ngoại trưởng Litva Gabrielius Landsbergis có lần nói, tính đến tháng 5-2024, Hungary đã chặn khoảng 41% các nghị quyết của EU về Ukraine, khiến có lần Tổng thống Pháp Emanuel Macron tuyên bố ông Orban "không được phép biến EU thành con tin".

Hiện nay, Hungary đang sử dụng quyền phủ quyết để ngăn các cuộc đàm phán về việc Ukraine gia nhập EU. Hungary cũng từ chối ủng hộ lệnh trừng phạt chống Nga. Budapest, như lời Ngoại trưởng Hungary Peter Szijjarto nói ngày 19-5, "không có nghĩa vụ gì với Ukraine; nhiệm vụ của chúng tôi là giữ trung lập trong cuộc xung đột giữa Kiev và Matxcơva".

Szijjarto nói thêm rằng Tổng thống Trump đang làm mọi cách để giải quyết xung đột ở Ukraine. Ngược lại, các nước châu Âu đang phá hoại mọi cuộc đàm phán hòa bình, cố gắng trì hoãn việc thừa nhận thất bại của chính họ, ông giải thích.

Đây không phải là lần đầu tiên Brussels muốn tước quyền bỏ phiếu của Budapest tại EU. Ngày 16-7-2024, 63 nghị sĩ châu Âu từng đưa ra kêu gọi này, với lý do Thủ tướng Orban đã gây tổn hại đến lợi ích của khối bằng cách "lợi dụng và lạm dụng vai trò chủ tịch Hội đồng EU". 

Đó là thời gian Hungary làm chủ tịch luân phiên Hội đồng EU, và trong các cuộc gặp với Vladimir Putin ở Nga và Tập Cận Bình ở Trung Quốc, "ông Orban đã tạo ấn tượng rằng ông đang hành động thay mặt cho toàn bộ EU, mặc dù trên thực tế, ông không có thẩm quyền như vậy", các nghị sĩ tuyên bố trong lời kêu gọi.

Câu hỏi của Pavel Durov

Giải quyết "kẻ nổi loạn" Orban chỉ là một trong số những vấn đề đau đầu của Brussels. Mới đây, Giám đốc điều hành, nhà sáng lập ứng dụng Telegram Pavel Durov dù đang bị Pháp bắt giữ, cũng đã lên lớp châu Âu về dân chủ.

Durov bị bắt tối 24-8-2024 tại Le Bourget (ngoại ô Paris) bởi các cáo buộc liên quan đến phương thức hoạt động của ứng dụng Telegram: thiếu kiểm duyệt các công cụ cấp cho người dùng và "thiếu hợp tác với các cơ quan thực thi pháp luật", là cơ sở để nhà chức trách Pháp coi Durov là "đồng phạm trong buôn bán ma túy, tội phạm ấu dâm và lừa đảo".

Sau những ồn ào liên quan đến vụ bắt giữ, thông tin về Durov tạm lắng cho đến 18-5 vừa rồi, khi ông chủ ứng dụng Telegram lên tiếng tố giác nước đang bắt giữ mình can thiệp vào bầu cử Romania. 

Durov đưa tin người đứng đầu cơ quan tình báo đối ngoại Pháp Nicolas Lerner đã yêu cầu ông chặn tài khoản Telegram của các chính trị gia đối lập Romania. Sự việc này xảy ra trong vòng hai của cuộc bầu cử tổng thống lần thứ hai của nước này.

Trên X, Durov chỉ ra sự trùng hợp về thời điểm giữa tuyên bố của nghị sĩ châu Âu người Pháp Valérie Hayer (người hứa trên France Info rằng "mọi thứ sẽ được thực hiện để đảm bảo rằng tổng thống tiếp theo của Romania là người ủng hộ châu Âu") với chuyến đi của ông Lerner tới Romania. 

Durov viết: "Nicolas Lerner, người yêu cầu tôi bịt miệng phe bảo thủ Romania trên Telegram trước cuộc bầu cử… đã đến thăm Romania chỉ hai ngày trước cuộc bỏ phiếu 18-5".

Khi Bộ Ngoại giao Pháp phủ nhận cáo buộc này, Durov tuyên bố sẵn sàng ra làm chứng tại tòa án Romania. Trong bài đăng của mình, Durov đặt câu hỏi: "Người đứng đầu cơ quan tình báo Pháp đã làm gì ở Romania sau lời hứa như vậy?".

Romania: Cuộc bầu cử tổng thống nhiêu khê

Durov đang nói đến cuộc bầu cử tổng thống Romania lần thứ hai chỉ trong hơn 5 tháng qua. Cuộc bầu cử trước đó đã diễn ra cuối tháng 11-2024. Khi đó, ứng viên độc lập cánh hữu Calin Georgescu giành chiến thắng ở vòng đầu với 22,95% phiếu, đánh bại thủ tướng đương nhiệm Marcel Ciolacu. 

Tuy nhiên, ngày 6-12, Tòa án Hiến pháp Romania đã hủy bỏ kết quả và dời bầu cử lại vào thời điểm muộn hơn, với lý do "những vi phạm rõ ràng quy trình bầu cử, bao gồm thao túng và thông tin sai lệch".

Nội dung xoay quanh cáo buộc can thiệp của nước ngoài vào tiến trình bầu cử qua TikTok, nơi Georgescu thực hiện chiến dịch tranh cử (ông có khoảng 520.000 người đăng ký ở đó). 

Khi đó, Tổng thống Romania Klaus Iohannis đã giải mật các tài liệu tình báo, xác định một mạng lưới tài khoản TikTok tiềm ẩn "tham gia các hoạt động thao túng dư luận", một số trong đó được cho là có liên quan đến truyền thông Nga. 

Chính quyền Nga đã phủ nhận mọi cáo buộc. Ông Georgescu thì gọi việc hủy kết quả bầu cử là một nỗ lực đảo chính và đã kháng cáo lên Tòa án Nhân quyền châu Âu tại Strasbourg, nhưng tòa này không nhận đơn.

Georgescu nổi tiếng với những phát biểu chỉ trích EU và NATO, sự ủng hộ với Giáo hội Chính thống giáo Romania và quan điểm thân Nga. Ông gọi việc lắp đặt hệ thống phòng thủ tên lửa tại thị trấn Deveselu của Romania là "nỗi hổ thẹn về ngoại giao" và ca ngợi ông Putin là "một người yêu nước". 

Ngày 26-2, khi Georgescu đang trên đường đi đăng ký ứng cử cho cuộc bầu cử tiếp theo, ông bị cảnh sát bắt giữ với cáo buộc nhận tài trợ bất hợp pháp cho chiến dịch tranh cử.

Sau khi kết quả cuộc bầu cử diễn ra vào tháng 11-2024 bị bãi bỏ; cuộc bầu cử thứ hai đã bắt đầu vào ngày 4-5. Trong vòng một, George Simion, một đồng minh của Georgescu theo chủ nghĩa bảo thủ dân tộc, đã giành chiến thắng với 40,5% số phiếu, thị trưởng Bucharest Nikushor Dan thân Brussels chỉ đạt 21%.

Chiến thắng của Simion cũng làm Brussels lo ngại. Politico 16-5 giải thích: "Nếu tình hình chính trị ở Bucharest thay đổi, đây sẽ là một đòn giáng mạnh, vì về mặt địa chiến lược, Romania quan trọng hơn Hungary hay Slovakia". 

Các quan chức châu Âu lo ngại nếu thắng cử, Simion sẽ cùng những người "nổi loạn" hiện nay là Orban và Thủ tướng Robert Fico của Slovakia ngăn chặn viện trợ cho Ukraine. 

Một khi nắm quyền ở Bucharest, Simion có thể từ chối tham gia chương trình huấn luyện của NATO dành cho người Ukraine, ngăn chặn việc vượt biên của dân Ukraine và vận chuyển vũ khí tới Ukraine, ngưng tạo điều kiện cho Ukraine xuất khẩu ngũ cốc ở Biển Đen, Politico giải thích.

Thế nhưng trong vòng hai cuộc bầu cử tổng thống diễn ra ngày 26-5, người chiến thắng lại là ông Dan, với 53,6% số phiếu. 

Ông Simion, kém 7 điểm phần trăm, đã đệ đơn kiện đòi hủy bỏ kết quả, viện lý do can thiệp của nước ngoài (lần này là từ Pháp và Moldova), chiến dịch bôi nhọ ông trên mạng xã hội, hoạt động vận động hành lang của các công ty lớn cho Dan và kết quả bỏ phiếu bị làm sai lệch. 

Nhưng đơn kiện đã bị bác. Về tổng thống đắc cử Dan, ông này muốn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Hoa Kỳ trong khi vẫn giữ lập trường ủng hộ châu Âu và tiếp tục ủng hộ Ukraine. ■