Giải cứu chim trời

7h sáng một ngày đầu tháng 10, Hạt kiểm lâm trung tâm thành phố Huế nhận được tin nhắn: "Ở cánh đồng phường Hóa Châu và Hương An có một số người giăng lưới, mô hình cò giả bẫy chim". Hạt trưởng Lê Nhân Đức lập tức bố trí nhóm tuần tra - cứu hộ đi về phía phường Hóa Châu và Hương An. Trên đường đi, ông Đức báo thông tin cho UBND phường Hương An đề nghị phối hợp.

Những tấm lưới mù trên đồng

Cánh đồng phường Hương An nằm giữa rừng tràm. Sau trận mưa lớn, nước ngập tận đầu gối, có nơi nước cao đến ngực. Từng đám rơm nổi lềnh bềnh trên mặt nước đầy ắp. Khắp cánh đồng thấp thoáng những bóng cò trắng đang kiếm ăn. 

Thuyền của đội tuần tra - cứu hộ đến gần hơn một chút thì khung cảnh bình yên bị phá vỡ, phía trên mặt nước hiện ra những mảng lưới trong suốt được giăng bằng các thanh tre cắm giữa đồng. Trên lưới có nhiều xác bướm, bọ cánh cứng đã chết khô. Các bóng cò trắng cũng chỉ là mô hình bằng xốp và lông chim. Đó là cánh đồng bẫy đón những đàn chim di cư đi ngang.

"Những đàn chim, cò trên đường di cư bay ngang cánh đồng ngập nước thấy có ruộng, có bóng đồng loại đang kiếm ăn nên sà xuống. Nhưng chưa kịp đậu xuống ruộng thì chân đã dính vào lưới, mắc vào những sợi dây thắt nút thòng lọng, càng vùng vẫy càng bị thắt chặt, khó thoát", ông Đức nói.

Khi đội cứu hộ chèo thuyền tiến vào cánh đồng Hương An thì đã có hơn chục con cò dính bẫy đang hốt hoảng giãy giụa làm các mảnh lưới giật lên từng chặp. Lũ chim thấy người đến thì càng vùng vẫy mạnh hơn, kêu quang quác. Một thành viên đôi cứu hộ chụp lấy thân cò, giữ cho nó khỏi vùng vẫy, người khác cẩn thận lần từng sợi lưới mảnh tháo ra khỏi đôi chân dài khẳng khiu của con chim. Con cò kêu quác quác cầu cứu. 

"Chân cò rất mảnh, chỉ mạnh tay kéo lưới chút có thể làm nó bị thương. Nếu lưới dính chặt quá thì phải lấy kéo cắt lưới để giữ chân cho cò". Chân cò vừa thoát khỏi sợi lưới, người giữ thân cò thả tay, chú cò nhún chân lấy đà, bung cánh bay vút lên cao. Những nhân viên cứu hộ nhìn theo mỉm cười rồi chèo thuyền qua cứu những con chim khác. 

Một con cò chân bị dính keo cứng trên cây sào tre, đập cánh loạn xạ nhưng không thể thoát được. Những người cứu hộ phải nhổ sào tre để giải cứu nó.

Một con cò khác bị vướng chân vô tấm lưới trong suốt gần mặt nước. Sau một hồi vùng vẫy, lông và cánh đã bị ướt sũng, nó nằm yên trên mặt nước chịu trận. Sau khi gỡ lưới khỏi chân cò, những người cứu hộ dùng khăn lau khô cánh và lông, đặt nó lên thuyền hong cho khô rồi mới thả cò bay theo đàn.

Gần hai giờ đồng hồ, đội tuần tra đã gỡ hơn chục con cò mắc bẫy rải rác giữa cánh đồng Hương An ngập nước. "Bất kể ngày mưa hay nắng, khi có tin báo là đội cứu hộ đi ngay để kịp cứu chim trời. Vì chỉ cần chậm một chút, những chú cò tội nghiệp sẽ bị người đặt bẫy đem đi. Nhưng cũng có lúc đội cứu hộ chịu thua thời gian, đến nơi đã có vài con cò chết vì rơi xuống nước thời gian lâu, hoặc mắc bẫy không ai gỡ. Nhìn xác con cò dính trên lưới, ai cũng buồn", một lãnh đạo Hạt Kiểm lâm trung tâm thành phố Huế cho hay.

Nguyên một ngày, đội tuần tra - cứu hộ theo các nguồn tin báo, đi từ các cánh đồng ở phường Hóa Châu, Hương An tháo bẫy, cứu sống thả về tự nhiên 42 con cò trắng. Đa số những con cò được thả ra đều khỏe mạnh.

Tại cánh đồng ở phường Hóa Châu, đội cứu hộ Hạt Kiểm lâm gặp những con cò còn sống làm mồi nhử (bên cạnh những con cò giả làm bằng xốp và lông). Mắt cò bị khâu lại, chân cò bị buộc dây cước trong suốt, một đầu dây nối vô cọc tre. Họ phải cắt dây cước buộc chân, cắt chỉ khâu mắt cho cò.

Ở Huế, trong 5 năm qua, lực lượng chức năng tháo gỡ, thu giữ hơn 40.000m2 lưới bẫy (loại lưới trong suốt, còn gọi là lưới mù), hơn 18.000 con cò giả, hơn 90.000 que dính nhựa, 260 bẫy kẹp và giải cứu gần 900 con chim bị mắc bẫy.

Sau mỗi đợt thu gom, Hạt Kiểm lâm đốt các dụng cụ bẫy chim, cò giữa cánh đồng để tuyên truyền và cảnh báo những người bẫy chim.

Chim di cư là sản phẩm du lịch

Từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau là mùa di cư của các đàn chim từ phương bắc về phía nam tránh rét. Việt Nam nằm trên đường bay của các loài chim di cư. Thời điểm này, nhiều cánh đồng, trảng cỏ, đầm lầy ở Huế bị người bẫy chim giăng lưới mù.

Những miếng xốp trắng được cắt theo hình con cò có mỏ màu vàng, gắn vào thanh tre rồi đem cắm xuống đất. Trên cánh đồng, nơi góc ruộng hay bất cứ chỗ nào đàn cò có thể sà xuống kiếm ăn trên đường di cư là có con cò giả. Ban đêm, cánh đồng râm ran tiếng cuốc, tiếng cò phát ra từ những chiếc loa nhỏ đặt trong gốc lúa, bụi cỏ.

Những tháng này cũng là mùa làm việc cật lực của lực lượng tuần tra, cứu hộ của các hạt kiểm lâm ở Huế. Ngày nào họ cũng băng đồng, phá bẫy, hủy các con cò mồi giả để đàn chim an toàn trên đường di cư. Ông Nguyễn Văn Lương (thành viên lực lượng giữ rừng chuyên trách Bắc Hải Vân, thành phố Huế) nói có ngày các đội tuần tra, cứu hộ hủy cả ngàn con cò giả, thu cả chục ngàn thanh tre đính keo bẫy chim.

Theo ước tính của Trung tâm Giáo dục thiên nhiên (ENV), mỗi năm có hàng triệu cá thể chim bị săn bắt và buôn bán để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ, đặc biệt để làm thức ăn.

Đã nhiều năm theo đuổi con đường chụp ảnh chim hoang dã, nhiếp ảnh gia Tăng A Pẩu đau đáu với ước muốn chấm dứt nạn bẫy chim. Ông đề xuất mở những lớp huấn luyện đặc biệt cho những người chuyên giăng bẫy bắt chim, thay đổi quan niệm của họ. Bởi những người này thường hiểu biết nhiều về tập tính của các loài chim di cư, thời gian di cư và thói quen của từng loài nên có thể đào tạo họ thành những hướng dẫn viên dẫn khách đi ngắm chim mùa di cư. 

Như vậy, họ vẫn có sinh kế từ chim di cư, chim không bị hại mà các địa phương có chim di trú đi qua có thêm một loại hình du lịch thú vị. "Các địa phương có thể tổ chức các sự kiện vinh danh sự xuất hiện của một loài chim lạ. Trên thế giới, có một số nơi tổ chức chạy marathon mang theo hình những con chim vừa tìm thấy ở địa phương để kêu gọi mọi người hãy cùng bảo vệ", ông hiến kế. ■