Google cải tiến: Đã tìm, đã thấy, và không bấm

Hồi giữa tháng 5, Google công bố thay đổi lớn nhất trong mấy năm qua với cỗ máy tìm kiếm của mình: đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào để cho kết quả tìm kiếm tốt hơn. 

Nhiều tờ báo và trang tin công nghệ vội vàng giật tít, Google Search như ta từng biết sắp "lên đường". Nhưng tốt hơn hay xấu hơn thì chưa biết.

Cách thức tìm kiếm thông tin mới của Google được gọi là AI Overview, hiện đã áp dụng cho người dùng ở Mỹ và sẽ triển khai dần đến hơn 1 tỉ người dùng toàn cầu vào cuối năm nay. 

Theo đó, Google sẽ tích hợp mô hình AI tạo sinh Gemini vào tìm kiếm, sử dụng nó để tóm tắt thông tin người dùng đang cần tìm rồi cho nó xuất hiện ở đầu trang kết quả.

Thử hỏi Google vì sao Mỹ có thể áp thuế cực cao lên hàng Trung Quốc mà không sợ WTO phản ứng? AI Overview trả lời ngay vào câu hỏi này, bên dưới là 3 nguồn dẫn chứng có đường dẫn. 

Chỉ người dùng nào tò mò hay muốn kiểm chứng, họ mới bấm vào đường dẫn là nguồn thông tin Google sử dụng và tóm tắt. Vì vậy, nhiều hãng phân tích gọi mô hình mới này là "tìm kiếm không cần bấm" (zero-click search).

Thật ra trước AI Overview, nhiều người đã từng trải nghiệm cách tìm kiếm thông tin mới. Gõ một câu hỏi nào đó, ví dụ "kết quả giải bóng đá ngoại hạng Anh", đầu trang kết quả của Google sẽ là bảng tóm tắt kết quả các trận đấu, kể cả cầu thủ ghi bàn... 

Đọc xong, chắc ít ai kéo xuống bên dưới để vào các trang đưa tin để đọc kết quả bên trong các bản tin này.

Cũng có lúc Google trích từ trang web có chứa thông tin các dữ liệu người dùng đang tìm kiếm thành một ô nằm ở trên đường dẫn tới trang web đó. Ví dụ hỏi "ai là tổng thống Mỹ đầu tiên", sẽ thấy câu trả lời cụ thể, với một số chi tiết khác bên cạnh tên tuổi như ngày sinh tháng đẻ... 

Mặc dù Google dẫn link đến trang Wikipedia về George Washington, người dùng có thể đủ thỏa mãn với ô nội dung và không bấm vào đường dẫn nữa.

Sự thay đổi này mang ý nghĩa gì? Với người dùng, họ sẽ không tiếc lời khen Google giỏi, tiết kiệm cho họ bao thời gian lùng sục câu trả lời. 

Nhưng cứ thử đặt mình vào chủ nhân của các trang web có nội dung thông tin Google trích xuất để trả về kết quả cho người tìm kiếm? Ủa, thông tin của tôi, sao anh chớp lấy rồi sử dụng thoải mái mà không xin phép, không trả tiền?

Nếu trước đây Google là cầu nối dẫn người dùng đến hàng triệu trang web như một người dẫn đường đáng tin cậy thì nay Google hớt trên tay mọi thông tin, hưởng lợi từ thông tin đó và chặn ngang con đường tiếp cận giữa người dùng và các trang web cung cấp thông tin.

Điều người ta lo ngại là mô hình trước đây (gõ từ khóa tìm kiếm, bấm vào đường dẫn trong trang kết quả) sẽ bị phá vỡ, Google không còn giới thiệu các trang web cho người dùng vào đọc nữa. 

Không có người đọc, các trang web - dù là trang tin tức của báo chí hay trang thông tin của một tổ chức nào đó - sẽ không còn động lực để tồn tại, không còn nguồn thu từ quảng cáo để duy trì hoạt động. 

Đến một lúc nào đó, Google cũng chẳng còn các trang cung cấp thông tin đáng tin cậy để giới thiệu thành ô văn bản AI Overview.

Không khó để dự đoán các nơi xuất bản thông tin sẽ kiện Google đòi chấm dứt việc lấy thông tin của họ rồi tóm tắt đưa cho người dùng mà không xin phép. Một vụ kiện như thế sẽ kéo dài, chưa biết đi về đâu. 

Với mô hình mới Google cũng chưa biết sẽ kinh doanh như thế nào khi không thể bán quảng cáo hiển thị dựa vào từ khóa, một thị trường có doanh thu lên đến 175 tỉ đô la cho Google vào năm ngoái.

Có thể họ sẽ thu tiền người dùng muốn tìm thông tin theo kiểu tóm tắt nhưng rồi phải chịu áp lực chia doanh thu cho bên có thông tin. Không có doanh thu, cả triệu trang web như các nơi giới thiệu tiệm ăn, điểm du lịch, đánh giá sản phẩm, đưa tin về hàng thời trang, điểm phim, điểm sách... sẽ phải đóng cửa, lụi tàn.

Tại buổi giới thiệu cách tìm kiếm mới, Google cố gắng xoa dịu nỗi lo này khi nhấn mạnh người dùng được cung cấp tóm tắt theo kiểu AI Overview thường bấm vào đường link đi kèm nhiều hơn khi thấy kết quả liệt kê các trang web theo kiểu cũ. 

Nói là nói vậy nhưng làm sao biết được ứng xử của hàng tỉ người dùng tìm kiếm thông tin trên Internet thông qua Google, nhất là khi có nhiều nơi khác đang đi theo hướng cung cấp thông tin trực tiếp cho người dùng như trang Perplexity.

Cách làm mới của Google chắc chắn sẽ ảnh hưởng để lưu lượng khách ghé thăm các trang web làm nên Internet. Tương lai các trang web này sẽ dịch chuyển theo hướng nào là một ẩn số, ngay cả với Google.

Trước mắt, AI Overview của Google đã kịp gây chỉ trích vì bị phát hiện phạm nhiều sai sót. Báo chí đưa tin về AI Overview chưa ráo mực, nay lại quay sang cười chê các lỗi ngớ ngẩn của nó. 

Khi có người hỏi có phải mèo đã lên mặt trăng, ô thông tin dưới nhãn "AI Overview" nhanh nhẩu đáp: "Đúng rồi. Các phi hành gia đã gặp mèo trên mặt trăng, chơi với chúng, chăm sóc chúng".

Uy tín của Google sứt mẻ khá nhiều sau khi hàng loạt báo đưa tin AI Overview khuyên người dùng khi làm bánh pizza nên dùng keo không độc để ngăn ngừa lớp phô mai rơi ra! Các trường hợp sai sót này là do Google trích nguồn từ diễn đàn Reddit đưa ra công thức nấu ăn bịa như một câu chuyện tiếu lâm mà AI của Google không biết cứ tưởng là thật.

Một mẩu buồn cười khác được nhiều báo đưa lại là chuyện AI Overview khuyên hằng ngày mọi người nên ăn vào một ít đá để có đủ vitamin và khoáng chất (thực chất đây là một câu chuyện tiếu lâm trên báo The Onion). 

Vấn đề nằm ở chỗ AI Overview sử dụng cách hành văn thật trang trọng: "Theo các nhà địa chất của trường đại học Berkeley, bạn nên ăn ít nhất một viên đá mỗi ngày. Họ cho biết đá là nguồn thiết yếu cung cấp vitamin và khoáng chất rất quan trọng cho sức khỏe hệ tiêu hóa...".

Sai sót của Google làm nhiều người cười nhưng cũng khiến nhiều người khác giận dữ. Có những cái sai có hại như khi có người hỏi đã có bao nhiêu tổng thống Mỹ là người theo đạo Hồi, AI Overview trả lời một cách tự tin: "Hoa Kỳ từng có một tổng thống Hồi giáo, Barack Hussein Obama". 

Sau khi bị cộng đồng mạng chỉ trích, từ ngày 31-5 Google đã gỡ chức năng AI Overview trong hầu hết các hoạt động tìm kiếm thông tin.