Hành khách có cần trạm xe buýt lung linh?

Hình dung đầu tiên về một trạm xe buýt thường bao gồm một băng ghế dưới mái che giản đơn. Ấy đã gọi là may mắn; không ít trạm dừng chỉ có đúng cái cột biển báo, không có chỗ ngồi hay che mưa che nắng. 

Chính quyền địa phương và cả giới kiến trúc sư dường như ít quan tâm đến vẻ ngoài của trạm xe buýt. Nếu chúng thẩm mỹ hơn, liệu có thu hút nhiều người đi phương tiện công cộng hơn không? Một nhóm nghiên cứu người Ý đã đi tìm câu trả lời.

Tại bến xe buýt Lampugnano, ngoại ô thành phố Milan, các nhà nghiên cứu cho 300 hành khách xem phiên bản thực tế ảo của chính trạm chờ đó, nhưng hiện đại hơn, đầy màu sắc, có chỗ ngồi xịn và cả một khu mua sắm cạnh bên.

Hầu hết người được hỏi đều cho biết sẽ sẵn lòng trả thêm khoảng 4,71 USD cho mỗi chuyến đi để được dùng một trạm dừng xe buýt chất lượng. Số tiền trả thêm này tương đương đến 25% giá vé của nhiều hành khách trong khảo sát. 

Hành khách cũng chấp nhận di chuyển lâu hơn đến 28,2 phút nếu được chờ trong trạm dừng "VIP" như thế, theo kết quả công bố trên tạp chí Transportation Research Interdisciplinary Perspectives hồi tháng 7.

Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh không nên đánh giá thấp yếu tố "chất lượng hưởng thụ" ở các trạm dừng xe buýt. "Chất lượng hưởng thụ" là tổng hòa các yếu tố thiết kế, dịch vụ, tiện nghi, thân thiện, từ đó tạo thành một nơi hành khách sẽ cảm thấy thích thú khi dành thời gian ở đó.

Chia sẻ trên Bloomberg, Armando Cartenì, tác giả chính của nghiên cứu, nói khách du lịch dùng phương tiện giao thông công cộng sẵn sàng trả thêm trung bình từ 25 - 40% chi phí để có thể tận hưởng một chuyến đi phong cách hơn. Một cơ hội quá tốt để tăng thêm doanh thu, nhưng đang bị bỏ lỡ, Cartenì, hiện là giáo sư quy hoạch giao thông tại Đại học Campania Luigi Vanvitelli, nhấn mạnh.

Theo ông, phát hiện mới sẽ mang tính đột phá đối với các công ty kinh doanh vận tải và các nhà quy hoạch giao thông. Ngoài chú trọng đến các chỉ số như thời gian chờ đợi, thời gian di chuyển và giá vé, họ còn có thể chăm chút những yếu tố bề ngoài khác để thu hút thêm khách chọn đi xe buýt. Cartenì gọi đây là "thương hiệu sắc đẹp".

Đa số những người thích trạm xe buýt đẹp là phụ nữ. Nhóm quan tâm nhất đến "ngoại hình" của trạm xe buýt là chị em có trình độ học vấn cao và thu nhập cao bởi họ đã cho điểm đánh giá cao hơn gấp 4 lần trong nghiên cứu so với các nhóm đối tượng khác. Chi tiết này tương đồng với một số nghiên cứu trước đó đề cập đến chuyện phụ nữ sẽ hài lòng hơn nếu đi xe được trang bị xịn hơn.

Dù vậy, nghiên cứu cũng còn chỗ chưa tròn trịa. Cả 324 người tham gia đều là khách du lịch chứ không phải người đi làm, đi học bằng xe buýt hằng ngày. Nhóm nghiên cứu cho rằng những người phải đi bộ hằng ngày để bắt xe buýt có thể sẽ ngại trả thêm tiền để thụ hưởng một trạm dừng tráng lệ. Họ sẽ cần cái gì hơn?

Trang tin The Hustle cho rằng khách đi xe buýt mỗi ngày thường muốn trạm dừng nằm ở chỗ có thể an toàn đi bộ đến, đồng thời có thể thoải mái trong lúc giết thời gian. Một nghiên cứu của Đại học Minnesota (Mỹ) chỉ ra các trạm dừng xe buýt chất lượng tốt sẽ tác động đến cảm giác về thời gian chờ đợi của hành khách. 

Cụ thể, nếu chờ 10 phút tại các trạm dừng có mái che, có ghế ngồi và có bảng thông tin các chuyến xe sắp tới, hành khách sẽ có cảm giác thời gian tiêu tốn của họ là 11 phút. Ngược lại, nếu chờ 10 phút tại các trạm dừng thiếu vắng các tiện nghi trên, hành khách sẽ có cảm giác thời gian họ bỏ ra dài lê thê đến 21 phút.

Tương tự, một nghiên cứu khác do các chuyên gia Đại học Utah (Mỹ) thực hiện cho thấy số lượng hành khách tăng lên ở trạm dừng xe buýt có thể đi bộ với mái che và ghế dài. Dù chưa phân tách rạch ròi con số gia tăng là nhờ các hành khách hiện tại hay hành khách mới, nhưng ít nhất nghiên cứu này chỉ ra là có tăng.

Một lý do khác để trang hoàng các trạm dừng xe buýt là nhằm giảm sự kỳ thị ở những người đi xe buýt. Tại Mỹ, nhiều người Mỹ khá tự ti khi đứng ở các trạm xe buýt bởi có cảm giác họ chọn xe buýt chỉ vì… không có ô tô; một số người thấy đi xe buýt là điều bất thường. Thế là nhiều thành phố của Mỹ đang thiết kế các trạm dừng đẹp hơn và thiết kế hiện đại hơn giúp hành khách tránh phát sinh cảm giác tiêu cực.

Theo Bloomberg, trong khi tính thẩm mỹ và tiện nghi luôn được các sân bay, nhà ga rất quan tâm và dành nguồn lực cải thiện, điều tương tự hiếm khi xảy ra ở các trạm dừng xe buýt. Một số công ty vận tải hoàn toàn không để ý đến hình thức của các trạm dừng dọc đường. Vì vậy, những nghiên cứu mới có thể giúp họ có cái nhìn khác hơn về các trạm dừng để thu hút thêm hành khách.

Tất nhiên trạm dừng lung linh mà xe... thấy ghê hoặc hay bê trễ thì lại là chuyện khác.