Hàu sống: Món ăn khoái lạc duy ý chí

Các món ăn được chế biến từ hàu. Ảnh: Ngọc Đông

Casanova, một tay chơi phóng đãng người Ý hồi thế kỷ 18, đã tiết lộ trong hồi ký của mình rằng anh ta thường điểm tâm với 50 con hàu để đủ sức duy trì "bản lãnh" với 122 bạn tình. Casanova đã trở thành huyền thoại và con hàu trở thành món ăn cứu rỗi của biết bao "thanh niên", cả trẻ lẫn già ở châu Âu suốt mấy thế kỷ.

Một nửa nhân loại thở dài

Chẳng đợi đến thế kỷ 18, mà cả ngàn năm nay một nửa nhân loại thở dài (chưa kể đối tượng thở dài theo), biết bao bài thuốc, món ăn được lan truyền để xoa dịu nỗi đau thở dài này. Ta gọi những món ăn (hay bài thuốc) đó có công dụng tráng dương bổ thận, Tây gọi là aphrodisiacs. Con hàu là một trong những huyền thoại đó.

Khoa học đưa ra ba cơ chế:

- Làm tăng lượng testosterone.

- Tăng cường chất nitric oxide, để làm tăng lưu lượng máu tới "của nợ", tương tự như hoạt chất sildenafil của thuốc Viagra.

- Kích thích thần kinh liên quan tới cảm giác... sướng.

Liệu trong con hàu có những chất gì để đáp ứng ba cơ chế trên?

Kẽm, một biện giải truyền thống

Trong hàu có nhiều khoáng kẽm, nên kẽm được "bàn nhậu" dùng nhiều nhất để giải thích cho thành tích của hàu. Thiếu kẽm ảnh hưởng đến việc tạo ra testosterone ở tinh hoàn, dẫn đến mức testosterone thấp. Giảm testosteron là giảm ham muốn, giảm chức năng tình dục.

Kẽm có nhiều trong thịt động vật, hải sản, đặc biệt là hàu. Chỉ cần ăn một con hàu đã đáp ứng hơn 50% nhu cầu về kẽm ở đàn ông (10mg/ngày). Nhậu cỡ một chục con hàu, chẳng lẽ thành tích không vượt trội? Chưa hết, phụ nữ cũng có chút chút testosterone. 

Ở nam giới, testosterone do tinh hoàn sản xuất dưới sự điều khiển của tuyến não thùy. Còn ở nữ, testosterone do tuyến thượng thận và buồng trứng tiết ra. Thiếu cái chút chút này mấy bà cũng giảm ham muốn. Nếu cả hai cùng ăn hàu thì chẳng còn nghi ngờ gì nữa, Biển Đông cũng cạn.

Hai loại acid amin siêu việt

George Fisher - giáo sư hóa của Đại học Barry, Miami (Hoa Kỳ) - đã thực hiện nghiên cứu về các loại nhuyễn thể hai mảnh vỏ như trai, sò, hến và dĩ nhiên có cả hàu. Thực nghiệm được làm tại phòng lab Sinh học thần kinh tại Naples (Ý). 

Khi phân tích thịt của chúng bằng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (high-performance liquid chromatography - HPLC), giáo sư Fisher thấy có hai loại acid amin thuộc loại hàng hiếm là D-aspartic acid (D-Asp) và N-methyl-D-aspartate (NMDA).

Cả hai loại acid amin này đều là những chất dẫn truyền thần kinh, đặc biệt là acid D-aspartic hoạt động ở khu vực thần kinh trung ương, kích thích phóng thích ra nhiều loại hormone: LH (luteinizing), FSH (follicle-stimulating) và testosterone.

- Hormone LH do tuyến não thùy tiết ra. Chất LH này ra lệnh cho tinh hoàn tiết ra testosterone. Nếu tiết ra nhiều quá, thì testosterone "la lên", não thùy sẽ giảm LH xuống.

- Hormone FSH là của nữ giới cũng do não thùy tiết ra để kích thích noãn bào (trứng chưa thụ tinh) phát triển. Nam giới cũng có một chút FSH để kích thích tinh hoàn sanh ra tinh trùng.

Nói chung, sự điều hòa của ba hormone LH, FSH và testosterone bảo đảm cho quá trình sinh lý ở nam giới diễn ra bình thường.

Giáo sư Fisher còn làm thực nghiệm bằng cách đem hai acid amin siêu việt này chích vào chuột, thì thấy kích thích tạo ra hai loại hormone giới tính là testosterone của phái nam và progesterone của phái nữ. 

Rất hào hứng, giáo sư Fisher phát biểu quý ông nào có "vấn đề" thì nên ăn nhiều nghêu sò và dĩ nhiên, hàu là ưu tiên một. Ăn vào mùa xuân là tốt nhất, vì lúc này là mùa sinh sản của loại nhuyễn thể hai mảnh vỏ, nồng độ hai acid amin lúc đó cao nhất. 

Vị giáo sư đáng kính này còn khuyên ăn hàu sống thì hiệu quả hơn, vì nấu chín thì lượng hai loại acid amin này bị giảm. Quý ông nhớ nhé, phải là hàu sống chấm mù tạt, muối tiêu chanh!

Các món ăn được chế biến từ hàu. Ảnh: Ngọc Đông

Dopamine - hormone sung sướng

Dopamine là chất dẫn truyền thần kinh, được xem là hormone sung sướng. Nếu cơ thể tiết ra dopamine dồi dào sẽ tạo ra cảm giác hưng phấn, hệ quả là lòng rạo rực ham muốn. Thiếu ham muốn thì thần dược Viagra cũng bó tay. Có điều hệ quả này là do "tín đồ" nhiệt thành của Casanova suy diễn.

Nhưng hàu có vai trò gì trong việc tạo ra dopamine? Chính là nguồn kẽm dồi dào trong hàu. Có nghiên cứu cho rằng kẽm đóng vai trò duy trì dopamine ở mức tối ưu qua việc điều chỉnh các kênh calcium. 

Dopamine còn tạo ra hưng phấn cho nhiều bài báo: dopamine có nhiều trong con hàu. Ăn hàu là rạo rực ham muốn. Rất tiếc, nếu dopamine có trong thực phẩm thì khi vào tới dạ dày cũng tan tác bởi dịch vị. Việc tiết ra dopamine là do hệ thần kinh điều khiển.

Điều thú vị là dopamine không phân biệt giới tính. Có dopamine tiết ra thì cả nam hay nữ đều có cảm giác hưng phấn. 

Nhiều nghiên cứu cũng đầy tính hưng phấn cho rằng chocolate, bia rượu ảnh hưởng tích cực đến việc tiết ra dopamine. Nếu thế, thật tuyệt vời khi cả hai đều ăn hàu mù tạt, một người nhâm nhi với bia rượu, người kia tráng miệng bằng chocolate.

Khoái lạc duy ý chí

Sau cùng giới khoa học cũng phải nhập cuộc với nhận xét:

Kẽm: Mối quan hệ giữa kẽm và testosterone, giữa testosterone và rối loạn cương dương. Thậm chí đi trực tiếp, giữa kẽm và rối loạn cương dương cũng đã được khoa học xác định. Vậy thì ăn hàu để tăng cường bản lãnh là điều quá hợp lý, phải không?

Có nhiều nguyên nhân làm mức testosterone thấp, nhưng nếu mức testosterone thấp không phải do kẽm và đối tượng cứ ăn hàu sống hay uống những viên bổ sung kẽm thì sao? 

Thật tiếc, một nghiên cứu cho biết nếu cơ thể không thiếu kẽm mà cứ cố bổ sung kẽm, thì cũng chẳng ăn thua gì. Mức testosterone không thể gia tăng ở những người mà cơ thể đủ kẽm.

Acid amin siêu việt: Đúng là các acid amin này trong vai trò là chất dẫn truyền thần kinh, có thể hỗ trợ sản xuất ra testosterone, nhất là acid D-aspartic, nhưng tác động thế nào, hiệu quả ra sao hiện chưa rõ. Chất này có nhiều trong thịt động vật, các loại hạt nảy mầm, yến mạch và bơ.

Nghiên cứu của giáo sư Fisher làm nức lòng quý ông, báo chí tha hồ trích dẫn. Nhưng rất tiếc, đây mới chỉ là nghiên cứu trên chuột, không phải trên người. 

Một suy diễn gián tiếp, từ hàu đến acid amin, rồi từ acid amin đến hormone, và sau cùng là hiệu quả cường dương. Khoa học chỉ xem lập luận này chỉ có tính tham khảo, hơn là đến kết luận. Đó là chưa kể, chuột không phải là người.

Vấn đề là nghiên cứu trực tiếp, từ hàu đến cường dương. Nói cách khác, cần chứng minh bằng thực nghiệm, ăn hàu có hiệu quả cường dương hay không? Cho đến nay, khoa học chưa có câu trả lời này.

Khoa học khó lòng thừa nhận một suy diễn đơn giản như thế: ‘Hàu - acid amin - hormones - cường dương’, mà lẽ ra phải trực tiếp, ngắn gọn hơn: ‘Hàu - cường dương’.

Dopamine sung sướng là chất dẫn truyền thần kinh được tạo từ một acid amin có tên là tyrosine. Enzyme trong cơ thể sẽ chuyển hóa tyrosine thành dopamine. Nếu ăn uống đầy đủ, cơ thể không thiếu tyrosine cũng như dopamine (trừ trường hợp bệnh lý).

Vấn đề là lượng dopamine phóng thích ra nhiều hay ít, mới thực sự ảnh hưởng đến tậm trạng, cảm xúc buồn vui của con người. Việc phóng thích dopamine là do hệ thần kinh quyết định.

Món hàu nướng mỡ hành. Ảnh: Ngọc Đông

Điều gì tác động lên hệ thần kinh? Các loại thuốc gây nghiện như cocaine, heroin... làm phóng thích quá nhiều dopamine, gây tác động tiêu cực. 

Nhiều loại thực phẩm ta ăn hằng ngày cũng được cho là ảnh hưởng đến phóng thích dopamine như chocolate, sữa chua, củ cải, nghệ... Ăn những thứ này xong có thấy phấn chấn không?

Không chỉ dopamine, mà còn nhiều chất dẫn truyền thần kinh khác cũng ảnh hưởng đến tâm trạng con người như epinephrine, norepinephrine, serotonin... 

Tâm trạng con người không chỉ tùy thuộc vào hóa chất, mà yếu tố tâm lý chiếm phần quan trọng. Quy chiếu tâm trạng con người vào những món ăn được cho là tạo ra dopamine hay serotonin rõ ràng là đi quá xa, theo chiều hướng marketing cho sản phẩm nào đó.

Chuyện tình không suy tư

Không thể phủ nhận dinh dưỡng từ hàu và các loại hải sản khác. Nghêu, sò, cá, cua, ghẹ là nguồn protein tuyệt hảo, lại thêm các vitamin A, B, các khoáng vi lượng sắt, kẽm, calcium, selenium và nhất là chất béo omega-3 (DHA và EPA) được xem là nguồn độc quyền của hải sản.

Nghiên cứu mối liên hệ giữa thực phẩm và cường dương là điều khó khăn, vì còn tùy thuộc tình trạng tâm sinh lý của đối tượng. 

Chưa bao giờ khoa học xác nhận mối liên hệ này cả. Kẽm trong hàu cũng thế. Chưa có một nghiên cứu nào chứng tỏ có sự liên quan trực tiếp giữa ăn thịt hàu và cường dương.

Casanova là tay chơi phóng đãng người Ý. Đàn ông Ý mà tán gái thì ong chúa cũng phải xiêu lòng, không phải chỉ dẻo miệng mà còn là thái độ hào hoa, ân cần với phái đẹp. 

Casanova là bậc thầy trong lĩnh vực này. Với Casanova, mọi mối tình đi qua đời ông phải là những chuyện tình không suy tư nhưng đầy cảm xúc. Đầu tư cảm xúc để nhận lại cảm xúc từ đối tượng, dù đó chỉ là mối tình 24 tiếng. Chuyện giường chiếu chỉ là hệ quả.

Tiếc thay, mọi người chỉ nhìn thấy 50 con hàu trên bàn điểm tâm của Casanova mà quên đi cảm xúc. Giả dược (placebo) đôi khi còn hiệu quả huống chi hàu sống muối tiêu chanh! ■