Hợp tác Trung Quốc - Campuchia: Khinh hạm mới, một chương mới?

TTCT - Tuần rồi, Hải quân Hoàng gia Campuchia (RCN) đã nhận được hai tàu hộ tống Type 056 mới tinh do Trung Quốc sản xuất. Diễn biến này cho thấy quan hệ hai nước ngày càng sát rạt.

Về mặt quân sự mà nói, đây là bước đột phá đáng kể với RCN, vốn tới nay chủ yếu gồm các xà lúp và tàu tuần tra cũ, nhờ được tăng cường sức mạnh qua hợp tác với Hải quân Trung Quốc (PLAN), mà căn cứ Ream gần Sihanoukville là tâm điểm.

Diễn biến này, tuy đã được lên kế hoạch từ trước, trùng hợp với giai đoạn Campuchia đang có xích mích với láng giềng Thái Lan.

Tăng cường hợp tác quân sự

Việc Campuchia nhận hai tàu tuần tra từ Trung Quốc là diễn biến tiếp nối các hoạt động hợp tác trước đó, mà nổi bật nhất là vụ hai tàu PLAN được ghi nhận hồi tháng 4 năm nay bởi Sáng kiến Hàng hải châu Á (AMTI) là đã thả neo tại căn cứ Ream suốt hơn bốn tháng.

AMTI cho biết hai tàu này là những tàu đầu tiên và duy nhất cập cảng tại một cầu tàu mới xây dựng tại căn cứ do Trung Quốc tài trợ này.

Việc hai tàu PLAN "khai trương" cầu tàu mới và ở lại trong một thời gian dài càng củng cố những lo ngại từ Hoa Kỳ và các nước khác về một thỏa thuận bí mật được đồn đoán giữa Bắc Kinh và Phnom Penh nhằm thiết lập sự hiện diện quân sự thường trực của Trung Quốc tại Ream, AMTI kết luận.

Sáu tháng sau, Campuchia nhận hai tàu hộ tống Type-56, cũng là dễ hiểu. Hai chiếc Type-56 này có vẻ là loại tàu Trung Quốc ưu tiên cấp / bán cho nước ngoài: Trước đó, PLAN đã cung cấp cho hải quân Bangladesh 4 chiếc, và hải quân Nigeria 2 chiếc tương tự.

Theo trang dữ kiện quân sự Hoa Kỳ Odin, đây là lớp tàu hộ tống Giang Đảo thế hệ mới, xếp loại khinh hạm, được mệnh danh là "kỵ binh biển".

Khinh hạm 56 đang nhanh chóng tăng cường năng lực tác chiến ven biển cho PLAN ở các vùng biển ven Trung Quốc, chủ yếu cho các nhiệm vụ tuần tra, hộ tống và hoạt động chống ngầm, cả tác chiến độc lập lẫn phối hợp với lực lượng khác.

Do nhiệm vụ chính là tuần tra, nên không cần quá nhiều vũ khí, do đó tương đối rẻ, song vẫn có khả năng đi biển tốt, xa bờ. Tàu có chiều dài 89m, chiều rộng 12m, lượng giãn nước đầy tải 1.300 tấn, chạy bằng động cơ diesel, hệ thống đẩy trục kép, tốc độ tối đa 28 hải lý/giờ và tầm hoạt động 3.500 hải lý.

Vũ khí khinh hạm Type 056 và hệ thống điện tử trên tàu tương đối đơn giản, bao gồm hai bệ phóng tên lửa chống hạm YJ-83 lắp đôi, một bệ phóng tên lửa hạm đối không Hồng Kỳ 10 gồm 8 đơn vị, và pháo chính là loại 76mm, 2 pháo đơn điều khiển từ xa 30mm, và hai bệ phóng ngư lôi chống ngầm 2 đơn vị.

Hệ thống điện tử trên tàu bao gồm radar tìm kiếm trên không / trên biển, hệ thống điều khiển hỏa lực quang điện tử, hệ thống tác chiến điện tử và hệ thống chiến đấu trên tàu.

Mũi tàu có sàn cất hạ cánh trực thăng cho trực thăng chống ngầm Straight-9, nhưng không có khoang chứa máy bay. Ngoài ra, lớp Type-56 còn có thể phục vụ mục đích bảo vệ đánh bắt cá, tuần tra và canh gác tại căn cứ.

Với chức năng hoàn chỉnh, khinh hạm tên lửa dẫn đường của Type-56 có khả năng phòng không, tác chiến chống ngầm, tấn công và đồn trú. Nhờ thân tàu linh hoạt và khả năng tác chiến toàn diện, tàu phù hợp để hoạt động trên các đảo và vùng biển xung quanh, trong thời gian 20 ngày với thủy thủ đoàn gồm 75 người.

Đào tạo huấn luyện

Một câu hỏi cần đặt ra là để tiếp nhận hai tàu này, RCN đã phải tập trung từ 150 - 200 thủy thủ và sĩ quan để huấn luyện từ bao giờ và tại đâu?

Vào đầu những năm 2000, Trung Quốc bắt đầu phát triển các lớp tàu khu trục, khinh hạm và tàu tấn công nhanh mới.

Qua đến năm 2012, với việc ông Tập Cận Bình lên nắm quyền, PLAN đã đầu tư nguồn lực khổng lồ vào đóng mới tàu chiến đấu mặt nước tiên tiến, từ tàu hộ tống tàng hình dành cho hoạt động "biển gần" đến tàu tấn công đổ bộ được thiết kế để biểu dương sức mạnh khắp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và xa hơn nữa.

Kèm theo đó là nhu cầu đào tạo cho các hình thái chiến đấu mới trên biển, đòi hỏi các trung tâm đào tạo hải quân phải theo kịp công nghệ và nhiệm vụ mới, đảm bảo rằng chất lượng đào tạo phù hợp với mục tiêu của Trung Quốc về một lực lượng hải quân "đẳng cấp thế giới".

Báo cáo "Vườn ươm sức mạnh biển: Huấn luyện chiến đấu hải quân trong hạm đội mặt nước của hải quân Trung Quốc" của CIMSEC (Trung tâm An ninh biển quốc tế) ngày 14-2-2023 tóm lược mục đích và quy mô huấn luyện và đào tạo này:

"Mặc dù có một số thách thức lâu dài, các trung tâm huấn luyện của PLAN nhìn chung đã thành công trong việc thích ứng với những yêu cầu mới".

Theo đó, huấn luyện cơ bản được tổ chức tại Trung Quốc được thiết kế tương đương với huấn luyện "giai đoạn cơ bản" với lực lượng tàu mặt nước của Hải quân Hoa Kỳ, đặt nền tảng chiến thuật và kỹ thuật cho thủy thủ đoàn của từng tàu.

Sau đó, để thực hiện huấn luyện nâng cao hơn kết hợp với các tàu khác tạo thành "nhóm tác chiến mặt nước" (hay "đội hình", theo cách gọi của hải quân Trung Quốc), và liên hợp với các lực lượng khác của hải quân (không quân, tàu ngầm...).

Trong suốt thời gian huấn luyện cơ bản, các tàu chính là địa điểm "đóng quân". Điều này cho phép thủy thủ đoàn tập trung hoàn toàn vào nhiệm vụ được giao và sử dụng thiết bị và cơ sở huấn luyện chuyên dụng có sẵn trên tàu.

Không có khung thời gian cụ thể cho việc hoàn thành khóa huấn luyện cơ bản này, nhưng trên thực tế, một tàu mới được đưa vào biên chế thường mất 6-12 tháng để vượt qua bài đánh giá huấn luyện toàn diện. Điều này khác với chương trình huấn luyện giai đoạn cơ bản của Hải quân Hoa Kỳ, dự kiến kéo dài chính xác 24 tuần (5,5 tháng).

Từ báo cáo trên, có thể phỏng đoán, với sự tôn trọng nhất định, thủy thủ đoàn Campuchia của hai tàu Type-56 đã trải qua những khóa huấn luyện nghiêm chỉnh như với PLAN.

Tất nhiên, cũng có thể còn những khả năng khác.

Lịch sử hợp tác

Sau năm 1997, hầu hết các nhà tài trợ phương Tây đã ngừng hỗ trợ cho Campuchia. Trung Quốc nhanh chóng lấp đầy khoảng trống này. Năm 2013, Trung Quốc trở thành quốc gia đầu tiên ký kết Hiệp định Đối tác hợp tác chiến lược toàn diện với Campuchia.

Truyền thông Trung Quốc nêu rõ: "Hai nước tiếp tục tăng cường hợp tác trên mọi lĩnh vực, duy trì đà giao lưu tốt đẹp, quân đội hai nước có sự tương tác chặt chẽ".

Trong khuôn khổ đó, từ năm 2019, Trung Quốc đã xây dựng lại và hiện đại hóa căn cứ hải quân Ream ở Sihanoukville, theo một thỏa thuận đầu tư cho phép PLAN tiếp cận căn cứ trong ít nhất 30 năm.

Việc tiếp cận và nâng cấp căn cứ này có ý nghĩa quan trọng với hệ thống căn cứ quân sự ở nước ngoài của Trung Quốc, cụ thể là trong khu vực tiểu vùng sông Mekong mở rộng (GMS).

Thỏa thuận sẽ giúp Trung Quốc hiện diện thường xuyên ở vịnh Thái Lan, một khu vực trọng yếu, qua đó cạnh tranh ảnh hưởng với Hoa Kỳ và các đồng minh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Ngoài quân sự, Trung Quốc còn muốn tăng cường ảnh hưởng chính trị và kinh tế ở GMS. ■

Nhà nghiên cứu người Campuchia Sokvy Rim viết trên Think China: "Xét mối quan hệ trong quá khứ giữa Campuchia và Trung Quốc, Campuchia rất quan trọng đối với Trung Quốc và bất kỳ chủ tịch Trung Quốc nào cũng không thể bỏ rơi Campuchia... Trung Quốc nổi lên như một siêu cường đang trỗi dậy, có thể cung cấp bảo đảm an ninh đáng tin cậy và hiệu quả cho Campuchia".

Theo Sokvy Rim, có ít nhất hai lý do giải thích cho điều đó. (1) Trung Quốc là cường quốc khu vực ở Đông Nam Á. (2) Sự suy yếu của Mỹ. Sokvy Rim lập luận dựa trên lợi ích của phía Campuchia: "Mặc dù Trung Quốc đã bị chỉ trích vì các chiến thuật cưỡng ép, nhưng Campuchia không có tranh chấp lãnh thổ hay đường biên giới chung với Trung Quốc, khiến mối quan hệ đối tác này trở nên khả thi hơn" (tài liệu đã dẫn).