Hy vọng gì trong một thế giới bất an hơn

TTCT - Cục diện thế giới và một vài cuộc bầu cử đang hứa hẹn cơ may yên ổn cho năm 2025.

Những gì đã diễn ra tại Trung Đông và Ukraine cho thấy dường như sự phân bố địa chính trị cố hữu giữa hai "ông lớn" Mỹ và Nga là bất biến.

Dù thế nào đi nữa, Trung Đông vẫn phải là an toàn đối với Israel. Ngược lại, Ukraine, vốn nằm trong Liên bang Xô viết cũ, khó có thể bóc tách hoàn toàn ra khỏi cái nôi xa xưa.

Hy vọng hòa bình ở Trung Đông

Cuối cùng thì hai bên Israel và Hamas cũng đã chịu ngưng bắn hôm chủ nhật 19-1 sau 1 năm, 3 tháng và 13 ngày giao tranh hủy diệt từ ngày 7-10-2023. Báo Israel Jerusalem Post cùng ngày chạy dòng tít thân thiện: "Bầu trời đẹp khi không có máy bay không người lái - người dân Gaza ca ngợi Hamas vì lệnh ngừng bắn".

Ở phía bên kia, Palestine Chronicle đáp ứng: "Ngưng bắn bắt đầu ở Gaza, Hamas thả tù nhân Israel cho Chữ Thập đỏ". Bên góc phải trang web, một box nhỏ mang tiêu đề "Diệt chủng Gaza" với các con số kinh hoàng: 46.876 bị giết, 110.642 bị thương, 11.000 mất tích.

Làm thế nào mà mỗi ngày ở Gaza, 360 nhân mạng bị tổn thất trên một dân số 2,1 triệu dân? Câu trả lời có lẽ không chỉ từ phía Israel hay Hamas mà còn từ các "ông lớn" ở xa vẫn đang xoa tay tuyên bố "không liên can", chẳng khác gì ông tổng trấn đã giám sát vụ hành hình Jesus Kitô, Pontius Pilate, vào đầu Công nguyên.

Cái gọi là chiến tranh ủy nhiệm trong thực tế là khiển và khiến thiên hạ chết thay mình, song vẫn tự cho là vô can. Tất nhiên, người trong cuộc thì tự biện hộ rằng chiến đấu để tồn tại.

Tư lệnh quân sự của Hamas hiện nay là Abu Obeida tự hào kỷ niệm ngày khởi đầu cuộc chiến Gaza: "471 ngày đã trôi qua kể từ trận đánh lịch sử tại Al-Aqsa, trận đánh chắc chắn đã đóng cái đinh cuối cùng vào cỗ quan tài của cuộc chiếm đóng hiện đang trên đường biến mất".

Ở bên kia chiến tuyến, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu dõng dạc loan báo chuỗi thành tích thắng lợi tứ phía với dân chúng:

"Điều gì đã khiến Hamas thay đổi lập trường? Trước hết, những đòn đau đớn mà các chiến binh anh hùng của chúng ta đã giáng xuống Hamas và những kẻ thù còn lại của chúng ta trên chiến trường..., bằng sức mạnh mà chúng chưa từng thấy".

"Chúng ta đã loại bỏ Sinwar, Deif và Haniye (các thủ lĩnh liên tiếp nhau của Hamas). Chúng ta đã loại bỏ Nasrallah và toàn bộ giới lãnh đạo Hezbollah. Chúng ta đã phá hủy hầu hết vũ khí của quân đội Syria. Chúng ta đã tấn công Houthi ở Yemen. Chúng ta đã hành động chống lại toàn bộ trục Iran. Như tôi từng hứa, chúng ta đã thay đổi bộ mặt của Trung Đông".

Từ chuỗi thắng lợi bốn bề đó, phái Hamas buộc phải ngưng chiến, ông Netanyahu kết luận: "Kết quả của tất cả những điều này là Hamas đã bị đánh tơi tả và bị cô lập. Điều này đã tạo ra các điều kiện cho bước ngoặt trong lập trường của họ và cho việc thả các con tin. Hôm nay Hamas đã đồng ý với những gì họ không đồng ý trước đây".

Với thỏa thuận trao đổi vừa qua, có thể hy vọng rằng tạm thời nguy cơ đã giảm ở thùng thuốc nổ Palestine, mà theo tổ chức dữ kiện xung đột ACLED, là chốn nguy hiểm và bạo lực nhất thế giới năm 2024.

Và ở Ukraine

Cũng trong năm 2024, Ukraine vẫn bị kẹt trong một cuộc chiến không cân sức với Nga, mà sang đến năm thứ ba biến thành cuộc chiến tiêu hao trong đó Nga dốc gần như toàn lực ở khu vực Donetsk.

Trong 11 tháng đầu năm 2024, ACLED ghi nhận tăng số vụ chạm trán giảm còn 63% so với năm 2023, dẫn đến việc Nga giành được thêm lãnh thổ và ổn định. Vào tháng 2, sau cuộc bao vây kéo dài bốn tháng, Nga đã chiếm được Avdiivka, thành trì quan trọng của Ukraine ở phía bắc thành phố Donetsk.

Nga giành được ưu thế nhờ nguồn cung cấp nhân sự và trang thiết bị ổn định, bất chấp tổn thất lớn.

Ước lượng, mỗi tháng Nga huy động được 30.000 binh sĩ. Song song, Nga tận dụng các kho vũ khí thời Liên Xô cũ, tái biên chế hàng ngàn xe tăng và xe bọc thép, cũng như đã nhập khẩu từ Triều Tiên và Iran đạn pháo và tên lửa.

Tuy nhiên, cốt lõi là trong năm 2024, Nga có ưu thế ngày càng tăng trên không: trong 11 tháng đầu năm 2024, ACLED ghi nhận bình quân mỗi tháng, số vụ tấn công bằng không quân và máy bay không người lái (UAV) của Nga ở Ukraine cao gấp đôi so với năm 2023.

Nga đã áp đảo các hệ thống phòng không Ukraine bằng UAV tầm xa, mở đường cho tên lửa, chủ yếu nhắm vào các nhà máy điện, khiến Ukraine mất 80% công suất phát nhiệt điện, gây ra tình trạng mất điện luân phiên trên khắp cả nước.

Ngoài mục đích làm suy yếu nền kinh tế và sản xuất quốc phòng của Ukraine, chiến dịch chống lại cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine cũng nhằm trả đũa các cuộc tấn công UAV ngày càng gia tăng của Ukraine vào lãnh thổ của Nga.

Kể từ giữa năm 2024, số lượng và phạm vi địa lý của các cuộc tấn công này đã tăng theo cấp số nhân, tăng vọt từ dưới 600 vụ vào năm 2023 lên hơn 6.500 vụ trên toàn bộ phần châu Âu của Nga.

Các mục tiêu Ukraine nhắm tới trải dài từ các sân bay quân sự và kho đạn dược hoặc kho UAV đến các cơ sở dầu mỏ, một trong số đó đã bốc cháy suốt hơn hai tuần vào tháng 8 và tháng 9.

Trong khi Nga không phải đối mặt với bất kỳ ràng buộc chính sách nào khi nhắm mục tiêu vào toàn bộ Ukraine bằng tên lửa có sức hủy diệt lớn thì Ukraine phải sử dụng UAV trong nước sản xuất.

Chỉ đến tháng 11, Hoa Kỳ mới dỡ bỏ một phần các hạn chế với các cuộc tấn công tầm xa vào lãnh thổ của Nga bằng tên lửa do Hoa Kỳ cung cấp hoặc thiết kế để đáp trả sự tham gia ngày càng tăng của Triều Tiên vào cuộc chiến.

Trong khi đó, Đức - quốc gia đóng góp lớn thứ hai cho nỗ lực chiến tranh của Ukraine - đã từ chối gửi tên lửa tầm xa nhất của mình, sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin đưa ra các đe dọa hạt nhân.■

Hy vọng từ những cuộc bầu cử

Năm 2024, 3 tỉ cử tri ở hơn 60 quốc gia đã đi bỏ phiếu. Đây là một năm khó khăn với nhiều lãnh đạo đương nhiệm và các đảng phái chính trị truyền thống khi cử tri bức xúc bởi giá cả tăng cao và tức giận với tình hình hiện tại, cũng như bị chia rẽ về các vấn đề văn hóa - xã hội.

Cử tri ở nhiều quốc gia đã bày tỏ sự thất vọng bằng nhiều hình thái bạo lực rất đa dạng ở các quốc gia có chỉ số xung đột cực độ: ném bom khắp Trung Đông, bạo lực đám đông ở Ấn Độ, nội chiến giữa các băng đảng ở Mexico, cạnh tranh thánh chiến nội bộ kết hợp với lính đánh thuê (như Wagner) ở Sahel, xung đột Biển Đỏ, bế tắc giữa các cường quốc ở Ukraine, cho đến bạo lực của Sudan đối với dân thường (Việt Nam có tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình ở Nam Sudan).

Các cuộc bầu cử phản ánh tâm trạng đó. Ở Anh, quyền lực chính trị chuyển sang cánh tả. Đảng Lao động giành được đa số áp đảo trong Nghị viện đầu tháng 7, chấm dứt 14 năm cầm quyền của Đảng Bảo thủ.

Tuy nhiên, sự thay đổi vai trò cầm quyền trong ổn định đã không diễn ra ở Hàn Quốc, sau khi cử tri nước này vào tháng 4 đã trao cho Đảng Dân chủ đối lập đa số ghế trong Quốc hội vì thất vọng với Tổng thống Yoon Suk Yeol của Đảng Quyền lực nhân dân.

Đầu tháng 12, Tổng thống Yoon áp đặt thiết quân luật và cáo buộc các nhà lãnh đạo Đảng Dân chủ "hoạt động chống nhà nước". Quốc hội nhanh chóng đảo ngược quyết định của ông Yoon, bỏ phiếu dỡ bỏ thiết quân luật. Và từ đó tới sáng 15-1, ông Yoon đã chống trả tới kỳ cùng đến khi bị bắt giữ, tống giam và truy tố.

Ở những nơi khác, các đảng đương nhiệm vẫn nắm giữ quyền lực nhưng phải chịu những thất bại đáng kể. Tại Nam Phi, Đại hội Dân tộc Phi đã không giành được đa số ghế trong Quốc hội lần đầu tiên kể từ khi chế độ phân biệt chủng tộc kết thúc.

Đảng Dân chủ tự do của Nhật Bản - đảng đã lãnh đạo đất nước trong hầu hết thời kỳ hậu Thế chiến II - và liên minh của họ, Komeito, đã mất đa số ghế trong Quốc hội. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Đảng Bharatiya Janata của ông đã giành chiến thắng thứ ba liên tiếp, nhưng buộc phải thành lập chính phủ liên minh.

Tại Pháp, quyết định tổ chức bầu cử bất thường vào mùa hè năm rồi của Tổng thống Emmanuel Macron đã phản tác dụng. Liên minh Ensemble trung dung của ông Macron đã mất đi vị thế vào tay Mặt trận Bình dân mới cánh tả và Đảng Quốc đại cánh hữu.

Bạn đang đọc trong chuyên đề "Căng thẳng ở Trung Đông

Tiếp theo 