Kinh tế năm 2025: Tăng trưởng nhìn từ chi tiêu

Sẽ thật khó hiểu con số đó nếu nhìn vào bối cảnh kinh tế thế giới, những bất lợi gây ra bởi các chính sách mang tính bảo hộ và trả đũa của các quốc gia dẫn dắt tăng trưởng kinh tế toàn cầu. 

Thậm chí nếu nhìn vào thực trạng không mấy sáng sủa của chi tiêu hộ gia đình, 1 trong 3 yếu tố quan trọng đóng góp vào GDP tính theo phương pháp chi tiêu (chi tiêu tiêu dùng của hộ gia đình + chi tiêu chính phủ + chi tiêu đầu tư của doanh nghiệp) thì 8% có thể là con số đáng ngờ nếu vẫn áp dụng chuẩn mực thống kê của 20 năm về trước.

Tuy nhiền, điều đó được loại bỏ khi các định chế tài chính quốc tế cũng đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng của Việt Nam tiệm cận 7,5 - 8% từ mấy tháng trước. Vậy có cách nào dễ hiểu hơn về con số này, đồng thời có được một bức tranh rõ ràng và chính xác hơn về kinh tế Việt Nam năm 2025?

Tăng trưởng nhờ chi tiêu công

Hãy cùng quay lại công thức đóng trong ngoặc trên: tổng cộng tất cả các khoản chi tiêu của người dân cho hàng hóa tiêu dùng; chi tiêu của doanh nghiệp cho đầu tư máy móc nhà xưởng; chi tiêu của Chính phủ cho đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và tiền lương cho người làm nhà nước, cấu thành nên GDP, theo phương pháp tính dựa vào chi tiêu.

Từ đó, chúng ta có thể có được cái nhìn tương đối về động lực tăng trưởng của quốc gia năm nay: chi tiêu nhiều hơn từ nguồn của Nhà nước, và kế đó là các doanh nghiệp. 

Đó là lý do mấy năm sau dịch, cụm từ "tích cực giải ngân đầu tư công" trở thành xu hướng nóng của các bản tin kinh tế, tài chính. Tiền của Nhà nước được tiêu nhiều vào các công trình hạ tầng, đường sá, sân bay thì GDP quốc gia sẽ tăng, dù hiệu quả của việc xây cất, thi công đó có như thế nào.

Giả dụ công trình có thất thoát do quy trình thứ tự thi công không hợp lý hay chất lượng kém, sang năm phải xây lại thì điều đó không ảnh hưởng đến tăng trưởng GDP năm nay về mặt đo lường, miễn là chủ đầu tư thanh toán cho nhà thầu đầy đủ. 

Mà tiền cho đầu tư công, Chính phủ đang không thiếu, nên thần tốc thi công, thần tốc giải ngân là yếu tố quan trọng bậc nhất để hiện thực hóa mục tiêu 8%, hay cao hơn nữa là hai con số.

Ước tính của kinh tế trưởng BIDV - chuyên gia Cấn Văn Lực - cho thấy giải ngân đầu tư công hoàn thành 100% có thể giúp GDP tăng trưởng 1,8%, tức là 20% tổng tăng trưởng GDP. 

Ngay cả việc chi tiền cho công chức về hưu sớm do tách nhập tỉnh, khoảng 1.700 tỉ, cũng đóng góp vào tăng trưởng GDP, do các cựu công chức sẽ lấy tiền đó đầu tư mua đất, xây nhà, mua xe hay tăng chi tiêu hộ gia đình kiểu khác.

Công cuộc sáp nhập tỉnh thành, bỏ cấp huyện năm qua là một cuộc cách mạng thật sự về cải cách hành chính, mở ra một chiến lược phát triển dài hạn của quốc gia xét về kiến tạo dư địa tăng trưởng nhờ mở rộng địa lý và cải tổ tầm mức quản trị. 

Nhưng phụ phẩm của cuộc cách mạng này, không thể coi là nhẹ nhàng, dễ vượt qua, nếu nhìn vào những bất cập, lúng túng của quá trình vận hành bộ máy mới ở một số địa phương, bộ ngành.

Khi đã có nền tảng

Nhưng dẫu thế nào, nền kinh tế nói chung đã có những cơ sở để thật sự thay đổi: nguồn vốn tích lũy và một bộ máy hành chính mới được kỳ vọng hiệu quả, tinh gọn hơn. 

Hàng chục công trình mang tính biểu tượng vừa được khánh thành hoặc khai trương trung tuần tháng 12 của cả nhà nước lẫn tư nhân, với tổng vốn đầu tư lên đến 3,4 triệu tỉ đồng, tức khoảng 125 tỉ USD, tức tương đương 30% GDP của cả năm 2024!

Một câu hỏi bất giác sẽ bật ra: Tiền ở đâu mà Chính phủ và các tập đoàn tư nhân có thể dùng để triển khai cho những đại công trình đó, khi mà có những dự án, khả năng thu hồi vốn từ công năng là vô cùng khó - nếu như không nói là bất khả thi, như khu đô thị thể thao Olympic với sân vận động Trống Đồng 80.000 chỗ ngồi? 

Câu trả lời có thể là ví dụ cho điểm tích cực của nền kinh tế Việt Nam năm 2025: Khả năng huy động vốn trong nước - tức vay của ngân hàng hoặc người dân thông qua phát hành trái phiếu, cổ phiếu, các nghiệp vụ tài chính khác; lẫn vay nước ngoài, thông qua các dự án đầu tư, góp vốn M&A.

Nói như vậy đồng nghĩa Chính phủ lẫn các đại công ty tư nhân Việt Nam đang có một mức tín nhiệm cao để đi vay. Niềm tin vào khả năng trả nợ của người vay chính là nền tảng quan trọng nhất để một quốc gia muốn vươn lên có đủ nguồn lực để phát triển. 

Khả năng vay nợ của Việt Nam với các ngân hàng và công ty, quỹ đầu tư trên thế giới đang tốt hơn so với nhiều quốc gia trong khu vực do mức độ an toàn và ổn định, cùng cơ hội tăng trưởng kinh tế cao và bền vững.

Mặt khác, nếu nhìn vào độ sốt sắng của việc thành lập trung tâm tài chính ở TP.HCM và Đà Nẵng, chúng ta cũng có thể ước đoán: tiền của các tổ chức tài chính, các nhà tư bản trên thế giới sẽ ưu tiên chảy về Việt Nam, ít ra là so với các điểm đến đầu tư tương đồng về quy mô và trình độ phát triển (như Philippines chẳng hạn).

Nhìn vào bảo chứng cho khả năng trả nợ, nền kinh tế Việt Nam vẫn có dòng tiền vào đều đặn, ổn định, đảm bảo cho việc trả lãi định kỳ. Đó là đóng góp của các ngành sản xuất, của xuất khẩu nông thủy sản, dệt may, giày da, lắp ráp FDI… 

Đó cũng là lý do cho việc các tập đoàn tư nhân vốn mạnh về bất động sản, bán lẻ… đang có động thái xây cho mình một nền tảng cơ bản chắc chắn và có sức thuyết phục các trái chủ nhỏ lẻ hơn: thâu tóm các nhà máy sản xuất thượng nguồn cho các dự án lắp ráp chế tạo của họ.

Ví dụ, chủ dự án đường sắt tốc độ cao mua lại nhà máy thép cho mục đích chủ động nguồn nguyên vật liệu cho công trình của mình. 

Đó nên được coi là điểm sáng mang tính hướng công nghệ, ngược với xu hướng cũng đang song song phát triển trong năm nay, là các thương hiệu Việt Nam bị các doanh nghiệp nước ngoài thâu tóm - xu hướng có thể giúp người Việt Nam có thêm công ăn việc làm, mở rộng thị trường, nhưng có thể dẫn đến hậu quả quá lệch theo hướng gia công, nhưng "rỗng công nghệ".

Chi tiêu nhiều nhờ khả năng huy động vay nợ trên cơ sở năng lực trả nợ tốt - nhờ vào các trụ cột sản xuất cơ bản hiện có, và kỳ vọng về hiệu quả đầu tư trong tương lai thông qua các cải cách thể chế và sử dụng dòng tiền đúng nơi đúng chỗ. Đó có thể là một mô tả ngắn gọn cho nền kinh tế năm 2025. ■