Mặt trái của nhập tịch cầu thủ

Sau khi bị loại khỏi ASEAN Cup 2024, HLV Shin Tae Yong vùng vằng trước truyền thông, tuyên bố rằng "Indonesia chắc chắn sẽ vô địch nếu có đủ đội hình mạnh nhất".

Bóng đá vốn không có chữ "nếu", và giả thiết của vị HLV người Hàn Quốc vốn đã sai ngay từ đầu.

Vì sao Indonesia phải dùng đội hình trẻ?

"Nếu chúng tôi có đầy đủ đội hình mạnh nhất" có lẽ là câu giả thiết được các HLV bóng đá nhắc đến nhiều nhất. Những ngày gần đây, ngay cả một tên tuổi lớn như Pep Guardiola cũng phải thường xuyên than thở như vậy, để biện bạch cho đợt thoái trào đang diễn ra ở Man City.

Nhưng dẫu sao, lời than vãn của Pep vẫn đáng được thông cảm, khi ông mất nhiều cầu thủ vì chấn thương. 

Còn với ông Shin Tae Yong, mệnh đề giả thiết của ông vốn hoàn toàn vô vọng. Indonesia quả thật đã mất gần như toàn bộ các trụ cột đội tuyển một năm qua ở ASEAN Cup. Nhưng đó không phải vì một sự xui rủi nào cả, mà là chuyện đã xác định từ trước.

Có cả thảy 14 cầu thủ nhập tịch của bóng đá Indonesia vắng mặt ở ASEAN Cup. Toàn bộ đều đang chơi bóng ở phương Tây (13 ở châu Âu, 1 ở Mỹ). Vì ASEAN Cup 2024 không diễn ra trong lịch FIFA Days (các giai đoạn thi đấu quốc tế được FIFA ấn định), CLB không có nghĩa vụ phải nhả người. 

Và lẽ dĩ nhiên họ sẽ không nhả. Một giải đấu ở tít phương Đông xa xôi thuộc "vùng trũng" của làng bóng đá, với lịch thi đấu và thể thức chẳng giống ai và lại diễn ra ngay mùa đông, là chuyện không hề được khuyến khích cho những cầu thủ đã chinh chiến quanh năm suốt tháng.

Rafael Struick là ngôi sao nhập tịch duy nhất có thể trở về tham dự ASEAN Cup. Nhưng đó là bởi anh chơi bóng cho Brisbane Roar - một đội hạng xoàng ở Úc, nơi có khoảng cách địa lý với Đông Nam Á tương đối gần, và vốn cũng chẳng phải là giải đấu đỉnh cao.

22/24 cầu thủ Indonesia dự ASEAN Cup 2024 trong độ tuổi U22, khiến họ trở thành một đội trẻ tham dự một giải đấu của các đội tuyển quốc gia. Việc Indonesia sớm bị loại là điều đã được dự báo trước. 

HLV Shin Tae Yong thật ra có thể lựa chọn giải pháp an toàn hơn nếu gọi lên tuyển những ngôi sao giàu kinh nghiệm người bản địa. Không có ngôi sao nhập tịch, ông Shin cũng loại luôn cả phần tốt nhất còn lại để chọn một đội hình trẻ. Tại sao như vậy?

Thật ra đó là lựa chọn đúng đắn của ông Shin, hay thậm chí là của Liên đoàn Bóng đá Indonesia (PSSI). Indonesia cử đội hình trẻ tham dự ASEAN Cup 2024 vì mục tiêu rèn luyện bóng đá trẻ, và đó cũng là con đường giúp họ thoát được nỗi lo trong tương lai. Bóng đá Indonesia sẽ thế nào khi làn sóng, hay hiệu ứng cầu thủ nhập tịch qua đi?

9 tháng trước, khi PSSI đẩy mạnh việc nhập tịch cầu thủ, xây dựng nên trọn vẹn một đội hình từ cầu thủ Indonesia kiều bào sinh trưởng ở nước ngoài. 

Ban đầu, chính người hâm mộ Indonesia đã chỉ trích chính sách này. Nhập tịch vài ba người là chuyện nền bóng đá nào cũng phải làm ngày nay, nhưng Indonesia nhập tịch quá nhiều. Trước những chỉ trích, phó chủ tịch PSSI Zainudin Amali phải lên tiếng trấn an người hâm mộ: 

"Chúng tôi nhập tịch cầu thủ vì mục tiêu ngắn hạn, chứ không phải vì muốn loại bỏ cầu thủ bản địa. Tương lai bóng đá Indonesia vẫn là sự phát triển hệ thống, bắt đầu từ công tác đào tạo trẻ. Có thể tương lai bóng đá Indonesia không cần phải nhập tịch cầu thủ nữa".

Cần tỉnh táo với "ngoại binh"

Nếu ông Shin Tae Yong có đầy đủ lực lượng, khoảng 15-16 tuyển thủ quốc gia Indonesia tham dự mọi giải đấu sẽ là những ngôi sao nhập tịch. Con số này có thể lại tăng cao hơn nữa trong 1-2 năm tới. 

Và như vậy, cả những ngôi sao xuất sắc nhất của Indonesia cũng không có cửa chen chân vào đội hình đá chính. Bóng đá Indonesia phải thừa nhận một sự thật chẳng mấy hay ho - vì giấc mơ World Cup, thế hệ cầu thủ đang ở tuổi đỉnh cao phong độ của họ chỉ là một thế hệ bỏ đi.

Kể cả khi ông Shin có mang những cầu thủ thuần bản địa tốt nhất đến ASEAN Cup 2024, Indonesia cũng chưa chắc chơi tốt. Vì đã hơn nửa năm qua, những cầu thủ này gần như "quên" mất cảm giác đá chính cùng nhau trong màu áo tuyển quốc gia. 

Họ mất vị trí hoàn toàn vào tay các ngôi sao chơi bóng ở nước ngoài. Và cũng vì vậy, PSSI cùng ông Shin chọn cách đầu tư cho bóng đá trẻ.

Indonesia có thể giành vé dự World Cup với dàn sao nhập tịch. Nhưng sau World Cup sẽ là gì? Chưa có nền bóng đá nào đổi đời chỉ nhờ việc giành lấy tấm vé dự World Cup. 

Như phát biểu của ông Amali, người Indonesia cần tấm vé World Cup chỉ để tạo nên một hiệu ứng nhất thời, để rồi khai thác hiệu ứng đó cho những chiến lược dài hơi hơn. Làn sóng nhập tịch rồi cũng phải chấm dứt, bởi nó tước đoạt cơ hội chơi bóng trên tuyển của cầu thủ bản địa.

Đó là mặt trái mà mọi nền bóng đá cần thành tích gấp gáp đều phải đối mặt. Gần đây nhất, Saudi Arabia khốn khổ ở vòng loại World Cup vì chính giải đấu hào nhoáng của họ. Bóng đá Saudi Arabia không nhập tịch, nhưng họ mang về hàng trăm ngôi sao từ phương Tây và dẫn đến hậu quả là cầu thủ bản địa ngày càng bị thu hẹp môi trường chơi bóng.

Abdullah Al-Hamdan là một ví dụ. Khoảng 3 năm trước, anh được đánh giá là viên ngọc quý của bóng đá Saudi khi ghi đến 6 bàn trong 10 lần ra sân đầu tiên cho tuyển quốc gia. Nhưng đà phát triển của Al-Hamdan đứng lại hoàn toàn 2 năm qua. Tiền đạo của Al-Hilal chơi thêm hơn 20 trận mà chỉ ghi được vỏn vẹn 1 bàn.

Vì sao Al-Hamdan sa sút? Vì ở Al-Hilal, đội bóng mạnh nhất và cũng có dàn sao phương Tây hùng hậu nhất, anh hoàn toàn chỉ là một cầu thủ dự bị. 

Tiền đạo 25 tuổi mới được ra sân đá chính 4/13 trận ở Saudi Pro League mùa này. Anh không tài nào cạnh tranh nổi chỗ đứng trong một đội hình có Neymar, Mitrovic và Leonardo - những cầu thủ hoàn toàn vượt trội so với trình độ bóng đá Saudi Arabia.

Saudi Pro League là giải đấu số 1 châu Á trong mở rộng hạn ngạch cho cầu thủ nước ngoài. Mỗi đội được cho phép đăng ký tối đa 8 cầu thủ nước ngoài và thêm 2 cầu thủ nữa trong độ tuổi U21. 

Hậu quả là các ngôi sao Saudi Arabia từ chỗ đá chính 40-50 trận mỗi năm, giờ giảm mất 2/3 thời lượng thi đấu. 7-8 năm trước, bóng đá Trung Quốc từng trải qua tình cảnh này, dù số lượng ngôi sao quốc tế ở China Super League chỉ bằng một nửa Saudi Pro League ngày nay.

Nhập tịch cho tuyển quốc gia hay mua cầu thủ nước ngoài cho giải cấp CLB là con đường tắt để một nền bóng đá trung bình có thể tiếp cận trình độ quốc tế ngắn nhất. Nhưng cách làm đó đồng thời cũng để lại những nỗi lo, khi cơ hội của cầu thủ bản địa ngày càng ít đi, và cả động lực để đào tạo cầu thủ cũng không còn.■