NDAA và châu Á - Thái Bình Dương

Trong "Phân đoạn F: Về các vấn đề liên quan tới châu Á" của NDAA, trang 1.015 - 1.055, được công bố để các bên liên quan nghiên cứu, có thể thấy ưu tiên bậc nhất hiện nay với Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương là hình thành 

"(i) Một khuôn khổ để sử dụng sự gắn kết ngoại giao và gắn kết tình báo, khi thích hợp, nhằm thông báo cho các đồng minh và đối tác về nguy cơ gia tăng trong việc đối phương liên kết", 

"(ii) Nhằm đảm bảo sự hỗ trợ của các đồng minh và đối tác trong việc chống lại việc đối phương liên kết"; 

Và "(iii) nhằm đánh giá và giúp giải quyết, khi thích hợp, những điểm yếu và khoảng trống về khả năng của các đồng minh và đối tác để chống lại các mối đe dọa từ việc đối phương liên kết".

Vì sao ngay đầu phân đoạn nói về các vấn đề liên quan tới châu Á, Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ đã ba lần nói tới nguy cơ "đối phương liên kết"?

Những đối phương nào liên kết?

Đoạn chỉ đạo cụ thể các biện pháp chống lại "đối phương liên kết" nêu rõ: 

"Không trễ hơn 60 ngày sau ngày ban hành đạo luật này, Bộ trưởng Ngoại giao, Bộ trưởng Quốc phòng, Bộ trưởng Ngân khố, Bộ trưởng Thương mại và Giám đốc Tình báo quốc gia, mỗi người sẽ thành lập riêng một nhóm làm việc về các đối thủ liên kết bao gồm: (I) Cộng hòa nhân dân Trung Hoa; (II) Liên bang Nga; (III) Cộng hòa Hồi giáo Iran; và (IV) Cộng hòa dân chủ nhân dân Triều Tiên".

Việc Hoa Kỳ công khai nêu nguy cơ "đối phương liên kết" trong đạo luật NDAA này từng được báo chí nêu ra trước đó. Một bài trên tạp chí National Defense 30-7 đặt tít: "Sự liên kết ngày càng tăng giữa các đối thủ tiềm năng đang tạo ra những thách thức cho Hoa Kỳ". 

Tác giả bài báo đúc kết ý kiến các chuyên gia của một hội thảo do Trung tâm Vì một nền an ninh của Hoa Kỳ (CNAS) tổ chức, phản ánh "sự liên kết giữa Nga, Trung Quốc, Triều Tiên và Iran mang lại những hệ lụy cho chính sách đối ngoại và kinh tế của Hoa Kỳ, nhưng mối đe dọa quân sự mới là quan ngại đặc biệt".

Các chuyên gia đã thảo luận về chủ đề "Trục bất ổn: Đánh giá hợp tác quân sự ngày càng tăng giữa Nga, Trung Quốc, Iran và Triều Tiên". 

Tác giả đặc biệt trích dẫn phát biểu của Andrea Kendall-Taylor, nghiên cứu viên cao cấp và giám đốc chương trình an ninh xuyên Đại Tây Dương của CNAS: "Thay vì coi các nước này là những thách thức riêng lẻ, điều quan trọng hiện nay là chúng ta cần hiểu rõ sự hợp tác giữa họ".

Tất nhiên, mối đe dọa quân sự từ sự hợp tác này nhiều khi cũng chỉ là chuyện do Hoa Kỳ tự nghĩ ra, tỉ như trường hợp Iran. 

Richard Fontaine, giám đốc điều hành CNAS mà National Defense trích lời nói có nhiều ý kiến, nhận xét rằng "Trục bất ổn" thực ra chưa từng là một "hiện tượng" rõ ràng, bằng cớ là các cuộc tấn công của Israel và Mỹ vào Iran đã không dẫn tới phản ứng gì đáng kể từ Nga, Trung Quốc hay Triều Tiên.

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là không có sự hợp tác giữa các nước nêu trên. 

"Cần nhấn mạnh rằng chúng ta đang nói về sự liên kết chớ không phải một liên minh, một thỏa thuận phòng thủ chung - ông Fontaine nói - Kể từ vụ tấn công vào Iran, người ta đã thấy các bộ trưởng quốc phòng Iran và Trung Quốc gặp nhau để thảo luận về hợp tác quốc phòng…, đã có các cuộc tập trận hải quân Iran - Nga. Nga đã phóng một vệ tinh của Iran".

Điều chỉnh sách lược ở châu Á - Thái Bình Dương

Từ đánh giá đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 18-12 đã ký ban hành NDAA, bao gồm khoản ủy quyền lên tới 1 tỉ đô la cho Sáng kiến Hợp tác an ninh Đài Loan, mở rộng cơ hội cho các đội huấn luyện của Lực lượng Tuần duyên Mỹ hoạt động tại Đài Loan và có điều khoản hỗ trợ nỗ lực gia nhập IMF của hòn đảo này.

Theo ông Trump, các điều khoản này nhằm mục đích "ấn định lập trường của Hoa Kỳ trong các vấn đề quân sự và đối ngoại" mà ông, với tư cách tổng tư lệnh và tổng thống, là người chịu trách nhiệm tối cao.

Cụ thể, theo NDAA, Lầu Năm Góc được yêu cầu "cho phép triển khai năng lực hệ thống không người lái và chống không người lái" với Đài Loan trước ngày 1-3-2026, bao gồm cả việc cùng sản xuất hệ thống này để quân đội Mỹ và Đài Loan sử dụng theo đúng đạo luật quan hệ Đài Loan, Taipei Times 20-12 loan tin.

Về phía Nhật Bản, tâm trạng tỏ ra không hào hứng cho bằng. Hôm 9-12, Asia Society đã nêu rõ rằng sự trở lại của ông Trump vào Nhà Trắng đã gây ra những căng thẳng sâu sắc trong quan hệ Mỹ - Nhật. Sau khởi đầu đầy hứa hẹn vào đầu năm 2025, việc áp đặt thuế quan khắc nghiệt tạo ra những rạn nứt đe dọa làm đổ vỡ mối quan hệ an ninh.

Cũng theo Asia Society, nay đã một năm sau khi chính quyền Trump nhậm chức, vẫn chưa thấy khả năng đạt được một thỏa thuận thương mại. 

Trong khi đó, "các mối đe dọa đang gia tăng theo cấp số nhân ở khu vực lân cận của Nhật Bản, với việc Trung Quốc, Triều Tiên và Nga liên kết các mục tiêu chiến lược và tăng cường hợp tác quốc phòng". 

Càng đáng nói, điều này đang diễn ra "trong bối cảnh chính trường Nhật Bản đã chao đảo, đưa một nhà lãnh đạo mới lên nắm quyền trong một chính phủ liên minh mong manh và bất ổn".

Có thể, phía Nhật không thấy có gì khả quan hơn sau những chuyến đi thăm dò châu Á như của tân Thứ trưởng quốc phòng Hùng Cao vào đầu tháng 11, chuyến đi mà Breaking Defense 21-11 thuật lại: 

"Các chuyến thăm của ông Cao... phản ánh một thực tế cơ bản: Hoa Kỳ không thể đơn phương đảm bảo an ninh Thái Bình Dương. Khu vực này quá rộng lớn, thách thức quá đa dạng, và nguồn lực cần thiết quá lớn đối với bất kỳ quốc gia nào".

Theo đó, Hoa Kỳ đang có một mạng lưới đồng minh và đối tác vô song, cùng chia sẻ mối quan ngại về hành vi cưỡng ép và sự xói mòn trật tự quốc tế dựa trên luật lệ. Nhân đây, trong NDAA cũng có một phần nói về Việt Nam, ngắn gọn trong một câu ở điều 1267: "Gia hạn thẩm quyền chuyển giao ngân quỹ cho việc xử lý dioxin tại Biên Hòa".

Trong một diễn biến khác, hôm 16-12, Hoa Kỳ đã ký các thỏa thuận hợp tác quốc phòng với Nhật Bản và Philippines để tăng cường khả năng răn đe trong chuỗi đảo đầu tiên, gồm Nhật Bản, Philippines và Đài Loan, theo Taiwan Times 16-12.■