Người bên ta là ai? Biết họ để 'trăm trận trăm thắng'

Rất nhiều lúc trong đời, ta tự hỏi vì sao mình yêu người này mà lại không phải người kia?

Câu hỏi này đã làm điên đầu bao thế hệ triết gia, nhà tâm lý và các nhà thơ. Bao nhiêu lý thuyết, thí nghiệm đều không giải thích được thỏa đáng bí mật này. 

Chúng ta có thể ở trong một căn phòng đầy những người đẹp đẽ, giỏi giang, hấp dẫn, lại sẵn sàng phiêu lưu tình ái nữa chứ; thế mà cuối cùng ta chỉ chọn một người và để ý nhất cử nhất động của người ấy, mặc dù so ra anh ấy/cô ấy thua đứt những người kia.

Mười năm về trước, nhà nhân chủng học sinh học Helen Fisher tại Viện Kinsey ở Đại học Indiana đã bắt tay vào trả lời câu hỏi: “Ta đã chọn người để yêu ra sao?”. 

Giáo sư Fisher đưa một cơ số người đang yêu ở các giai đoạn khác nhau đi scan não. Họ là những người mới yêu còn nông nổi, đang yêu đã biết tỏng nhau rồi, hoặc chán rồi nhưng vẫn chưa bỏ được… Sau đó, Fisher tìm kiếm những bằng chứng về thần kinh học để giải đáp.

Và Fisher đã thấy: hóa ra nguồn cơn mọi thứ không phải là khoa tâm lý học, mà là sự vận hành của bộ não, bộ gen, các hormone và các chất dẫn truyền thần kinh. 

Nghiên cứu này giúp người ta hiểu ra vì sao mình chỉ thấy thích thú với dạng người này mà không phải dạng người kia, cả trong tình yêu, bạn bè lẫn công việc; vì sao hai người cá tính trái ngược nhau hoàn toàn lại gắn với nhau trọn đời; và vì sao cũng có hai người tính giống nhau như đúc nhưng cũng vẫn sống với nhau trọn đời.

Và khi hiểu được người yêu của bạn thuộc loại người nào, bạn sẽ biết người ta thích gì, không thích gì. Từ đó, bạn điều chỉnh mình cho mọi thứ được tốt hơn.

TỪ NGƯỜI YÊU CHUYỂN SANG ĐỒNG NGHIỆP

Những phát hiện này của Fisher có lý đến mức nhiều công ty đang sử dụng nó để phòng nhân sự tuyển người, dùng người, phân bổ việc cho đúng người.

Tóm tắt, giáo sư Fisher thấy người ta có bốn hệ thống sinh học cho ra 4 loại tính cách nổi trội. Bốn hệ thống đó là: Dopamine, Serotonin, Testosterone và Estrogen.

Dopamine và Serotonin quyết định mức độ dám mạo hiểm của một người. Testosterone và Estrogen là những hormone quyết định não người ấy nghĩ theo kiểu nam hay kiểu nữ.

Chúng ta ai cũng có cả 4 hệ thống này. Người, khỉ, thằn lằn hay chuột đều thế. Nhưng mức độ mạnh - yếu của từng hệ thống lại khác nhau ở mỗi người. Một số người sẽ có hai hệ thống nổi trội. 

Một số người cân bằng cả bốn hệ thống. Bốn hệ thống hợp lại cho ra những đặc điểm rõ ràng của một con người. Biết được ai thuộc type người nào, có thể nói ta sẽ trăm trận trăm thắng. Nhưng làm sao biết được?

LÀM SAO BIẾT ĐƯỢC “AI LÀ AI”?

Nhân quần thì đa dạng nhưng tựu trung, theo giáo sư Fisher, có 4 loại, được chi phối bởi 4 loại hóa chất:

- Người nào có tính mạo hiểm, ưa tò mò, bồng bột, tình cảm mà độc lập, năng lượng lúc nào cũng bừng bừng, gặp nguy nan thì rất linh động, thoải mái như không, ấy là người thuộc type DOPAMINE cao.

- Người nào yêu truyền thống, ôn hòa và điềm tĩnh khi gặp chuyện bất ưng, nghĩ gì cũng thấu đáo, làm gì cũng lên kế hoạch rõ ràng, người ấy là type SEROTONIN cao.

- Người nào thẳng thắn, quyết đoán, tính “dữ dữ”, cứng rắn, khó để người khác đọc được yêu ghét của mình, trong mọi việc rất lý trí và không chịu thua ai, rất giỏi trong những công việc có hệ thống, quy luật rõ ràng (như nhạc, như toán, như điều khiển xe cộ, máy bay…) thì người ấy thuộc type TESTOSTERONE cao.

- Người nào mơ mộng, hay tủi thân, thấy gì cũng động lòng vận vào mình, tình cảm và cả tin, nhạy cảm với vui buồn của người khác, người ấy thuộc type ESTROGEN cao.

Sau khi đã chia ra 4 loại, giáo sư Fisher lập ra bảng trắc nghiệm với 56 câu, đến nay đã có hơn 14 triệu người tham gia trả lời. 

Phân tích kết quả từ hơn 100.000 người ở 6 quốc gia, Fisher thấy rằng đàn ông rõ ràng thuộc nhóm thiên Testosterone và phụ nữ thuộc nhóm thiên Estrogen, nhưng cả nam lẫn nữ đều phân bổ như nhau cho type thiên Dopamine và thiên Serotonin, tức là có nam nhút nhát và nữ kiên cường, cũng như có nữ chuyên thờ cúng tổ tiên và nam cả đời không về quê thăm mộ ông bà cố.

BIẾT AI NHÓM NÀO, TRĂM TRẬN TRĂM THẮNG

Quan trọng nhất, Fisher tìm ra loại người nào sẽ có “ái tính” với loại người nào. Bà thấy:

- Người thuộc type Dopamine thích người Dopamine.

- Người Serotonin thích người Serotonin.

- Người Testosteron thích người Estrogen.

- Người Estrogen thích người Testosteron.

Thế nhưng trong làm việc, không có tình yêu tình báo gì xen vào, bạn lại cần phải nương theo tính cách gốc của người đối diện mà cư xử cho phù hợp.

Đại khái:

1. Gặp phải người Dopamine, bạn cần có nhiều ý tưởng mới. Họ ghét người nào chán ngắt, đều đều. Bạn phải nhiều năng lượng, lạc quan, rất uyển chuyển trong xử lý tình huống và có nhiều lựa chọn cho họ chọn.

Đừng nói chuyện quá chi tiết với người Dopamine. Kể chuyện gì cho họ thì đừng lan man tường thuật cả quá trình. Đừng ép họ phải đúng giờ, sát sao kỷ luật. Đừng dùng chữ “đừng” quá nhiều với họ.

2. Gặp phải người Serotonin, bạn cần chứng tỏ lòng trung thành bền bỉ hơn là chứng tỏ sự thú vị của mình. Bàn việc gì với họ thì đừng có đại khái mà phải cụ thể, có lớp lang và bình tĩnh.

Đã lên kế hoạch gì với họ thì cứ nhất nhất mà theo. Luôn nhấn mạnh cho họ thấy mình yêu truyền thống. Kể chuyện cho họ thì nhớ đi vào chi tiết.

Với người Serotonin thì đừng nói những chuyện hoang đường, tưởng tượng, không có chứng cứ. Đừng bày ra trước họ các nguy cơ để họ lo. Tránh bàn việc với họ xong rồi bỏ lửng. Không được bừa bộn nếu muốn sống cùng họ.

3. Gặp phải người Testosterone thì cần gì cứ nói thẳng, tập trung vào mục đích, thật hợp lý vào. Trình bày việc gì với họ thì đi từ đại cương trước rồi vào chi tiết sau, nếu phản biện phải trên dữ kiện chính xác.

Họ thích được đối xử công bằng và nếu ra lệnh cho họ thì mệnh lệnh rõ ràng vào.

Với người Testosteron, bạn đừng tự hạ mình, đừng quá khiêm tốn trước họ. Đừng xin lỗi dễ dãi. Tránh nhìn chằm chằm vào mắt họ. Tránh những câu lên vẻ đạo đức dạy đời phải thế này, phải thế kia. Tránh dạt dào tình cảm, lưỡng lự, nói chuyện vô căn cứ.

4. Gặp phải người Estrogen, bạn nên tỏ ra là người biết nghĩ đến đường dài, biết cân đối giữa cảm xúc và thực tế. Tìm ra những điểm đồng thuận nếu phải tranh cãi với họ. Khen nhiều vào, nhưng khen cho đúng. Thể hiện sự ân cần và cảm xúc của bạn.

Với người Estrogen thì chớ có tỏ ra tranh đua và đối đầu cùng họ. Đừng cắt lời. Đừng bắt họ đưa ra quyết định mà không để họ cân nhắc hết các khả năng. Đừng xa cách và lạnh lẽo. Đừng quên là type người này nhìn vào việc gì cũng thấy ẩn náu một ý nghĩa - tính nữ mà!

KẾT LUẬN

Kết quả nghiên cứu là thế nhưng nếu khi áp dụng mà kém hiệu quả, bạn cũng không nên bực mình. Vì con người ta “có lúc”, bốn hệ thống trong người dao động mức này mức kia, cả “ta” lẫn “địch”.

Cuối cùng, nếu thấy khoa học là khó quá và tên các hormone trên quá lằng nhằng thì một nguyên tắc lớn nhất bao trùm cho bất kể type người nào, ấy là quay về phương Đông, với ông Khổng Tử: “Cái gì mình không thích họ làm với ta thì ta cũng chớ làm với họ”.■