Người Mỹ có còn tỉnh táo?

Biểu đồ thể hiện tỉ lệ ủng hộ hai ứng viên theo nhân khẩu học CNN/ORC

 Kể từ thời Eisenhower cách đây hơn 60 năm, hầu hết các đảng ở Mỹ chỉ giữ được Nhà Trắng trong 8 năm (trừ ngoại lệ giai đoạn Reagan - Bush cha). Sau hai nhiệm kỳ cùng đảng, cử tri Mỹ thường muốn thay đổi.

Bà Clinton dẫn 9 điểm

Nhưng các thăm dò trước và ngay sau hai kỳ đại hội của phe Cộng hòa và Dân chủ đang cho một kết quả khác: bà Clinton có lợi thế lớn và đang dẫn khá xa tại một loạt bang còn ngả nghiêng. Cuộc thăm dò mới nhất của CNN/ORC cho thấy bà Clinton dẫn ông Trump tới 9 điểm phần trăm trên phạm vi toàn quốc.

Điều này không bất ngờ khi giới phân tích đã chỉ ra từ lâu điểm yếu cốt tử của ông Trump: những nhóm cử tri quan trọng ở các bang tranh chấp như da đen, người Mỹ Latin, phụ nữ, người nhập cư đều căm ghét nhà tài phiệt kiêm ngôi sao truyền hình thực tế này.

Tỉ phú bất động sản người New York bắt đầu cuộc bầu cử của ông bằng cách gọi người Mexico là “những kẻ cưỡng hiếp và tội phạm”, sỉ nhục phụ nữ và chỉ trích cựu binh John McCain, một người Cộng hòa rất được lòng các nhóm cựu binh và đa số dân Mỹ.

Lối ăn nói bỗ bã, bạt mạng của Trump trong khi là điểm yếu, cũng lại chính là điểm mạnh nhất của ông. Nhờ thế mà ông Trump đã giành chiến thắng trong nội bộ phe Cộng hòa trước 16 đối thủ, bao gồm những chính trị gia sừng sỏ như cựu thống đốc Jeb Bush, thượng nghị sĩ Marco Rubio (đều của Florida), thống đốc Chris Christie của New Jersey.

Những ngôn từ bất chấp lề thói và các quy tắc chính trị thông thường của ông Trump vẫn thu hút một lượng cử tri quan trọng, như nhóm da trắng trình độ giáo dục thấp và sống ở các vùng nông thôn, những người tin ông tỉ phú New York có thể mang lại thay đổi cho nước Mỹ.

Do cách tính đại cử tri của bầu cử Mỹ (chiến thắng mỗi bang giành được toàn bộ đại cử tri của bang đó), các ứng viên thường tập trung vào các bang tranh chấp, còn ngả nghiêng (swing states), chứ ít bận tâm tới các bang truyền thống vốn đã có “tiền sử” lâu dài bỏ phiếu cho đảng này hay đảng kia. Cuộc bầu cử, vì thế, sẽ chỉ quyết liệt nhất ở 10-11 bang tranh chấp.

Trong lúc này, ông Trump đang đối mặt khó khăn rất lớn khi phe Dân chủ liên tục thắng ở 18 bang kể từ năm 1992 tới nay, giúp họ đảm bảo khoảng 242 phiếu đại cử tri. Con đường chiến thắng (270 phiếu đại cử tri) của họ với các bang tranh chấp vì vậy thường rộng và có nhiều phương án hơn phe Cộng hòa.

Hành trình đại cử tri: khó cho ông Trump

New York Times trích phân tích của những nhân vật kỳ cựu phe Cộng hòa chỉ ra con đường tới 270 phiếu đại cử tri của ông Trump thực tế rất hẹp và ngày càng khó hơn. Theo tính toán, ông Trump sẽ buộc phải thắng bà Clinton ở ba bang tranh chấp lớn nhất: Florida (29 đại cử tri), Ohio (18) và Pennsylvania (20). Phe Dân chủ đang có lợi thế ở cả ba bang này.

Tổng thống Barack Obama từng giành chiến thắng ở cả ba bang này trong các năm 2008 và 2012. Ngoài ra, chưa có ứng viên tổng thống Cộng hòa nào thắng ở Pennsylvania suốt gần ba thập kỷ qua. Với thông điệp đầy khiêu khích khiến rất nhiều cử tri nữ và Latin tức giận, ông Trump có vẻ đã không còn cơ hội ở nhiều bang tranh chấp quan trọng.

Các thăm dò của cả hai phe Dân chủ và Cộng hòa cho thấy bà Clinton đang có lợi thế ở các bang như Colorado và Virginia, bang nhà của người liên danh phó tổng thống với bà - thượng nghị sĩ Tim Kaine. Cả hai bang này từng bỏ phiếu cho George W. Bush, tổng thống Cộng hòa đắc cử nhờ chú trọng đặc biệt vào lá phiếu của các cử tri Latin và người trung lưu nông thôn, điều mà ông Trump đang làm rất tệ.

Phe Cộng hòa cũng có nhiều mối lo ở North Carolina, một bang thường nghiêng về phía họ, nơi có đông cử tri da đen và da trắng có trình độ, cả hai đều là những nhóm cử tri nhìn chung không thích ông Trump.

Với tình hình các nhóm cử tri hiện tại, ông Trump được đánh giá chỉ có thời gian và tiền bạc để tập trung vào 3-4 bang mà ông có hi vọng chiến thắng. Dù ông Trump chưa định bỏ hết cả 11 bang tranh chấp, các cố vấn phe Cộng hòa đang ngày càng xác định rằng chiến thuật để giành chiến thắng thực tế nhất của ông Trump giờ chỉ còn có một: thắng cả ba bang tranh chấp lớn nhất và giữ được bang North Carolina tiếp tục ủng hộ phe Cộng hòa.

John Brabender, chiến lược gia phe Cộng hòa từng hoạt động nhiều ở Pennsylvania và vùng Trung Tây nước Mỹ, cho rằng ông Trump vẫn còn khả năng chiến thắng, ngay cả khi các bang thật sự còn đang tranh chấp hiện giờ của ông thấp hơn nhiều so với những cuộc bầu cử trước đó.

Thách thức lớn nhất để biến điều đó thành hiện thực là phải chiến thắng tại Pennsylvania, nơi chưa ứng viên Cộng hòa nào thắng suốt gần 30 năm qua. “Ông Trump phải thắng ở cả ba bang lớn nhất? Đương nhiên - ông Brabender nói với tờ New York Times - Nhưng mục tiêu phải thắng cả ở Pennsylvania để thắng cử được cho thấy nhiệm vụ lần này rất khó khăn”.

Sự tự tin của phe Dân chủ

Việc ông Trump không thể mở rộng bản đồ tranh chấp sẽ khiến các cử tri của bà Clinton vui hơn, dù những cuộc thăm dò cho thấy ông Trump vẫn tiếp tục nhận được sự ủng hộ đáng kể.

Thống đốc Terry McAuliffe của Virginia, đồng minh chính trị lâu năm của nhà Clinton, nói bà Clinton có thể bóp chết chiến dịch của ông Trump bằng chiến thắng ở bang Virginia và một bang tranh chấp khác như Florida. “Nếu (phe Dân chủ) lấy được cả Florida và Virginia, phe Cộng hòa sẽ không thể nào thắng cử được - ông McAuliffe nói - Trên góc độ đại cử tri, chúng tôi đang có thế rất mạnh lúc này”.

Trong giai đoạn đầu tranh cử, ông Trump hi vọng việc thu hút được cử tri lao động da trắng và cử tri độc lập có thể giúp tạo áp lực ở các bang truyền thống của phe Dân chủ như New York và Massachusetts.

Giám đốc tranh cử của ông Trump, Paul Manafort, nói ông Trump từng định tranh cử ở cả các bang mà phe Dân chủ mạnh như New Jersey và Oregon. Ông Manafort nói: “Chúng tôi có rất nhiều cách, nhiều hơn ông Romney (Mitt Romney, ứng viên tổng thống Mỹ của phe Cộng hòa năm 2012) nhiều”.

Nhưng trong nhiều cuộc họp kín, các cố vấn của ông Trump giờ nhìn thực tế hơn về bản đồ tranh cử. Phe Cộng hòa tin rằng hiện ông Trump có ít phương án chiến thắng hơn rất nhiều so với ông Romney hay ông McCain, sau các thông điệp làm các cử tri như phụ nữ và cử tri da màu căm ghét.

Ngoài ra, ông Trump tranh cử ở thế kém bà Clinton rất nhiều về cả khả năng tổ chức cũng như tài chính để có thể thật sự cạnh tranh ở tất cả các bang. Cho đến cuối tháng 6, ngân khoản tiền mặt trong chiến dịch tranh cử của ông Trump chỉ còn bằng một nửa so với của bà Clinton, 20 triệu so với 44 triệu USD.

Chênh lệch lực lượng: 70 đấu 700

Đội ngũ nhân viên trong chiến dịch tranh cử của ông Trump hiện vào khoảng 70 người, so với khoảng 700 của bà Clinton. Trong tháng 6, phe bà Clinton chi khoảng 26 triệu USD cho quảng cáo, trong khi phe của ông Trump chỉ chi chưa đầy 2 triệu USD.

Ở vài bang tranh chấp chính, chiến dịch của ông Trump chưa phê chuẩn ngân sách cuối cùng cho các hoạt động, khiến phe Cộng hòa ở các bang này không rõ liệu ông có thể tiến hành các chiến dịch quảng cáo hay vận động cử tri bỏ phiếu được không.

Tại một số bang quan trọng, ông Trump tiếp tục đối mặt với sự phản đối của chính các đảng viên của mình: ở Ohio, ông mâu thuẫn công khai với thống đốc John Kasich, người từng từ chối, không tuyên bố ủng hộ ông. Ở Florida, một số nhân vật Cộng hòa đầy ảnh hưởng thuộc các nhóm Latin đã không tuyên bố ủng hộ ông.

Nhiều nhân vật tên tuổi khác của phe Cộng hòa cũng đã dứt khoát từ chối ủng hộ ứng viên của đảng họ trong cuộc bầu cử sắp tới: thượng nghị sĩ John McCain, gia đình Bush gồm hai cựu tổng thống và một cựu thống đốc, rồi gần đây nhất là tỉ phú Michael Bloomberg, cựu thị trưởng New York. Nhưng quan trọng nhất có lẽ là anh em nhà Koch.

Hai tỉ phú Charles và David Koch với tài sản tổng cộng cả trăm tỉ đôla Mỹ trong thời gian dài đã là những người đứng đầu một mạng lưới lớn những người quyên góp quan trọng nhất của phe Cộng hòa. Đến nay họ vẫn chưa tuyên bố ủng hộ ông Trump. Thật ra, lời khuyên của những doanh nhân này với ai muốn bỏ tiền cho phe Cộng hòa là: “Với Trump, đã tới lúc cắt lỗ”.

Ngược lại, bên phía Dân chủ thì sự đoàn kết có vẻ tốt hơn, khi ngay cả kình địch của bà Clinton ở vòng sơ bộ, Bernie Sanders, cũng đã lên tiếng ủng hộ nữ ứng viên tổng thống đầu tiên của nước Mỹ. Joel Benenson, chiến lược gia trưởng của bà Clinton, nói ông Trump chưa tạo ra được bất cứ bang tranh chấp mới nào với phe Dân chủ.

“Chưa có bang nào mà họ khiến chúng tôi phải phòng thủ cả và đó là chúng tôi vẫn chưa tung hết sức” - ông Benenson nói. Nhưng năm nay là một năm lạ kỳ.

Nhìn lại sẽ rất ít người hiểu được vì sao ông Donald Trump, nhân vật được Huffington Post ban đầu chỉ xếp vào mục “Giải trí” khi đưa tin tranh cử, lại thắng được ở phe Cộng hòa đầy rẫy anh tài. Nhu cầu thay đổi của cử tri thực tế là có thật và họ đã lựa chọn một nhân vật khác thường từ bên ngoài chính trường.

David Brooks, cây viết nổi tiếng của New York Times, viết sau hai kỳ đại hội: “Phe Dân chủ đã có kỳ đại hội tốt hơn. Nhưng điều gây sốc là trên góc độ chính trị, có khi nó chẳng tạo ra thay đổi gì”. Theo ông, cuộc chơi mà phe Dân chủ thống lĩnh có thể là “cuộc chơi của quá khứ” và thực tại đã khác.

“Có thể chính trong khoảnh khắc sợ hãi, những cay độc, lo lắng và bi quan cực độ này mà rất nhiều cử tri sẽ cho rằng văn minh là sự thất bại, rằng lạc quan là thứ thuốc phiện của những kẻ ngu dốt và rằng sự khiêm tốn và nền nã đơn giản sẽ thất bại trước những kẻ đồ tể IS (tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng). Nếu điều này đúng thì không chỉ nền chính trị này đã thay đổi, mà nước Mỹ cũng không còn như xưa” - ông viết.■