Nha đam và tin đồn trị ung thư

Lá cây lô hội, còn gọi là nha đam, đã được đông y lẫn tây y công nhận, không chỉ dùng để trị phỏng, diệt khuẩn, chống nấm, nhuận trường mà còn làm làn da thêm mịn màng. Trong nước mới đây lan truyền bài báo nói về lô hội trị được ung thư theo bài thuốc của tu sĩ Romano Zago.

"Thuốc của Chúa"

Romano Zago là tu sĩ dòng "Anh em hèn mọn" (Friars Minor), người Brazil. Khi thi hành sứ vụ linh mục tại những khu ổ chuột ở Brazil, ông học được từ người dân ở đây cách dùng lá lô hội để trị ung thư. Họ là những người mà theo ông, không có tiền để chữa bệnh theo y học hiện đại, đành quay về với "nhà thuốc của Chúa" (God's pharmacy), dùng cây cỏ thảo dược thiên nhiên.

Sau này ông được bề trên điều sang Jerusalem và Ý để dạy tiếng Latin và triết học. Tại đây ông có nhiều cơ hội phổ biến bài thuốc lô hội, trao đổi kinh nghiệm với nhiều nơi đã sử dụng lô hội.

Bài thuốc của ông gồm lá lô hội tươi nghiền nhỏ, mật ong và rượu. Rượu được dùng để hòa tan các hoạt chất trong lô hội, còn mật ong là phương tiện vận chuyển các hoạt chất đó. Theo Romano, lô hội có thể chữa nhiều loại ung thư: ung thư gan, tiền liệt tuyến, vú, bàng quang, bao tử, phổi, não, họng, ruột già… Theo ông, ung thư phổi hơi khó, phải uống lâu hơn. Ung thư bạch huyết (lymphoma) là khó nhất. Ngoài ra, lô hội cũng chữa được các bệnh ngoài da, thấp khớp, viêm khớp...

Có hơn 300 loài lô hội. Loài lô hội mà tu sĩ Romano dùng là Arborescens. Còn ở Việt Nam, lô hội Vera được trồng phổ biến vì dễ trồng, sống dai, chịu nóng mà cũng không cần nhiều nước. Cả hai, Arborescens và Vera, đều thuộc giống Liliaceous, có đặc điểm chung là thân lá mẩy, mọng nước. Loài Vera được khoa học nghiên cứu nhiều nhất, và cũng được dùng phổ biến nhất, đặc biệt là trong mỹ phẩm, vì phần sền sệt (gel) của nó có nhiều, nên khai thác hiệu quả hơn về mặt thương mại. Loài Arborescens của Romano chỉ trở nên nổi tiếng sau khi ông quảng bá công thức lô hội của mình.

Cấu tạo lá lô hội gồm 3 lớp: ngoài cùng là lớp da mỏng (biểu bì). Dưới lớp da là lớp nhựa (latex) và trong cùng là chất sền sệt (gel). Sự khác biệt của các loại lô hội chủ yếu là tỉ lệ các hoạt chất nằm ở hai lớp trong cùng này.

Vỏ lá (lớp da) bị trầy sẽ tươm ra chất nhựa màu vàng nâu rất đắng. Các hoạt chất chính trong chất nhựa này gọi chung là Aloin, thường được dùng làm thuốc xổ, nhuận trường, nhưng dùng nhiều sẽ gây đau quặn bụng, tiêu chảy… Loài Vera có ít nhựa đắng hơn Arborescens.

Lớp nhựa, và đặc biệt là lớp trong cùng (lớp gel) chứa nhiều loại polysaccharides có tính kích thích hệ miễn nhiễm, được xem là có khả năng chống ung thư. Trong lá lô hội còn nhiều thứ khác nữa như các khoáng, vitamin, acid amin, enzyme, chất chống oxid hóa… có thể giúp kháng viêm, kháng khuẩn, kháng vi rút, giảm đau…

Không có bằng chứng chữa khỏi ung thư

Một số nghiên cứu về các hoạt chất của lô hội trong phòng thí nghiệm gợi ý khả năng chống ung thư, nhưng không đủ để áp dụng cho con người. Chẳng hạn nghiên cứu cho thấy Aloe emodin có thể ức chế sự phát triển của tế bào ung thư phổi, đại tràng hoặc bạch cầu. Tuy nhiên, các hiệu quả này chỉ được thấy trong môi trường kiểm soát của phòng lab, và không thể áp dụng trực tiếp cho người.

Tổ chức Cancer Research UK (Anh) kết luận không có bằng chứng khoa học nào chứng minh lô hội có thể điều trị bất kỳ loại ung thư nào, và nó có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng khi sử dụng cho mục đích này. Tử vong khi chích lô hội đã được ghi nhận.

Cơ quan Nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC) thuộc tổ chức WHO đã phân loại chiết xuất từ lô hội là chất có thể gây ung thư loại 2B (có bằng chứng gây ung thư ở động vật thí nghiệm, chưa đủ đối với người).

Mặc dù có những hạn chế trong điều trị, nhưng lô hội cũng có vài lợi ích sức khỏe, chủ yếu là về da liễu. Mayo Clinic, một tổ chức y tế phi lợi nhuận ở Mỹ, cho biết gel lô hội có thể làm tăng tốc độ lành cho các vết bỏng, vết thương độ I và II. Mayo Clinic cũng đề cập đến tiềm năng của lô hội trong việc điều trị bệnh vẩy nến (Psoriasis). Kem chiết xuất lô hội giảm các triệu chứng của bệnh vẩy nến nhẹ đến trung bình, có thể bôi nhiều lần mỗi ngày trong một tháng hoặc lâu hơn.

Lô hội cho thấy tiềm năng có lợi ích sức khỏe răng miệng, giảm mảng bám và viêm nướu. Một số nghiên cứu cho thấy nước súc miệng có thành phần là gel lô hội có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng của viêm niêm mạc miệng (lở miệng) do hóa trị hoặc xạ trị, cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

Lô hội không thể trị được ung thư, nhưng có thể hỗ trợ điều trị nhờ vào đặc tính chống viêm, chống oxid hóa và điều hòa miễn nhiễm. Chẳng hạn lô hội làm dịu kích ứng da và giảm viêm da do xạ trị gây ra, nhưng kết quả không đồng nhất. Trên bệnh nhân ung thư vú có vẻ hiệu quả, nhưng với ung thư khác thì không. 

Có bằng chứng (nhưng còn hạn chế) cho thấy lô hội có thể giúp giảm một số tác dụng phụ của hóa trị, như mệt mỏi hoặc vấn đề tiêu hóa, nhưng cần thêm nghiên cứu để xác nhận. Còn hỗ trợ miễn nhiễm, chống viêm và chống oxid hóa cũng không rõ ràng. Nên cẩn thận, lô hội có thể tương tác với thuốc hóa trị hoặc các loại thuốc khác như thuốc chống đông máu, thuốc trị tiểu đường… làm giảm hiệu quả hoặc tăng độc tính. Do đó, đang trong quá trình điều trị ung thư, không nên dùng vô tội vạ các loại thực phẩm chức năng có lô hội mà không tham khảo ý kiến bác sĩ điều trị.

Còn lợi ích nhuận trường của nhựa lô hội thì hiện nay FDA (Mỹ) và châu Âu đã loại bỏ nhựa lô hội khỏi các thuốc nhuận tràng không kê đơn, do lo ngại liều cao có thể gây tiêu chảy, có vấn đề về thận hoặc mất cân bằng điện giải.

Tóm lại, lô hội không được xem là cách chữa ung thư hiệu quả. Ung thư là bệnh chạy đua với thời gian. Đừng để lỡ thời gian vàng vì lô hội, nên đến bệnh viện để điều trị càng sớm càng tốt.

Làm đẹp kiểu nữ hoàng Cleopatra

Huyền thoại nữ hoàng Cleopatra dùng lô hội để làm đẹp, huống gì các thế hệ hơn 2.000 năm sau. Hiệu quả làm đẹp của lô hội là nhờ khả năng dưỡng ẩm, nhờ các vitamin, khoáng chất, nhất là các chất chống oxid hóa và polysaccharides, góp phần vào lợi ích cho da.

Ngoài dưỡng ẩm, hợp chất aloe sterol có trong lớp gel của lô hội có thể cải thiện độ đàn hồi của da, kích thích nguyên bào sợi sản xuất collagen và elastin giúp làm mềm da và giảm nếp nhăn.

Lô hội cũng giúp mau làm lành vết thương, nhờ tác dụng kháng khuẩn, kháng vi rút và sát trùng. Nó đẩy nhanh quá trình lành vết bỏng độ một và độ hai, kể cả các vềt trầy xước, ngăn ngừa nhiễm trùng.

Lô hội chứa các chất sát trùng như lupeol, acid salicylic và lưu huỳnh, ức chế vi khuẩn, nấm và vi rút, hiệu quả cho mụn trứng cá. Còn rất nhiều công dụng nữa về lô hội làm đẹp, nhưng tạm ngưng ở đây kẻo lại "cạnh tranh" với các bạn marketing, biến những hiệu quả chưa rõ ràng thành hiện thực.

Lô hội loại bôi ngoài da nói chung đều an toàn, vì các loại mỹ phẩm thường sử dụng gel từ lớp trong cùng của lá. Nhưng loại dùng để uống thì nên thận trọng, vì có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng như suy thận, vì nôn nóng làm đẹp mà uống quá liều.

Năm 2002, tu sĩ Romano xuất bản quyển Cancer can be cured. Vài năm sau ông xuất bản thêm quyển Aloe isn't medicine and yet it… cures (Lô hội không phải là thuốc, nhưng chữa được bệnh). Tôi đã đọc quyển Cancer can be cured bằng tiếng Anh tìm được trên mạng. Chỉ mất một buổi chiều là tôi đọc xong, vì tác giả viết như một bút ký.

 Ông nói đến trường hợp khỏi và không khỏi. Ông cũng không yêu cầu người bệnh phải ngưng các phương pháp điều trị ung thư hiện đại (xạ trị, hóa trị…). Và cho rằng syrup lô hội làm giảm đi các tác dụng phụ do xạ trị, hóa trị đem lại. Rải rác đôi chỗ trong sách, ông nói đến niềm tin siêu nhiên, tin vào thượng đế của ông như thường thấy ở các tu sĩ.

Tôi tin vị tu sĩ này nói thật theo cảm tính của ông, nhưng tôi không tin "cảm tính" của ông cho rằng lô hội có thể chữa được ung thư. Ông hướng dẫn người bệnh tự pha chế thuốc với lá lô hội, mật ong và rượu, là những thứ dễ kiếm và rẻ tiền, chẳng có động cơ vụ lợi gì ở đây cả. Tội nghiệp tu sĩ Romano Zago! Các tay thực phẩm chức năng đã lạm dụng ông để tung ra đủ loại chai lọ lô hội chế biến sẵn, quảng cáo như thần dược.

Mẹ bạn tôi, ngoài 90, bị ung thư phổi giai đoạn cuối, nằm thoi thóp. Bạn hỏi xin tôi vài lá lô hội. Tôi đưa và hướng dẫn cách dùng. Tôi không tin bà cụ sẽ khỏi vì lô hội, nhưng tôi tin bài thuốc sẽ nâng đỡ tinh thần cho bạn tôi đang trong cơn tuyệt vọng, níu kéo mẹ già. Một tuần sau bà cụ mất trong bình yên, không đau đớn. Bạn tôi sau này có thể tự an ủi, đã làm tất cả những gì có thể trước những mất mát không thể bù đắp.■