Những cuộc chiến của Philippines

Hôm Chủ nhật ngày 21-9, bất chấp sự đe dọa của siêu bão Ragasa, người dân Philippines vẫn kỷ niệm một năm thiết quân luật bằng cuộc biểu tình phản đối nhà nước. Họ cho rằng tham nhũng dẫn đến quản lý kém, khiến lũ lụt vượt tầm kiểm soát. 

Qua hôm sau 22-9, dinh Tổng thống Malacañang bất ngờ loan báo Tổng thống Marcos Jr. sẵn sàng chấp nhận cuộc điều tra về những cáo buộc ông nhận hàng triệu peso tiền quỹ vận động tranh cử từ các nhà thầu công trình công cộng.

Không khoanh tay trước tham nhũng

Những người tổ chức biểu tình ước tính hôm 21-9, chỉ riêng tại Manila đã có khoảng 130.000 người tham gia, để phản đối tham nhũng liên quan đến các dự án kiểm soát lũ lụt - đài Đức DW cùng ngày đưa tin. 

Họ đã tập trung tại công viên Luneta và Đài tưởng niệm quyền lực nhân dân EDSA, nơi tưởng niệm cuộc nổi dậy vào năm 1986 của quần chúng lật đổ nhà độc tài Ferdinand Marcos, cha của đương kim Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. Việc chọn ngày 21-9 để tổ chức biểu tình là nhằm kỷ niệm 53 năm ngày ban bố thiết quân luật dưới thời ông Marcos cha vào năm 1972. 

Cuộc biểu tình hôm Chủ nhật còn được gọi là "Cuộc tuần hành ngàn tỉ peso", chỉ khoản tiền 1.900 tỉ peso (33,27 tỉ đô la) được chi cho kiểm soát lũ lụt trong 15 năm qua, mà theo các cáo buộc phần lớn đã bị tham nhũng.

Cuộc biểu tình cũng gợi lại "cuộc tuần hành triệu người" vào ngày 26-8-2013 dưới thời tổng thống Benigno Aquino III, vốn bị cáo buộc tham nhũng qua trung gian Quỹ PDAF (Quỹ Trợ giúp phát triển dự án ưu tiên), mà các chính phủ Philippines sử dụng như một phương tiện thu hút sự ủng hộ từ nghị sĩ quốc hội cho các chương trình của chính phủ qua hình thức có đi có lại. 

Chính phủ sẽ cấp kinh phí cho dự án mà các nghị sĩ quốc hội đề xuất, như tên gọi của quỹ. Trên thực tế, đây là một hình thức mua chuộc công khai, do tổng thống chính là người "bỏ nhỏ" cho Bộ Tài chính ưu tiên phân bổ cho những dự án của nghị sĩ nào.

Cơ cấu và bộ máy hành pháp, lập pháp của Philippines không mang tính "tập thể lãnh đạo" mà mang tính cá nhân. Thành ra, quan hệ giữa tổng thống đương nhiệm và từng nghị sĩ sẽ là cơ sở cho việc phân bổ dự án. 

Ví dụ, trong những năm cuối của chính quyền Gloria Macapagal Arroyo, bà này đã hào phóng hơn phân bổ Quỹ PDAF trong ngân sách quốc gia hằng năm để giành được sự ủng hộ của các nhà lập pháp. 

Trước khi bà Arroyo từ chức, khoản PDAF cuối cùng được phân bổ là cho năm 2010 ở mức 10,86 tỉ peso. Qua chính quyền Benigno Aquino III vào năm sau 2011, khoản phân bổ Quỹ PDAF thậm chí tăng hơn gấp đôi, lên 24,62 tỉ peso, theo Rappler 26-8-2013.

Chỉ có điều, ở Philippines, cũng như nhiều nước khác, tuy tham nhũng là độc quyền của giới quan chức, chống tham nhũng lại không phải độc quyền của nhà nước, nên mới có chuyện người dân xuống đường, và tuy hiếm hoi, cũng có lúc người dân thắng cuộc.

Cuộc chiến của toàn dân

Ở Philippines, Bộ Công chánh và Đường cao tốc (DPWH) chuyên xây dựng đường sá, cầu cống, và họ đang là mục tiêu chính của những phản kháng vừa qua khi ngày càng có nhiều báo cáo về các dự án ma và sáng kiến kiểm soát lũ lụt trễ tiến độ, kém chất lượng trên khắp đất nước. 

Người dân từ nhiều lĩnh vực đã bày tỏ sự lo ngại về mức độ nghiêm trọng và dai dẳng của nạn tham nhũng.

Tổng thống Marcos Jr., trong bài phát biểu trước quốc hội, đã gây chấn động khi lớn tiếng nói giới chính trị gia "hãy biết xấu hổ đi". Một liên minh rộng lớn các tổ chức xã hội đang lên tiếng bày tỏ sự phẫn nộ qua cuộc biểu tình hôm 21-9. Các hành động phản đối tương tự cũng đang diễn ra ở các thành phố và tỉnh lớn trên khắp đất nước.

Thật ra, không đợi tới ngày Chủ nhật tuần rồi dân chúng và chính phủ mới nhắm tới nạn tham nhũng ở DPWH. 

Trước đó, bộ này đã bị yêu cầu cung cấp danh sách các tài sản như xe hơi, du thuyền và máy bay được đăng ký dưới tên của 26 quan chức DPWH ở các cơ quan cấp cục Vụ Vận tải đường bộ, Đăng ký đất đai, Hàng không dân dụng, và Công nghiệp hàng hải, cùng chủ sở hữu các công ty tư nhân đang phải đối mặt với các vụ kiện ở văn phòng Thanh tra Chính phủ liên quan đến các dự án cơ sở hạ tầng bất thường liên quan đến vụ bê bối kiểm soát lũ lụt trị giá hàng tỉ đô la.

Văn thư của bộ trưởng DPWH nêu rõ: "Yêu cầu này được đưa ra nhằm ngăn chặn việc tẩu tán, di dời hoặc xử lý các tài sản bị nghi ngờ là tiền thu được từ, hoặc liên quan đến, các hoạt động phi pháp... Hành động phòng ngừa như vậy là cần thiết để bảo vệ tài sản khỏi bị bán tháo và đảm bảo các nỗ lực đang diễn ra của chính phủ nhằm chống tham nhũng và rửa tiền không bị phá hoại".

Trước đó, lãnh đạo DPWH đã yêu cầu Hội đồng Chống rửa tiền quốc gia (AMLC) hỗ trợ nộp đơn lên Tòa phúc thẩm để ban hành lệnh phong tỏa tài sản đối với các quan chức, nhân viên và nhà thầu tư nhân ở DPWH. 

Tất nhiên, DPWH không một mình tự chống tham nhũng trong nội bộ. Thượng viện và Hạ viện Philippines đã công bố bằng chứng cho thấy một số cán bộ và nhân viên DPWH, cũng như nhà thầu tư nhân, có liên quan đến các dự án ma, trễ tiến độ và / hoặc không đạt tiêu chuẩn. 

Thị trưởng thành phố Quezon, bà Joy Belmonte, trước đó báo cáo rằng 66 dự án kiểm soát lũ lụt được liệt kê không thể tìm thấy trong thành phố, theo Thông tấn xã Philippines (PNA) 18-9.

Đáng chú ý, 30 nhóm doanh nghiệp đã lên án những gì họ mô tả là "hành vi tham nhũng đáng xấu hổ, liên tục và thái quá". 

Phòng Thương mại và Công nghiệp Philippines (PCCI), hiệp hội doanh nghiệp lớn nhất nước, thì kêu gọi chính phủ hành động nhanh chóng, và cảnh báo tham nhũng trong các dự án kiểm soát lũ lụt có thể làm xói mòn niềm tin của nhà đầu tư và gây lo ngại cho các nước láng giềng. 

Cần nhắc rằng PCCI, như ở hầu hết các nước kinh tế thị trường, là hiệp hội doanh nghiệp tư nhân, chứ không phải cơ quan do nhà nước chỉ định. Qua PCCI, giới doanh nghiệp bày tỏ mối quan ngại của họ, kèm theo lưu ý rằng họ chính là một trong những nguồn thu thuế lớn nhất đất nước, theo PNA.■