Nước đóng chai và an ninh quốc gia

Tháng 3-2024, Chung Thiểm Thiểm, ông chủ của đế chế nước đóng chai Nongfu Spring (Nông Phu Sơn Tuyền) và là người giàu nhất Trung Quốc, phải đối mặt làn sóng tấn công từ những người theo chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc cáo buộc ông thiếu lòng yêu nước. 

Năm nay, ông lại đứng trước làn sóng chính trị phản đối dự án nhà máy sản xuất nước giải khát của ông ở thành phố Nashua, tiểu bang New Hampshire, Mỹ. Lần này, người Mỹ nghi ngờ ông Chung đang thực hiện một "âm mưu" cho Trung Quốc.

Mặc dù Nashua là thành phố lớn thứ hai ở tiểu bang New Hampshire, nó không thường xuyên xuất hiện trên truyền thông Mỹ cho đến hai tháng qua. 

Khi NF North America, công ty con của Nongfu, mua một tòa nhà một tầng rộng hơn 31.000m2 trên khu đất rộng hơn 9ha, nhằm lên kế hoạch xây dựng nhà máy đồ uống ở Nashua, qua khai thác nguồn cung cấp nước dư thừa của thành phố này, cả nước Mỹ đã chú ý. 

Những náo động bắt nguồn từ thắc mắc lý do tại sao Nongfu Spring lại trả tới 67 triệu USD cho một bất động sản chỉ được định giá 15 triệu USD.

Ngờ vực sâu sắc

Thật ra đây chỉ là phi vụ tư nhân. Hiện tại, luật pháp Mỹ và tiểu bang New Hampshire không cấm các giao dịch mua bán như vậy, nhưng các quan chức Mỹ đang thúc đẩy các biện pháp hạn chế pháp nhân nước ngoài sở hữu đất gần các nguồn tài nguyên mà họ cho là quan trọng.

Stag Industrial Holdings, một quỹ tín thác đầu tư bất động sản, là chủ cũ và đã bán mảnh đất bỏ hoang 11 năm qua đó cho Nongfu. Họ tưởng đâu vớ bẫm, nhưng làn sóng phản đối chính trị ngày càng tăng khiến dự án rơi vào tình trạng bấp bênh.

Tin tức này cũng rộ lên ngay thời điểm mối lo ngại đang gia tăng ở Mỹ về việc các nhà đầu tư từ Trung Quốc, đối thủ chiến lược, mua đất và cơ sở hạ tầng tại Mỹ.

Trường hợp của Nongfu là ví dụ điển hình cho sự ngờ vực sâu sắc giữa Bắc Kinh và Washington. 

Chris Pereira, giám đốc điều hành của iMpact, công ty tư vấn có trụ sở tại New York chuyên hỗ trợ công ty Trung Quốc trong các hoạt động toàn cầu, nói với báo Hong Kong South China Morning Post (SCMP) rằng "việc ông Chung là người giàu nhất Trung Quốc khiến câu chuyện này mang tính chính trị cao hơn nhiều".

"Mức giá trả cho khu đất chỉ làm tăng thêm nghi ngờ "chắc chắn có điều gì đó mờ ám", ngay cả khi việc mua bán chỉ là chuyện thương mại", ông Pereira nói, và cho rằng những yếu tố này "tạo ra vấn đề về hình ảnh hơn là về bản chất".

Mối e ngại đầu tiên về Nongfu xuất phát từ chính hoạt động kinh doanh cốt lõi của họ. Dù chưa công bố kế hoạch khai thác hay đóng chai, quyền sở hữu và chiến lược toàn cầu của công ty - vốn tập trung mạnh vào xuất khẩu nước đóng chai - đã dẫn tới tâm lý dè chừng. 

Tuy nhiên, mới là chủ sở hữu bất động sản, nếu muốn khai thác nước để bán nước đóng chai, Nongfu sẽ phải ký hợp đồng nước với Công ty nước Pennichuck (phụ trách hệ thống cấp nước của Nashua). SCMP dẫn các tài liệu và thông tin tuyển dụng trên LinkedIn cho thấy ý định của Nongfu quả là lập một nhà máy đóng chai nước và đồ uống.

Chính trị và làm ăn

Người dân Nashua thì lo ngại việc khai thác nước quy mô lớn sẽ ảnh hưởng đến họ. "Việc kết nối vào hệ thống nước Pennichuck của chúng tôi và lấy hàng triệu lít nước uống mỗi ngày từ người dân Nashua là điều rất đáng lo ngại", người dân địa phương Bob Lozeau nói với trang NewsNation. 

Trong khi đó, một số dân địa phương cho rằng việc bán nước dư thừa của thành phố cho một công ty tư nhân có thể làm giảm hóa đơn tiền nước của dân cư.

Ông Pereira nói trong môi trường địa chính trị hiện nay, "việc liên kết một thương vụ mua đất lớn với một tỉ phú Trung Quốc nổi tiếng, đặc biệt là trong một lĩnh vực chiến lược như nước, càng làm tăng thêm sự hoài nghi của công chúng và các động thái chính trị". 

"Chúng ta luôn cần hết sức cẩn trọng về tất cả các thương vụ mua bán tiềm năng với cơ sở hạ tầng quan trọng như nguồn cung cấp nước. Đã có rất nhiều lo ngại trong cộng đồng Nashua rằng thương vụ này đang được đẩy nhanh mà không có sự xem xét kỹ lưỡng với bên mua", thượng nghị sĩ tiểu bang thuộc Đảng Cộng hòa Kevin Avard, người chỉ trích mạnh mẽ thỏa thuận này, nói với tờ Newsweek.

Một e ngại khác chính là vị trí của bất động sản gần các nơi nhạy cảm về an ninh. Các nhà lập pháp khác thuộc Đảng Cộng hòa ở New Hampshire lo ngại nhà máy mới của ông Chung nằm quá gần các địa điểm quân sự nhạy cảm trong bang như sân bay Nashua, một số trung tâm quốc phòng và một trung tâm kiểm soát của Cục Hàng không liên bang.

Một dự luật hạn chế việc bán đất gần các cơ sở quân sự cho các thực thể "đối thủ nước ngoài", bao gồm Trung Quốc, trước đó đã bị đình lại ở cơ quan lập pháp tiểu bang. Tuy nhiên, vụ việc Nongfu đã làm sống lại động lực chính trị của dự luật, thúc đẩy các nhà lập pháp đưa biện pháp này vào ngân sách bang, vốn đã được thông qua vào tháng 6.

Việc Nongfu mở rộng ở Nashua không phải là khoản đầu tư duy nhất của Trung Quốc. Cách đó vài cây số, một nhà đầu tư Trung Quốc đã mua lại khuôn viên cũ của trường Daniel Webster College. 

Khu đất rộng 20ha được bán với giá 14 triệu USD khoảng 7 năm trước, nhưng hiện hầu hết bỏ hoang. Thị trưởng thành phố Nashua, Jim Donchess, cho biết nhà đầu tư đã trả gấp đôi giá trị thực của bất động sản.

Ông Donchess nói: "Tôi hoàn toàn hiểu cảm xúc đó và đã lên tiếng yêu cầu làm chậm quá trình để đảm bảo rằng chúng ta không đẩy sự an toàn của cộng đồng mình vào tình thế nguy hiểm một cách không cần thiết. Những lo ngại này quá mạnh mẽ và ồn ào đến mức Nongfu buộc phải sửa đổi kế hoạch ban đầu là mua quyền khai thác nước và chỉ tập trung vào nhà máy đóng chai".

Hiện tại, một số nhà lãnh đạo Cộng hòa của New Hampshire đang kêu gọi giám sát chặt chẽ hơn nữa ở cấp tiểu bang và kêu gọi tiến hành điều tra từ Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) - cơ quan đầy quyền lực do Bộ Tài chính Mỹ đứng đầu, có quyền xem xét và hủy bỏ các giao dịch vì lý do an ninh quốc gia.

Những nạn nhân của địa chính trị

Đây không phải lần đầu tiên một công ty Trung Quốc rơi vào tâm bão ở Mỹ. Năm 2022, một dự án kinh doanh nông nghiệp của Trung Quốc đã bị hủy bỏ dù được CFIUS thông qua vì nó nằm gần một cơ sở quân sự. Lúc đó, tập đoàn Fufeng (Phụ Phong) đã mua 149ha đất ở Grand Forks, North Dakota, để xây dựng nhà máy xay ngô trị giá 700 triệu USD.

Nguồn gốc chính của tranh cãi là việc mảnh đất nằm cách căn cứ không quân Grand Forks khoảng 19km, nơi đồn trú của nhiều lực lượng tình báo, giám sát và trinh sát nhạy cảm của Mỹ. 

Các nhà lập pháp và quan chức quân sự Mỹ lo sợ cơ sở của Fufeng có thể được sử dụng để thu thập thông tin tình báo do mối quan hệ được cho là chặt chẽ của tập đoàn này với chính quyền Trung Quốc.

"Tôi nghĩ có khả năng Nongfu sẽ trở thành nạn nhân tiếp theo... Ngay cả khi không có hành vi sai trái nào, chỉ riêng rủi ro bị chính trị hóa cũng có thể trì hoãn, làm trật bánh hoặc thậm chí khiến một dự án bị hủy bỏ hoàn toàn", Pereira nói với SCMP. 

Các vụ việc đó cũng cho thấy định nghĩa về an ninh quốc gia của Mỹ đã mở rộng đáng kể, không còn chỉ giới hạn ở các căn cứ quân sự hay công nghệ quốc phòng trực tiếp, mà bao gồm các lĩnh vực như nguồn nước, công nghệ pin, chuỗi cung ứng quan trọng, thậm chí là đất đai gần các cơ sở nhạy cảm. ■