Nuôi dưỡng một đứa trẻ hiếu kỳ

 

Hẳn bạn từng rưng rưng xúc động ngắm bé con của mình mân mê những tấm flashcard (thẻ sách) mà trên ấy chỉ có vài hình ảnh cực kỳ đơn giản về động vật, màu sắc, xe cộ, cảnh quan... Ngón tay nhỏ xíu chỉ vào hình vẽ, giọng đọc ngọng nghịu từng chữ: gà, chó, màu nâu..., rồi bé hớn hở tự vỗ tay khen mình. 

Flashcard tuy đơn sơ thế cũng đã tạo niềm vui đầu tiên cho đứa trẻ khi chạm đến thế giới của sách. Chúng ở trong ký ức của đứa trẻ lúc đã lớn lên, rằng có một điều gì kỳ diệu của hình ảnh và ngôn ngữ trên một tờ giấy xuyên qua tâm thức mình. 

Em bé ấy, giờ đã vào tuổi teen, nằm dài trên sàn nhà, ồ lên sung sướng với bộ sách khoa học mới tìm được, bởi hình ảnh sống động vui vẻ, những thông tin tin cậy được dịch một cách trong sáng và hài hước. 

Nhiều cô cậu bé thế hệ gen Z (được sinh ra từ năm 1996 - 2010) là thế hệ đầu tiên có cuộc sống số đích thực “có thể vừa tán gẫu qua Facetime với bạn vừa nhắn tin cho mẹ, vừa đặt bánh pizza” nói rằng, những cuốn sách “năng động và đầy năng lượng” vẫn nằm trong lựa chọn của họ, nếu chúng đủ thu hút với hình ảnh trực quan sinh động, thông tin ngắn gọn.

Các chuyên gia của National Geographic hiểu được tâm lý ấy của các độc giả nhí. Dòng sách National Geographic Kids ra đời với mục đích khơi gợi lựa chọn đọc của thế hệ này, bằng sự kết hợp hài hòa và đặc sắc giữa ngôn ngữ và hình ảnh. Bạn đọc như được xem một bộ phim trên giấy, chữ và hình ảnh hỗ trợ nhau. Tư duy phim ảnh đưa vào sách giúp các vấn đề, câu chuyện hiện lên sống động, Khi phần nhìn được thỏa mãn, trí óc rộng mở để đón nhận thông tin.

Vậy có gì trong 5 cuốn sách Tất tần tật về cơ thể người (Ultimate Bodypedia); Điều gì sẽ xảy ra - Trả lời nghiêm túc cho các câu hỏi ngây ngô (What would happen? Serious answers to silly questions); Siêu cẩm nang thám hiểm (Ultimate explore guide); Sinh tồn bất chấp “gian nguy” (How to survive anything); Đừng đọc lúc nửa đêm (Don’t read this book before bed)(*) của National Geographic?

 

Hãy gọi đó là một bản tổng hòa các nội dung khoa học đặc biệt hấp dẫn, nơi một lượng kiến thức khoa học khổng lồ được thể hiện rõ ràng, khúc chiết trong từng câu chuyện kỳ thú. Quả là rất ngầu, khi bọn trẻ biết tuyến tùng nằm trong não bộ chỉ nhỏ như hạt gạo, hạt gạo nhỏ bé này lại ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và chu kỳ thức ngủ của con người. Hay phải cảm ơn những tế bào gốc, chúng yên lặng ẩn trú và đến lúc cơ thể bị tổn thương, chúng sẽ làm cái việc kỳ diệu là chữa lành.

Cũng vậy, cấu tạo cơ thể thì giống nhau, nhưng mỗi người lại có sự riêng biệt. Vì thế, tôn trọng sự khác biệt của mỗi người là cách ứng xử thông minh.

Trong loạt này, tựa sách Sinh tồn bất chấp “gian nguy” - từng được đề cử giải Children’s Book Choice - có hàng đống bí quyết để bất cứ bạn nhỏ nào cũng có thể vượt qua cuộc sống khó khăn và đầy rẫy chướng ngại. 

Sách xếp các vị phụ huynh, chuyện niềng răng, mắc sai lầm, cãi vã vào trong danh sách “Thảm họa thiên nhiên”. Bên cạnh đó, “Động vật săn mồi” có thể là kẻ bắt nạt trên mạng, lời đồn thổi hay giáo viên khó tính. Hoặc ở mục “Vùng đất chưa được khai phá” có trường lớp mới, thi cử, căng thẳng, chia tay. Các sắp xếp hài hước và rất hợp lẽ, kiến thức đi cùng ngồn ngộn những điều vui thú.

Đầy lạ lẫm, Siêu cẩm nang thám hiểm là một hành trình phiêu lưu “siêu chất”, gặp gỡ các nhà thám hiểm nổi tiếng thế giới. Đây là một trong những quyển sách sẽ làm dấy lên những ước muốn trải nghiệm, sáng tạo và gợi mở về nghề nghiệp vượt thoát ra khỏi phẳng lặng thường ngày.

Điều gì sẽ xảy ra - Trả lời nghiêm túc cho các câu hỏi ngây ngô là một kho tàng để khám phá chính bản thân mình, bản chất vũ trụ, đời sống thiên nhiên, không gian và thời gian. Hàng trăm câu hỏi, hàng loạt câu trả lời từ các học giả, nhà khoa học, triết gia... đưa cho chúng ta những hiểu biết khiêm nhường, khơi gợi chúng ta mạnh dạn đặt câu hỏi. Khoa học là để tìm cách trả lời hợp lý, đầy đủ thông tin và đáng tin cậy nhất, phải vậy không?

Còn trong Đừng đọc lúc nửa đêm, ta khám phá những nỗi sợ sâu thẳm, giải mã vô số chuyện huyền bí. Chủ đề ma quái và những hiện tượng siêu nhiên phải được hiểu biết dưới con mắt khoa học, để không đi vào mê tín. Trải nghiệm chúng qua những giả thuyết khoa học, cũng là cách để vượt qua sợ hãi.

 

Đọc sách khoa học thì có phát triển được ngôn ngữ, vốn từ và văn chương? Với riêng người viết bài này, có con trong độ tuổi của gen Z, thì những cuốn sách khoa học kiểu như của National Geographic hay các Bách khoa thư của nhà ĐK, các sách Lịch sử thế giới hay Lịch sử tự nhiên của Usborne, Atlas của Larousse và các loại sách tìm hiểu nghệ thuật khác... mang lại sức tưởng tượng dồi dào. Và ngôn ngữ chuẩn xác, cách hành văn gãy gọn trong các cuốn sách ấy giúp trẻ có thêm vốn từ, học được cách diễn đạt súc tích.

Các sách của National Geographic có một đặc điểm riêng biệt: theo dạng kể chuyện. Cùng một câu chuyện, người đọc có thể kể theo nhiều kiểu, kể kiểu dài dòng, kể tuần tự, lớp lang, cũng có thể kể mà phá vỡ cấu trúc thông thường, rút tỉa những điểm nổi bật nhất và nhấn mạnh vào đó. Điều này sẽ giúp ích rất nhiều cho các học sinh xây dựng ý tưởng, vẽ hoặc thuyết trình các vấn đề.

Từ sách, có thể gợi mở và giúp các gen Z buông màn hình di động xuống, cầm bút lên, vẽ hoặc viết lại đời sống mình mơ ước trong tương lai, sáng tác các câu chuyện khoa học kỳ thú của riêng mình. Đây là một cách tương tác đầy thông minh và lợi hại.

Tất nhiên rồi, bạn đang nuôi dưỡng một đứa trẻ hiếu kỳ mà.■

(*) NXB Trẻ tuyển chọn và dịch, năm 2021.