Sách ế thành sách hiếm

Trong tủ sách hiếm, cấm cho độc giả mượn của Thư viện công cộng New York, ngoài ấn bản đầu tiên năm 1623 của First Folio - tuyển tập tác phẩm của danh hào Shakespeare, hay Kinh Thánh Gutenberg - cuốn sách in cơ học đầu tiên trên thế giới, còn có một cuốn sách trông chẳng có gì đặc biệt về đầu tư của một tác giả đang còn sống.

Seth Klarman, 66 tuổi, chỉ xuất bản sách đúng một lần trong đời năm 1991, và việc quyển Margin of Safety (tạm dịch: Biên an toàn) của ông giờ chung kệ với những bản quý thư kể trên cũng rất ly kỳ, theo tường thuật của tờ Wall Street Journal.

Margin of Safety ra đời khá trắc trở - hai biên tập đầu tiên của nó đều bỏ việc trước khi sách đi in, và sách bán chậm, dù chỉ in 5.000 bản. 

Bẵng đi một thời gian, Seth Klarman và quỹ đầu tư phòng hộ (hedge fund) Baupost Group do ông quản lý bắt đầu có được tiếng tăm trong giới đầu tư nhờ mức hiệu suất gây kinh ngạc. 

Dù quỹ không công khai các dòng tiền, nhiều báo cáo cho thấy tỉ suất lợi nhuận trung bình tính từ thập niên 1980 đến nay của Baupost lên tới mức 20% mỗi năm.

Với thành công đó, rõ là những gì Klarman đã viết trong quyển sách xuất bản năm 1991 sẽ được xem là lời vàng ý ngọc. Margin of Safety trở thành một tác phẩm kinh điển được sùng bái, nhưng đã quá muộn để sở hữu chúng. 

Vì chỉ có đúng 5.000 bản được ấn hành và Klarman không bao giờ cho tái bản, nửa vạn bản sách này lập tức được săn lùng bởi giới đầu tư và rơi vào tầm ngắm của giới sưu tập. 

Các bản sách không có chữ ký tác giả, vốn chỉ có giá bìa 25 đô, nay được bán với giá trên dưới 2.000 đô, còn bản được ký tặng thì khỏi phải nói, có giá tới vài ngàn hoặc hơn chục ngàn đô. 

Theo Wall Street Journal, ước tính chỉ có khoảng 100 bản có chữ ký, và một trong số đó thuộc về Logan Lin, một sinh viên đại học ở bang California.

Là chủ một kênh podcast chuyên phỏng vấn các nhà đầu tư thành danh để xin lời khuyên cho gen Z, Lin từng bốn lần hẹn phỏng vấn Klarman mà không thành. Đến một hôm, Lin bỗng nhận được một cuốn Margin of Safety có chữ ký tác giả, do giám đốc truyền thông Tập đoàn Baupost thấy áy náy và gửi tặng như một món quà đền bù. 

Lin chỉ xem đó như một "bản ký tặng hay ho", nên sau khi nhận hàng, cậu bỏ đi ngủ trưa. Chỉ có mẹ cậu tò mò, tra tên sách trên mạng mới biết con mình đang có quyển sách quý, bán đi cũng đủ trả tiền học phí. Lin không bán sách, nhưng cũng đủ khôn ngoan để không để cuốn sách tơ hơ trong phòng ký túc xá.

"Tôi nghĩ chuyện này thật điên rồ. Tôi thường so sánh cuốn sách với một món trang sức hoặc đồng hồ Rolex" - cậu sinh viên năm nhất nói.

Margin of Safety đúng là giống Rolex ở chỗ cả hai đều hấp dẫn trong mắt giới làm hàng nhái. Trên Amazon và eBay, các bản sách nhái được bán với giá từ 99 đô cho bản bìa mềm (trong khi sách gốc chỉ có bìa cứng), cho đến 999 đô cho các bản làm giả tinh vi. 

Các bản ebook không chính thức cũng được phát tán trên mạng, thậm chí leo lên top sách bán chạy nhất trên sàn Amazon Kindle vào tháng 7-2018 trước khi bị gỡ xuống.

Một số bản sách thật đang được lưu trữ tại các thư viện, và các nhà quản lý cũng hiểu rõ nguy cơ mất cắp với các đầu sách này. "Cuốn sách này đã ngừng xuất bản và gặp nhiều nguy cơ bị đánh cắp, nên chúng tôi đang hết sức cẩn trọng trong việc lưu trữ chúng" - Michelle Leung, đại diện Thư viện công cộng Toronto (Canada), cho biết. Hiện thư viện này chỉ cho người đọc tại chỗ mượn một bản photocopy, trong khi bản sách gốc được lưu trữ ở một địa điểm bí mật.

Một bản sách khác được cho là đang nằm trên bàn của nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett. Trong một bài phỏng vấn hiếm hoi mà ông đồng ý thực hiện, Klarman nói với nhà báo Charlie Rose: "Tôi không nghĩ Warren còn cần đọc cuốn sách này nữa đâu".

Phóng viên tài chính James Grant là bạn thân của Klarman, cũng là người viết lời giới thiệu trên ấn bản đầu tiên và duy nhất của Margin of Safety. Grant từng sở hữu nguyên một thùng sách do tác giả tặng. 

Năm 1992, khi sách còn chưa được giá, ông đã đem thùng sách tặng miễn phí cho người tham gia một buổi tọa đàm về tài chính do ông dẫn dắt. "Ngay khi nhận ra những cuốn sách này được giá vài ngàn đô mỗi cuốn, tôi lập tức đi tìm, nhưng tiếc thay, chúng đã mất. Việc ấy đến nay hiện vẫn là cử chỉ hào phóng nhất tôi từng làm trong sự nghiệp của mình" - Grant nhớ lại.

Dù sao thì, ngay như tên sách đã tiết lộ, bài học lớn nhất mà cuốn sách mang lại nằm ở việc mua và bán sao cho không bị "hớ" với giá trị nội tại của vật phẩm. Cuốn sách hiện có thể có giá trị trường vài ngàn đô, nhưng không có điều gì đảm bảo rằng giá ấy sẽ không tụt một nửa vào sáng mai thức giấc.

Klarman từng nói có ý tái bản sách thành "bản phố Wall" vì mục đích từ thiện, nhưng cũng tiết lộ với Charlie Rose rằng ông chưa có "thời gian và năng lượng để làm việc ấy". Dĩ nhiên, nếu điều ấy xảy ra, chủ sở hữu các bản in gốc hẳn sẽ không vui khi thấy giá thị trường của sách bị trôi đi ít nhiều.

Seth Klarman hiện vẫn đang sống và quản lý quỹ đầu tư tại Mỹ. Ông chẳng được lợi lộc gì khi quyển sách được săn đón như của báu, nhưng nếu tái bản thì sẽ được chia tiền tác quyền. Số tiền đó cũng sẽ chỉ là hạt muối bỏ vào bể tài sản của nhà đầu tư tỉ phú - khoảng đâu đó 1,3 tỉ USD, theo Forbes.