Sau những lựa chọn nội trú của bác sĩ

Sự kiện Match Day - thời điểm các tân bác sĩ nội trú chọn chuyên ngành - của Đại học Y Hà Nội bất ngờ lan tỏa khắp mạng xã hội và thu hút sự quan tâm lớn của cộng đồng mạng. Những lựa chọn chuyên ngành này có thể cho "người ngoài cuộc" hiểu thêm điều gì về ngành y?

Từ năm 1952, Mỹ bắt đầu sắp xếp để sinh viên y khoa được phân bổ vào các chương trình nội trú thông qua Chương trình ghép cặp nội trú quốc gia (NRMP). Đây là mô hình tạo ra một hệ thống kết nối nguyện vọng của sinh viên y khoa với các chương trình nội trú một cách có trật tự, công bằng, đồng thời giảm bớt tình trạng tuyển dụng hỗn loạn thời bấy giờ. Sau hơn 70 năm, Mỹ vẫn duy trì NRMP (Match Day năm nay rơi vào tháng 3), và mô hình này lan rộng ra nhiều khu vực trên thế giới.

Xem Match Day, biết chuyên ngành "hot"

Tại Trường đại học Y Hà Nội, kể từ năm 2016 thí sinh có cơ hội chọn chuyên ngành sau khi biết điểm thi. Match Day (9-9 hằng năm) là ngày mà các tân bác sĩ nội trú sau khi trải qua kỳ thi khắc nghiệt, được vinh dự hô to tên, số thứ tự theo điểm và chuyên ngành mong muốn theo đuổi và gắn bó, trong tiếng hò reo, ngưỡng mộ của bạn bè và sự tự hào, kỳ vọng của thầy cô.

Match Day không chỉ là cột mốc đáng nhớ trong cuộc đời hành nghề y của mỗi bác sĩ, mà còn cho thấy xu hướng lựa chọn chuyên ngành của các bác sĩ trẻ tài năng, phần nào phản ánh cách nhìn nhận của các bác sĩ trẻ về tương lai của chuyên ngành và sự phân hóa giữa các chuyên ngành.

Trong 20 người có kết quả thi cao nhất và được chọn chuyên ngành đầu tiên tại Match Day 2025, có 7 người chọn chuyên ngành sản phụ khoa, 4 người chọn phẫu thuật tạo hình; đây cũng là xu hướng trong ít nhất 3 năm trở lại đây. Các chuyên ngành khác là ung thư (3), chẩn đoán hình ảnh (2), nội tim mạch (2), nha khoa (1) và gây mê hồi sức (1). 

Xu hướng này có sự thay đổi so với thời điểm cách đây khoảng 5 năm khi các chuyên ngành được coi là "hot" như da liễu, gây mê hồi sức, nhãn khoa, tai mũi họng, chẩn đoán hình ảnh… Những thí sinh có điểm cao nhất sẽ được lựa chọn chuyên ngành đầu tiên, khi chỉ tiêu còn nhiều. Càng về sau, chỉ tiêu giảm dần, việc lựa chọn càng khó khăn.

So sánh với xu hướng chọn chuyên ngành của các bác sĩ y khoa năm cuối tại Mỹ trong sự kiện Match Day hồi tháng 3 cũng cho thấy sự tương đồng. Theo một phân tích trên trang Medscape, sản phụ khoa tiếp tục là chuyên ngành có tính cạnh tranh rất cao khi có 1.586/1.587 vị trí nội trú sản phụ khoa đã được tuyển dụng trong đợt tuyển chọn ban đầu, đạt tỉ lệ tuyển chọn 99,9%. Gây mê hồi sức và da liễu vẫn phổ biến và cạnh tranh như mọi năm.

Điều gì tác động đến lựa chọn chuyên ngành?

Yếu tố đầu tiên là niềm yêu thích chuyên ngành - vì đó sẽ là "đường dài" của bác sĩ. Trong 6 năm học, sinh viên y được xoay tua lâm sàng tại các khoa phòng; giai đoạn này giúp họ hình thành góc nhìn riêng về từng chuyên ngành: mô hình bệnh tật thường gặp, mức độ phù hợp với năng lực thực hành, cũng như cơ hội và xu hướng phát triển nghề nghiệp. 

Từ trải nghiệm đó, mỗi người dần xác định lĩnh vực mình quan tâm, chủ động tìm hiểu sâu và định hướng lựa chọn. Vì vậy, quyết định nội trú thường phản ánh cả đam mê lẫn sự cân nhắc kỹ lưỡng từ trước.

Thứ hai là sự thay đổi mô hình bệnh tật và xu hướng quan tâm sức khỏe của người dân. Tỉ lệ vô sinh - hiếm muộn gia tăng (ước tính hơn 1 triệu cặp vợ chồng theo Tổng cục Thống kê 2024), cùng với việc các gia đình có xu hướng sinh ít con, kéo theo nhu cầu bác sĩ trong lĩnh vực hỗ trợ sinh sản, tầm soát thai kỳ, chăm sóc mẹ sau sinh ngày càng cao. Sản phụ khoa dễ dàng thành ngành "hot". 

Tương tự, với phẫu thuật tạo hình, ngoài vai trò điều trị chính đáng (sau tai nạn, bỏng, dị tật bẩm sinh, ung thư…), nhu cầu thẩm mỹ như nâng mũi, gọt cằm, căng da, hút mỡ cũng bùng nổ khi đời sống nâng cao và mạng xã hội định hình chuẩn mực mới về vẻ đẹp.

Thứ ba là cơ hội cập nhật kiến thức, phát triển chuyên môn và hợp tác quốc tế. Chương trình đào tạo y khoa hiện nay đã đổi mới về giảng dạy và đánh giá năng lực; sinh viên được học tiếng Anh chuyên ngành, tiếp cận nền tảng học trực tuyến, chương trình liên kết quốc tế và nguồn thông tin mở từ các hiệp hội y khoa toàn cầu. 

Vì thế khi ra trường, nhiều bác sĩ chọn những chuyên ngành cho phép liên tục học hỏi, tham gia hội thảo trong và ngoài nước, tham gia nghiên cứu quy mô lớn và công bố trên tạp chí quốc tế. Đây vừa là nhu cầu học tập suốt đời, vừa là cơ hội để khẳng định năng lực.

Cuối cùng là cơ hội việc làm và khả năng nâng cao thu nhập. Tại các bệnh viện lớn và trung tâm y khoa hiện nay, nhu cầu tuyển dụng bác sĩ thuộc các chuyên ngành trên vẫn cao. Thu nhập cũng là một nguyên nhân quan trọng, bởi quá trình đào tạo bác sĩ tốn kém thời gian, công sức và tài chính. Do vậy, thu nhập tương xứng với công sức là hợp lý và chính đáng.

Những chuyên ngành như sản phụ khoa, phẫu thuật tạo hình, chẩn đoán hình ảnh… có tính thực tế cao, khi bác sĩ có chuyên môn tốt có thể mở phòng khám hoặc hợp tác với các phòng khám để nâng cao thu nhập. 

Tại Mỹ, một báo cáo lương thưởng cho bác sĩ của Medscape vào tháng 7-2025 cho thấy top 5 chuyên khoa được trả lương cao nhất gồm chỉnh hình và phẫu thuật chỉnh hình; phẫu thuật tạo hình; chẩn đoán hình ảnh; tim mạch và tiêu hóa.

Những chuyên khoa này thường có khối lượng thủ thuật lớn, lộ trình đào tạo dài và quy trình chăm sóc phức tạp, góp phần mang lại mức lương cao hơn. "Bác sĩ cũng là con người, và giống như những con người khác, họ thích có nhiều tiền hơn là ít tiền" - tiến sĩ Bryan Carmody của Bệnh viện nhi The King's Daughters (Mỹ) chia sẻ với Medscape khi nhận định về xu hướng chọn chuyên ngành trong Match Day 2025 tại Mỹ.

Ngoài ra, còn có thể do nhiều yếu tố khác tác động vào sự lựa chọn chuyên ngành như định hướng của người thân, gia đình; điều kiện tài chính…

Sự kiện Match Day cũng cho thấy một khía cạnh đối lập khi nhiều chuyên khoa khác gặp khó khăn trong việc tuyển chọn được bác sĩ nội trú như hồi sức tích cực, truyền nhiễm, tâm thần, phục hồi chức năng… 

Mặc dù là các chuyên khoa quan trọng trong hệ thống y tế và chăm sóc sức khỏe toàn dân, song được đánh giá kém "hot" do nguy cơ tiếp xúc với mầm bệnh, khối lượng công việc lớn, thu nhập khiêm tốn…

Từ đó cũng đặt ra cho cơ quan quản lý cần có chính sách để những chuyên ngành này đủ sức hấp dẫn, không chỉ với bác sĩ nội trú mà còn với các bác sĩ trẻ. Bởi đây là những chuyên ngành phục vụ lợi ích cho số đông người dân. 

Đặc biệt khi chi phí đào tạo ngành y tiếp tục tăng cao qua các năm sẽ khiến sự chênh lệch lựa chọn chuyên ngành càng trở nên rõ rệt và sâu sắc hơn trong tương lai.