SCO 2025: Ấn Độ đi tìm điểm cân bằng

Hội nghị thượng đỉnh của Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO, từ 31-8 đến 1-9) diễn ra vào thời điểm nhiều quốc gia đang phải đối mặt với cuộc chiến thương mại và đe dọa thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump, bao gồm cả New Delhi với mức thuế 50%. 

Nga đang chịu ảnh hưởng từ các lệnh trừng phạt, trong khi Trung Quốc đang thương lượng về thuế quan mới với Mỹ. Trong bối cảnh này, SCO nổi lên như một nền tảng cho nỗ lực tái cân bằng quyền lực toàn cầu.

RIC trở lại

Tháng 7-2025, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Andrei Rudenko nói Matxcơva mong đợi việc nối lại định dạng RIC và đang thảo luận về vấn đề này với Bắc Kinh cùng New Delhi. 

"Chủ đề này xuất hiện trong các cuộc đàm phán của chúng tôi với cả hai nước. Chúng tôi quan tâm đến việc làm cho định dạng này hoạt động, bởi vì ba quốc gia này là những đối tác quan trọng, bên cạnh việc là những nước sáng lập BRICS", ông Rudenko nói.

Bắc Kinh dường như ngay lập tức hưởng ứng. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lâm Kiến cho biết cũng trong tháng 7: "Hợp tác Trung Quốc - Nga - Ấn Độ không chỉ phục vụ lợi ích của ba nước mà còn góp phần duy trì hòa bình, an ninh, ổn định và tiến bộ trong khu vực và trên thế giới". 

Có thể thấy quả bóng tương lai của RIC hiện nằm trên sân Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi. Bối cảnh hiện tại, quan hệ Ấn - Mỹ không mấy êm ả, trong khi quan hệ Ấn - Trung lại có dấu hiệu cải thiện.

Quan hệ với Washington - Delhi dường như trở nên căng thẳng từ sau 27-8, khi Mỹ bắt đầu áp thuế 50% với hầu hết hàng nhập khẩu từ Ấn Độ. Đây là một trong những mức thuế cao nhất mà Mỹ áp với một đối tác thương mại lớn, nhất là khi hai nước vốn có nhiều năm hợp tác chặt chẽ về kinh tế và an ninh.

Một lý do quan trọng dẫn tới mức thuế cao này là Ấn Độ vẫn tiếp tục mua dầu của Nga. Hiện Nga cung cấp 42% lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ, so với chưa đến 1% trước khi chiến tranh Ukraine nổ ra. Ấn Độ, quốc gia tiêu thụ dầu lớn thứ ba thế giới, là khách hàng mua dầu thô vận chuyển bằng đường biển lớn nhất của Nga. 

Chính vì vậy mà Peter Navarro, cố vấn thương mại của Trump, gọi Ấn Độ là "trung tâm thanh toán toàn cầu cho dầu mỏ bị trừng phạt của Nga", và Ukraine là "cuộc chiến của Modi". 

Tổ chức Sáng kiến nghiên cứu thương mại toàn cầu tại New Delhi ước tính Ấn Độ đã tiết kiệm được ít nhất 17 tỉ USD nhờ mua dầu Nga từ đầu năm 2022. Tuy nhiên, thuế quan 50% của Trump có thể khiến xuất khẩu Ấn Độ thiệt hại 37 tỉ USD trong năm tài chính này. 

Dẫu vậy, Ấn Độ đã khẳng định lợi ích quốc gia là quan trọng nhất và họ sẽ không nhượng bộ trước bất kỳ áp lực nào.

Khúc mắc Pakistan

Ông Modi không chỉ bất hòa với ông Trump về chuyện thuế quan. Theo The New York Times, căng thẳng giữa hai bên có thể tính từ tháng 5-2025, khi vào ngày thứ tư cuộc đụng độ quân sự Ấn Độ - Pakistan ở Kashmir, Trump "nhanh tay" đăng trên Social Truth rằng ông đã đạt được lệnh ngừng bắn hoàn toàn và ngay lập tức cho hai bên tham chiến. 

Vấn đề là Bộ Ngoại giao Ấn Độ đã chuẩn bị và sắp đọc thông tin chính thức này cho các nhà báo trước đó chỉ ít phút, và lâm vào thế trở tay không kịp. 

Theo NYT, "các quan chức Ấn Độ trong phòng họp đông cứng vì sốc và tức giận. Lập trường chính thức của Ấn Độ là không có và không thể có bất kỳ bên trung gian nào giữa Ấn Độ và Pakistan, vì Ấn Độ đang hành động trong cuộc xung đột hoàn toàn dựa trên thế mạnh. Trump đã phủ nhận điều này chỉ bằng một dòng tweet".

Bản thân Modi đã dành nhiều năm để xây dựng hình ảnh nhà lãnh đạo cứng rắn với Pakistan. Ông khó thể thừa nhận mình cần trung gian để làm việc với Pakistan. Bộ Ngoại giao Ấn Độ sau đó đã từ chối bất kỳ ý định làm trung gian nào của Hoa Kỳ. 

Một tháng sau, hội nghị thượng đỉnh G7 diễn ra tại Canada, và Trump mời Modi đến Washington. Thủ tướng Ấn Độ ngay lập tức từ chối, vì Tổng tham mưu trưởng quân đội Pakistan Munir cũng đang được tiếp đón tại đó. Modi lo ngại Trump sẽ sắp xếp cho ông bắt tay công khai với vị tướng Pakistan, điều sẽ gây tổn hại cho uy tín của ông trong nước.

Vẫn theo NYT, Modi đã bay thẳng từ Canada về Ấn Độ, và vào ngày 17-6, đã có cuộc điện đàm với Trump. Tổng thống Mỹ một lần nữa kể với Modi về việc ông đã đạt được thỏa thuận ngừng bắn ở Kashmir như thế nào, và ám chỉ để tỏ lòng biết ơn, sẽ không tệ nếu Ấn Độ đề cử ông cho giải Nobel hòa bình. 

Modi đã lịch sự nhưng kiên quyết trả lời rằng thỏa thuận ngừng bắn đã được Ấn Độ và Pakistan ký kết mà không có sự trung gian của Hoa Kỳ, và không đề cập gì về giải Nobel. Sau đó, Trump và Modi không còn liên lạc với nhau nữa.

Tất cả các yêu cầu điện đàm sau đó của Hoa Kỳ đều bị Ấn Độ từ chối. Các nguồn tin của NYT tin chắc chính vấn đề Pakistan, chứ không phải Nga, đã làm phức tạp thêm mối quan hệ Modi - Trump, dù họ vốn khá thân thiết trong nhiệm kỳ đầu của tổng thống Mỹ. 

Tuần này, lần đầu tiên sau 7 năm, Modi đã bay đến Trung Quốc để gặp Tập Cận Bình và Vladimir Putin. Trong khi đó, Trump có thể hủy bỏ việc tham dự hội nghị thượng đỉnh QUAD (gồm Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản và Úc), dự kiến tổ chức trong năm nay tại Ấn Độ.

Trong khi quan hệ Ấn - Mỹ xấu đi, bất hòa về vấn đề biên giới Ấn - Trung đang được dàn xếp. Bắc Kinh và New Delhi từ lâu đã tranh chấp quyền sở hữu vùng lãnh thổ rộng gần 60.000km2 ở đông bắc Ấn Độ. 

Năm 1962, tranh chấp leo thang thành xung đột vũ trang, kết thúc bằng việc phía Trung Quốc thiết lập quyền kiểm soát với vùng lãnh thổ này. Kể từ đó, căng thẳng thường bùng lên, như nhiều cuộc đụng độ chết người đã xảy ra vào tháng 5 và 6-2020.

Trong bối cảnh đó, các diễn đàn đa phương như RIC có thể trở thành nền tảng để cải thiện quan hệ song phương. Cuộc gặp đầu tiên kể từ năm 2020 giữa hai ông Tập và Modi đã diễn ra tại một diễn đàn như vậy, hội nghị thượng đỉnh BRICS ở Kazan (Nga), nơi họ nhất trí rút quân và duy trì hòa bình ở biên giới.

Cân nhắc của ông Modi

Dù vậy, việc Ấn Độ đẩy quan hệ với Mỹ đến chỗ đổ vỡ cũng khó xảy ra. Theo nhà bình luận Ấn Độ Abhijit Majumder, Delhi đã khôn ngoan lựa chọn câu giờ, cân nhắc và hành động vì lợi ích tốt nhất của mình. 

Cổng thông tin Ấn Độ News18 thì bình luận chiến thuật của Delhi hiện là "đu dây" giữa hai khối QUAD và RIC. Vấn đề là ý tưởng cốt lõi của QUAD là kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc ở Ấn Độ Dương. 

Nếu thật sự tham gia RIC, Ấn Độ có nguy cơ đối mặt với xung đột lợi ích gay gắt. Nga và Trung Quốc đang muốn Ấn Độ tách khỏi Mỹ, nhưng Delhi có lẽ chưa sẵn sàng cho điều đó. Hơn nữa, quan hệ thân thiết Trung Quốc - Pakistan là một vấn đề khác mà ông Modi không thể bỏ qua.

Nhưng RIC, vẫn theo các nhà phân tích Ấn Độ, cũng có những điểm tích cực nếu ba nền kinh tế và quân sự hùng mạnh hợp tác với nhau, họ có thể dễ dàng cạnh tranh với NATO. 

Gần đây, Tổng thư ký NATO Mark Rutte đã đe dọa trừng phạt Ấn Độ và Trung Quốc nếu tiếp tục mua dầu của Nga, dù "không hề thấy có gì mỉa mai khi Liên minh châu Âu đã mua 22 tỉ đô la dầu của Nga trong một năm và chỉ gửi 19 tỉ đô la viện trợ cho Ukraine", News18 viết.

Hơn nữa, hai quốc gia đông dân nhất thế giới tạo nên một nguồn nhân lực dồi dào và thị trường nội địa rộng lớn, để RIC hoạt động như một vùng đệm chống lại các chính sách thất thường của ông Trump như thuế quan. Mỹ cũng lo ngại RIC và BRICS lớn hơn, có thể thách thức sự bá chủ của đồng đô la.

"Những điểm tích cực nghe có vẻ viển vông, nhưng RIC chắc chắn đáng để cân nhắc kỹ lưỡng. Nếu Ấn Độ có thể thuyết phục Mỹ và châu Âu rằng hợp tác với các đối thủ không đồng nghĩa với thù địch, và thị trường khổng lồ cùng nguồn nhân lực dồi dào của họ luôn sẵn sàng cho thương mại và tăng trưởng chung, thì họ có thể thực hiện được điều gần như bất khả thi này", News18 kết luận.■