Tai biến sau tiêm vaccine COVID-19: Có cơ chế nhưng không dễ được bồi thường

 Bù đắp tổn thương

Bà Somkit Punnasiri, ở tỉnh Ayutthaya, Thái Lan, có người chị 70 tuổi chết ngày 13-7 sau khi tiêm vaccine COVID-19. Cán bộ y tế địa phương đến chia buồn và giúp bà Punnasiri điền vào giấy tờ yêu cầu bồi thường. Ngày 8-8, bà nhận số tiền bồi thường 400.000 baht, thủ tục yêu cầu bồi thường rất đơn giản.

Đến ngày 28-9, theo báo Bangkok Post, Thái Lan có tổng cộng 464 người chết hoặc tổn thương nặng và vĩnh viễn do tiêm vaccine COVID-19 đã được đền bù qua chương trình bồi thường không cần khởi kiện ở Thái Lan. 

Có ba mức bồi thường: phải chữa trị liên tục bồi thường tối đa 100.000 baht (68,5 triệu đồng)/trường hợp, bị tàn tật một phần sau tiêm vaccine COVID-19 là 240.000 baht (164 triệu đồng)/trường hợp, bồi thường 400.000 baht (273,7 triệu đồng) cho trường hợp bị tử vong hoặc thương tật vĩnh viễn. 

Chương trình triển khai từ tháng 5-2021 và đã có 3.626/4.065 yêu cầu bồi thường được Văn phòng An ninh y tế quốc gia Thái Lan phê duyệt. 230,79 triệu baht đã chi trả, trong đó có 464 trường hợp tử vong và bị tàn tật sau tiêm. 

Hầu hết các quốc gia trên thế giới đã ký thỏa thuận bảo vệ các công ty bán vaccine khỏi các khiếu nại về trách nhiệm sản phẩm. Ở châu Á, Singapore, Úc, Malaysia... đều có chương trình hỗ trợ tài chính hay quỹ bồi thường cho người bị những tác dụng phụ nghiêm trọng của vaccine. 

Tháng 3-2021, Malaysia cho biết đã lập quỹ bồi thường trị giá 2,4 triệu USD để hỗ trợ cho trường hợp mắc các biến chứng nghiêm trọng sau khi tiêm vaccine COVID-19. 

Người phải nằm viện do phản ứng sau tiêm sẽ được hỗ trợ 50.000 ringgit (tương đương 12.171 USD), nếu bị thương tật vĩnh viễn hay chết, họ được bồi thường gấp 10 lần, là 500.000 ringgit.

Úc vừa thiết lập cơ chế yêu cầu bồi thường cho các cá nhân bị “ảnh hưởng từ vừa đến nặng” sau khi tiêm các vaccine COVID-19 được cơ quan chức năng phê duyệt là Pfizer, AstraZeneca, Janssen-Cilag, Moderna (sản xuất tại Úc). 

Quy trình chỉ yêu cầu cung cấp các giấy tờ chứng minh thiệt hại, không phải qua kiện tụng. Với yêu cầu bồi thường dưới 20.000 USD, người dân sẽ nhận được chi phí thương tật do vaccine với điều kiện phải nhập viện ít nhất 1 đêm.

Các giấy tờ gồm hồ sơ y tế chứng minh bản chất của tai biến liên quan vaccine COVID-19, bằng chứng nhập viện, bị thiệt hại thu nhập và chi phí y tế.

Với yêu cầu bồi thường có giá trị cao, việc chứng minh phức tạp hơn. Hiện các điều kiện về giấy tờ với các yêu cầu bồi thường trên 20.000 USD, bồi thường người tử vong đang hoàn thiện, chưa được công bố. 

Tại Úc, các tác dụng phụ được ghi nhận của vaccine COVID-19 bao gồm tai biến huyết khối giảm tiểu cầu liên quan đến vaccine AstraZeneca, viêm cơ tim và viêm màng ngoài tim liên quan đến Pfizer. Người yêu cầu bồi thường cũng có thể khởi kiện.

 

 Đòi bồi thường không dễ

Ông Kurt Weideling, sống ở Winchester, Anh, mất vợ là Nicola hồi tháng 5-2021. Bà là một trong số rất ít người bị biến chứng đông máu hiếm gặp sau khi tiêm vaccine AstraZeneca. 

Bà bị đau đầu dữ dội, cổ tay xuất hiện những vết bầm kỳ lạ phải nhập viện. Trải qua 2 lần phẫu thuật, bà vẫn tử vong. Hè năm nay, ông Weideling bắt đầu các thủ tục đòi tiền bồi thường với Chương trình chi trả sự cố vaccine của Chính phủ Vương quốc Anh. 

Chương trình thành lập từ năm 1979 và đảm bảo bồi thường cho gia đình của những người bị tàn tật nặng do tiêm vaccine, được miễn thuế trị giá 120.000 bảng (3,75 tỉ đồng). 

Ông Weideling đánh giá quy trình nộp đơn rất cứng nhắc và lỗi thời. Sau khi nộp hồ sơ, ông không được thông báo, không thể theo dõi hồ sơ. Đài BBC cho biết thủ tục phức tạp và nhiều người thuê luật sư để hỗ trợ họ.

Tại Mỹ, việc đòi bồi thường do thương tật và tử vong sau khi tiêm vaccine COVID-19 thuộc hàng “trần ai khoai củ”. Nhiều công ty luật đăng công khai trên trang web về những gian nan của việc đòi bồi thường do hậu quả của tiêm vaccine và không khuyến khích khách hàng khởi kiện. 

Công ty Maglio Christopher & Toale viết: “Luật sư của chúng tôi không thể làm gì nhiều để hỗ trợ bạn”. Các luật sư cho biết vaccine COVID-19 quá mới nên hầu như không có nghiên cứu chính xác nào về nguyên nhân gây thương tật để trích dẫn và quy trình xử lý các yêu cầu bồi thường liên quan đến COVID khá phức tạp.

Trong nhiều thập niên, các nhà sản xuất vaccine được bảo vệ khỏi các vụ kiện trách nhiệm sản phẩm nhờ Đạo luật quốc gia về thương tật do vaccine cho trẻ em năm 1986. Đạo luật này được thông qua sau khi các công ty dược phẩm bị các vụ kiện về bệnh não do vaccine ho gà và đe dọa từ bỏ sản xuất vaccine bạch hầu, ho gà và uốn ván (DPT). 

Theo luật năm 1986, những người bị tổn thương do vaccine DPT, viêm gan, cúm và các vaccine phổ thông khác có thể đưa trường hợp của họ ra một tòa án đặc biệt, gọi là “tòa án vaccine”.

Các khoản bồi thường, được tài trợ từ tiền thuế 75 xu (chưa đến 1 USD)/mỗi liều vaccine. Những năm qua, chương trình này đã trả hơn 4 tỉ USD cho những người yêu cầu bồi thường.

Tuy nhiên, hiện các yêu cầu bồi thường với vaccine COVID-19 tại Mỹ được xử lý theo chương trình riêng và tiền bồi thường ít hơn. Thiệt hại thu nhập được trả tối đa 50.000 USD/năm và cho các khoản chi phí y tế nạn nhân tự trả. Nếu tử vong, người thừa kế được nhận tối đa 370.376 USD. 

Nhìn chung, cơ chế bồi thường này kém ưu việt so với mô hình Tòa án vaccine đang có sẵn. Theo Hãng tin Reuters ngày 20-10, hơn 1.300 đơn đòi bồi thường tổn thương sau khi tiêm vaccine COVID-19 đang chờ giải quyết ở Mỹ và chỉ có 2 trường hợp được bồi thường.

Một trường hợp liên quan đến sưng lưỡi và cổ họng, trường hợp còn lại bị đau vai kéo dài. Cả hai trường hợp, chính phủ đều yêu cầu người đòi bồi thường phải chứng minh các tổn thương là kết quả trực tiếp của việc tiêm vaccine COVID-19.

Chị Jessica McFadden, 44 tuổi, bị đông máu đe dọa tính mạng sau khi tiêm vaccine COVID-19 của Johnson & Johnson vào tháng 4-2021. Nhưng chị không lạc quan về khả năng được nhận bồi thường cho những mất mát của mình. 

Chị cho biết mình hoàn toàn khỏe mạnh trước khi tiêm nhưng đã trải qua hai cuộc phẫu thuật cấp cứu để loại bỏ các cục máu đông lớn trong phổi, tim và chân trái. Chị nằm viện 9 ngày, tốn 489.153 USD. Dù bảo hiểm chi trả phần lớn, chị ước tính mình phải bù khoảng 7.000 USD.

Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ tháng 5-2021 cho biết trong số 8,7 triệu người đã được tiêm vaccine Johnson & Johnson có 28 người bị biến chứng huyết khối giảm tiểu cầu và có một “mối liên hệ nhân quả hợp lý” giữa vaccine và các cục máu đông. 

Tuy nhiên, để cầm tiền bồi thường trong tay, việc chứng minh thương tật là một thách thức. Renée Gentry, giám đốc phòng tố tụng thương tật do vaccine tại Trường Luật Đại học George Washington, mỉa mai khi trả lời Reuters: người yêu cầu bồi thường do vaccine COVID-19 có hai quyền: “có quyền nộp đơn và có quyền thua”.

Để vaccine COVID-19 được hưởng cơ chế tòa án vaccine tại Mỹ, Cơ quan Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ đã khuyến nghị tiêm vaccine COVID-19 cho trẻ em. 

Sau đó, Quốc hội Mỹ sẽ phải thông qua luật bổ sung mức thuế 75 xu với mỗi liều vaccine COVID-19 được cung cấp. Rất nhiều người Mỹ hy vọng việc phê duyệt vaccine cho trẻ em sẽ giúp có được cơ chế bồi thường thỏa đáng hơn.

Ngoài ra, việc chính quyền của Tổng thống Joe Biden yêu cầu các công ty có từ 100 nhân viên trở lên có biện pháp buộc người lao động phải tiêm vaccine cũng đặt ra vấn đề bồi thường cho một số ít người không may mắn bị các tác dụng phụ nghiêm trọng do vaccine. 