​Thị trường gạo trước ngã ba đường

NGUYỄN ĐÌNH BÍCH 30/06/2015 21:06 GMT+7

Theo dự báo của Ngân hàng Thế giới (WB) và Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), những năm sắp tới tình hình thị trường gạo sẽ khó khăn hơn. Thế nhưng, cũng có thể tất cả sẽ “quay ngoắt 180°” nếu những dự báo về El Nino trở thành hiện thực, cộng với việc Thái Lan ồ ạt xả kho gạo dự trữ...

Xuất khẩu gạo sang Philippines (ảnh chụp tại Cảng Sài Gòn, TP.HCM) - Ảnh: HOÀNG THẠCH VÂN

SỐT LẠNH CHU KỲ?

Trước hết, dự báo dài hạn về thị trường hàng hóa thế giới đến năm 2025 của WB tháng 4 vừa qua cho thấy giá gạo thế giới (gạo 5% tấm, FOB, Bangkok) năm nay sẽ tiếp tục giảm chỉ còn 415 USD/tấn, xu thế này còn tiếp diễn đến năm 2025 và chạm đáy với 380 USD/tấn. Ảm đạm hơn, trong dự báo vừa được công bố vào cuối tháng 5 vừa rồi, IMF cho rằng giá gạo thế giới năm nay sẽ tiếp tục giảm mạnh xuống còn 390 USD/tấn, rồi 335 USD/tấn trong năm 2016 và “yên vị” ở mức này cho tới năm 2020.

Hai định chế tài chính quốc tế này đều có chung nhận định về xu thế giảm mạnh của giá gạo thế giới ít nhất là cho tới cuối thập kỷ này. Nguyên nhân chủ yếu sau đây: Thứ nhất, giá gạo thế giới trong những năm trước quá cao trở thành nguồn động lực mạnh mẽ thúc đẩy sản xuất lúa gạo, và đến lượt nó, sản lượng tăng mạnh lại trở thành áp lực ngày càng mạnh nén giá gạo thế giới giảm.

Số liệu thống kê của FAO cho thấy giá bình quân mỗi tấn gạo trong sáu năm sốt nóng 2007-2012 đã đạt kỷ lục 592 USD, cao hơn gấp đôi so với 290 USD/tấn trong bảy năm liên tục sốt lạnh liền kề trước đó (2000-2006). Sản lượng gạo thế giới bình quân trong bảy năm 2000-2006 chỉ đạt 405 triệu tấn/năm, trong khi sáu năm 2007-2012 đạt 467 triệu tấn.

Thứ hai, thay vì giữ vai trò ổn định cán cân cung - cầu và giá cả, dự trữ gạo thế giới đầu tiên khiến nguy cơ thiếu gạo trở nên gay gắt hơn, sau đó là tình trạng thừa cung càng trầm trọng hơn. Do vậy, việc dự trữ đầu tiên là góp phần đẩy giá gạo tăng thêm, sau đó khiến giá gạo giảm mạnh. Theo thống kê của FAO, từ mức đỉnh 155-156 triệu tấn vào những năm cuối của thập niên 1990, dự trữ gạo thế giới đã giảm còn chưa tới 110 triệu tấn, còn mấy năm gần đây lại tăng rất mạnh và vượt ngưỡng 180 triệu tấn.

“KẺ NGÁNG ĐƯỜNG” EL NINO VÀ “TÒNG PHẠM”

Trong khi WB và IMF cả quyết rằng thị trường gạo thế giới bắt đầu cơn sốt lạnh chu kỳ như vậy thì cơ quan khí tượng của cả Hoa Kỳ, Nhật Bản và Úc lại đồng loạt tăng mức dự báo của họ về thời gian và hiệu ứng của El Nino, bắt nguồn từ sự tăng nhiệt độ bề mặt biển ở Thái Bình Dương.

Trung tâm Dự báo khí hậu Mỹ từng dự báo rằng có tới 80% khả năng El Nino sẽ kéo dài đến hết năm 2015, nhưng ngày 11-6 vừa qua đã nâng lên 85% và có thể kéo dài đến năm 2016. Theo cơ quan này, El Nino mang lại điều kiện khô hạn hơn đến Đông Nam Á, Ấn Độ và Úc, có thể ảnh hưởng không chỉ đến sản xuất lúa gạo mà cả những nông sản khác như dầu cọ, lúa mì, cao su, bông... Cơ quan Khí tượng Nhật Bản cũng dự báo El Nino có khả năng sẽ đạt mức như năm 2009, gây thiệt hại trên diện rộng cho các cây trồng ở châu Á và Úc. Còn Cục Khí tượng Úc cũng đưa ra dự báo tương tự.

Thế nhưng trên thực tế, giá gạo thế giới vẫn đang “vô cảm” trước những cảnh báo này. Bởi lẽ, giá chào tất cả các loại gạo xuất khẩu của các quốc gia châu Á trong tuần qua hoặc giữ ở mức thấp, hoặc vẫn tiếp tục tụt dốc nên đã thấp hơn các dự báo ảm đạm nói trên. Thực trạng này đương nhiên bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân quan trọng nhất chính là kho gạo dự trữ khổng lồ của Thái Lan sau cuộc bán đấu giá hơn 1 triệu tấn hồi giữa tháng 6 vẫn còn tới 15-16 triệu tấn, bằng 34,7-37% tổng khối lượng gạo xuất khẩu cả năm nay của thế giới.

Trong đó, điều bí ẩn nằm ở chỗ trong khối lượng gạo dự trữ khổng lồ này, bên cạnh 2 triệu tấn bị hỏng không thể dùng làm lương thực được nữa là 10 triệu tấn chất lượng thấp loại C, mà trong khoảng một tháng kiểm tra kỹ càng, các nhà quản lý sẽ phải quyết định bán với giá rất “mềm” để làm lương thực, hoặc cho các mục đích phi lương thực.

Rõ ràng một khi có tới 5-7 triệu tấn, thậm chí tối đa có thể lên tới cả chục triệu tấn gạo biến mất khỏi thị trường lương thực thế giới, áp lực thừa cung hầu như cũng tiêu tan, nguy cơ giá gạo thế giới tiếp tục bị ép xuống cũng không còn. Nếu cộng thêm El Nino làm giảm sản lượng vài ba triệu tấn, chắc chắn thị trường gạo thế giới sẽ xoay chiều.

Bình luận Xem thêm
Bình luận (0)
Xem thêm bình luận