"Thử lửa" dữ liệu quốc gia

TTCT - Vụ hỏa hoạn tại một trung tâm dữ liệu quốc gia ở Hàn Quốc khiến dịch vụ công tê liệt suốt nhiều tuần là lời cảnh báo về khả năng phục hồi của những cơ sở dữ liệu trọng yếu.

Ngày 26-9-2025, ngọn lửa bùng lên từ một pin lithium-ion gặp sự cố đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho một trung tâm dữ liệu thuộc Cơ quan thông tin tài nguyên quốc gia (NIRS) đặt tại thành phố Daejeon, miền trung Hàn Quốc.

Gần một tháng sau, The Korea Herald ngày 21-10 cho biết 424 trên tổng số 709 dịch vụ hành chính trực tuyến của chính phủ (gần 60%) bị gián đoạn bởi vụ cháy đã được khôi phục. Tính đến thời điểm đó, 32 trong số 40 dịch vụ "cấp độ 1" - tức các dịch vụ được xem là thiết yếu dựa trên mức độ ảnh hưởng và số lượng người dùng - đã phục hồi.

Bỏ tất cả trứng vào một giỏ

Theo báo The Chosun Daily, chính quyền Hàn Quốc xác nhận G-Drive (government drive - ổ cứng chính phủ), tức nền tảng đám mây của chính phủ dùng để lưu trữ tài liệu trực tuyến - đã bị thiêu rụi hoàn toàn trong vụ hỏa hoạn.

G-Drive được đưa vào hoạt động từ năm 2017 với mục đích giúp các công chức nhà nước dễ dàng chia sẻ tài liệu và tăng cường tính bảo mật. Mỗi công chức Hàn Quốc được cấp 30 gigabyte dung lượng để sử dụng trên G-Drive, và Bộ Nội vụ và An toàn (MOIS) vào thời điểm đó cũng ban hành hướng dẫn nêu rõ "tất cả tài liệu công việc không nên được lưu trữ trên máy tính văn phòng mà nên được lưu trữ trên G-Drive".

Cũng theo The Chosun Daily, tính đến tháng 8-2024 có khoảng 125.000 công chức nhà nước thuộc các bộ đang sử dụng G-Drive, với lượng dữ liệu được lưu trữ lên đến 858 terabyte, tương đương gần 449,5 tỉ tờ giấy A4.

Toàn bộ hệ thống G-Drive được lắp đặt ở tầng 5 của tòa nhà NIRS nơi xảy ra vụ cháy. G-Drive chỉ là một trong 96 hệ thống bị thiêu rụi hoàn toàn trong sự cố. Vấn đề nằm ở chỗ: khác với các "nạn nhân" kia, dữ liệu trên G-Drive hoàn toàn không có bản sao dự phòng.

Cơ hội khôi phục lượng dữ liệu đã mất trong đám cháy vì thế gần như bằng 0. "G-Drive không thể có hệ thống sao lưu do dung lượng lưu trữ lớn của nó. 95 hệ thống còn lại có dữ liệu sao lưu ở dạng trực tuyến hoặc ngoại tuyến" - một nguồn tin từ MOIS nói với The Chosun Daily.

Bộ Quản lý nhân sự Hàn Quốc - một trong những cơ quan có tỉ lệ sử dụng G-Drive cao nhất chính phủ - được đặt trong tình trạng khẩn cấp kể từ sau sự cố, với danh mục những dữ liệu bị mất có thể bao gồm tài liệu họp nội bộ, giấy tờ của Quốc hội, thông tin cá nhân của công chức, dữ liệu xác minh nhân sự và hồ sơ kỷ luật.

Nhân viên của bộ này đang tìm mọi cách để cứu lấy càng nhiều dữ liệu càng tốt, bao gồm tìm kiếm tài liệu làm việc được lưu trữ trong máy tính ở văn phòng, được gửi đi qua email, và trong những văn bản chính thức.

Ngay cả với những hệ thống có bản sao dự phòng, việc thất thoát dữ liệu cũng không thể tránh khỏi khi có đến 38% hệ thống chỉ được sao lưu mỗi tháng một lần. Một số hệ thống có lần sao lưu cuối cùng là vào ngày 31-8, nghĩa là toàn bộ lượng dữ liệu của cả tháng 9 có nguy cơ mất trắng và không thể phục hồi, theo MOIS.

Dư nhưng không thừa

Điều tra sơ bộ cho thấy vụ cháy trung tâm dữ liệu xuất phát từ sự cố pin lithium-ion xảy ra trong quá trình bảo dưỡng hệ thống. Cảnh sát Hàn Quốc đã bắt giữ 4 người, trong đó có các nhà thầu bảo trì, để điều tra xem liệu sơ suất trong công tác bảo dưỡng có phải là nguyên nhân chính dẫn đến vụ việc hay không.

Dù là hậu quả của thiếu trách nhiệm hay chỉ là sự cố ngoài ý muốn, việc một đám cháy tại một trung tâm dữ liệu duy nhất có thể làm gián đoạn hệ thống hành chính công của cả quốc gia trong nhiều tuần là điều khó chấp nhận được.

Trang Quasa.io đặt ra nhiều câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ: Tại sao hệ thống chữa cháy không hoạt động? Giao thức tự động ngắt hệ thống khi phát hiện khói sớm ở đâu? Và làm thế nào mà ở một quốc gia luôn tự hào về sự đổi mới sáng tạo lại tồn tại thành phần duy nhất có thể gây tê liệt toàn bộ hệ thống (single point of failure) trong một cơ sở do nhà nước quản lý?

Trong bất cứ bản thiết kế hệ thống công nghệ thông tin nào - dù là giáo trình nhập môn an ninh mạng hay kế hoạch phục hồi thảm họa của một doanh nghiệp thuộc nhóm Fortune 500 - một nguyên tắc vàng là sự dự phòng (redundancy), tức là lưu trữ bản sao dữ liệu dư thừa ở một vị trí khác so với trung tâm dữ liệu chính. Ít nhất là dữ liệu phải được sao lưu ở một tòa nhà khác (tốt hơn nữa là ở một thành phố khác có kết nối với lưới điện riêng biệt).

Điều này nhằm đảm bảo dù có một sự kiện mang tính chất thảm họa xảy ra ở một khu vực địa lý nào đó thì vẫn luôn có một bản sao dữ liệu không bị ảnh hưởng và sẵn sàng để thay thế chỉ trong vòng từ vài phút đến vài giờ. Nguyên tắc này đã không được áp dụng đối với dữ liệu G-Drive.

"Hàn Quốc, quê hương của Samsung và là quốc gia dẫn đầu toàn cầu về 5G và chất bán dẫn, đã xem viên ngọc quý chính phủ điện tử như một mối quan tâm thứ yếu. Hậu quả là những tổn thất không thể khắc phục trên khắp các lĩnh vực quan trọng" - Quasa.io bình luận.

Vụ hỏa hoạn thậm chí còn gây thiệt hại gián tiếp về con người. Theo trang tin địa phương The Dong-A Ilbo, một chuyên viên cấp cao tại Văn phòng đổi mới chính phủ số Hàn Quốc đã tử vong sau khi nhảy từ một tòa nhà, giữa lúc tham gia nỗ lực khôi phục dữ liệu sau đám cháy. Cảnh sát hiện đang điều tra xem liệu khối lượng công việc quá lớn có thể đã góp phần gây ra cái chết của ông hay không.

Ngày 23-10, tờ Korea JoongAng Daily cho biết 5 người liên quan đã bị khởi tố với cáo buộc vô ý gây ra hỏa hoạn do tắc trách nghề nghiệp, gồm một quan chức NIRS, một người từ công ty quản lý dự án và ba nhân viên từ các công ty xây dựng. Tổng cộng đã có 29 cá nhân bị thẩm vấn, bao gồm cả các quan chức cấp cao của NIRS.

Trong khi các nhà điều tra đang tìm hiểu nguyên nhân vụ cháy, sự chú ý cũng đang đổ dồn về vấn đề an toàn của pin lithium-ion được sử dụng trong hệ thống cung cấp điện liên tục (UPS) của các trung tâm dữ liệu.

Những điểm tương đồng với vụ cháy năm 2022 tại trung tâm dữ liệu của Công ty SK C&C ở Pangyo đang được đặt nghi vấn, khi cả hai sự cố đều liên quan đến loại pin dạng túi.

Theo trang Batteries News, loại pin này có ưu điểm là mật độ năng lượng cao và tản nhiệt hiệu quả, nhưng cũng dễ bị hư hỏng cơ học và "phồng" hơn, có thể dẫn đến nguy cơ hỏa hoạn.

Ngược lại, pin dạng lăng trụ - được bọc trong vỏ kim loại - có các tính năng an toàn như lỗ thông hơi áp suất và cầu chì giúp ngăn ngừa hiện tượng mất kiểm soát nhiệt. Dù không có loại pin nào là đảm bảo an toàn tuyệt đối, một số chuyên gia cho rằng những ưu điểm về cấu trúc và tính linh hoạt trong thiết kế khiến pin lăng trụ đáng tin cậy hơn, theo Batteries News.

Kẻ thù lửa mới của ngành cứu hỏa

Các trung tâm dữ liệu nói chung đều ẩn chứa nguy cơ hỏa hoạn tiềm tàng và tạo áp lực không nhỏ lên lực lượng cứu hỏa địa phương. Chẳng hạn, một sở cứu hỏa ở thị trấn Jerome, bang Ohio (Mỹ) đang ngày càng khó chịu với 2 trung tâm dữ liệu của Amazon mọc lên tại đây trong 4 năm qua.

Kể từ khi địa điểm đầu tiên được chính quyền địa phương phê duyệt vào năm 2021, lực lượng cứu hỏa đã xử lý tổng cộng 84 trường hợp khẩn cấp ở cả 2 cơ sở, tương đương khoảng 2 cuộc gọi khẩn cấp mỗi tháng, theo The Columbus Dispatch.

Thị trấn Jerome không phải trường hợp cá biệt: trong năm 2025, Amazon đang có 56 trung tâm dữ liệu được lên kế hoạch hoặc đang hoạt động trên khắp Ohio, một số trong số đó đang phải tạm dừng do vấp phải sự phản đối từ người dân địa phương, The Columbus Dispatch đưa tin hồi đầu năm nay.

Theo Hiệp hội lính cứu hỏa quốc tế (IAFF), phản ứng trước đám cháy trung tâm dữ liệu không thể giống với một vụ hỏa hoạn thông thường. Các trung tâm dữ liệu thường được đặt trong những tòa nhà đồ sộ có mặt bằng phức tạp, an ninh cao và chứa thiết bị có giá trị cao nhưng "ngại" nước. Đó là chưa kể hệ thống nguồn điện dự phòng sử dụng pin lithium-ion nguy hiểm.

"Phối hợp với nhân viên tòa nhà, sử dụng đúng chất chữa cháy, tránh thiết bị tích điện, khó khăn khi liên lạc bằng radio và các vấn đề liên quan đến pin lithium-ion là tất cả những điều lính cứu hỏa cần cân nhắc khi ứng phó với các trường hợp khẩn cấp tại các cơ sở này" - trang chủ của IAFF dẫn lời Jasen Dodson, một lính cứu hỏa đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển sổ tay hướng dẫn ứng phó với trung tâm dữ liệu cho tiểu bang North Virginia, nơi tập trung nhiều trung tâm dữ liệu nhất ở khu vực Bắc Mỹ.