Trợ giá xăng ở Malaysia: Miệng ăn núi lở

TTCT - Dân chúng Malaysia đang được hưởng lợi nhờ chính sách trợ giá nhiên liệu của Nhà nước, nhưng giá xăng rẻ không chỉ có màu hồng.

Là nước xuất khẩu hàng hóa thương phẩm, Malaysia cho tới giờ vẫn đảm bảo được an ninh lương thực, nhiên liệu và duy trì một mức lạm phát thấp, theo lời Bộ trưởng Tài chính Zafrul Aziz ở Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) Davos vừa diễn ra.

Tuy nhiên, năm nay, do giá cả toàn cầu tăng mạnh, khoản chi trợ giá của chính quyền nhiều khả năng sẽ phải tăng theo tương ứng. “Chúng tôi thường trợ giá ở mức 30 tỉ ringgit (6,8 tỉ USD), nhưng năm nay có thể phải tăng lên thành 71 tỉ”, ông Zafrul nói.

Chỉ một tỉ lệ nhỏ tiền ngân sách chi trợ giá xăng ở Malaysia đến tay những người nghèo nhất. Ảnh: The Star

Tiền trợ giá tương đương đầu tư phát triển

Lớn nhất trong đó là các khoản trợ giá nhiên liệu, vốn đã tăng phi mã trên thị trường thế giới. Vào tháng 4, chính quyền ước tính phí tổn trợ giá xăng dầu cả năm sẽ là 30 tỉ ringgit nhưng nay đã điều chỉnh lên thành 40 tỉ ringgit.

Để dễ hình dung, tổng mức đầu tư cho dự án đường vành đai 3 dài 51km cho thủ đô Kula Lumpur vừa được chính phủ thông qua và dự kiến đưa vào vận hành vào năm 2030 là 31 tỉ ringgit. Đồng nghĩa Malaysia chấp nhận “đốt” ít nhất là một tuyến vành đai 3 trong năm nay để giữ cho giá xăng thấp.

Ngoài phí tổn cực lớn, việc trợ giá cào bằng như hiện nay, tức duy trì xăng ở một mức giá cho tất cả mọi người, cũng bị chỉ trích là bất công.

Tính toán của Ngân hàng Negara Malaysia cho thấy hơn 42% lợi ích từ giá xăng được neo thấp hơn giá thị trường vào túi của 20% người có thu nhập cao nhất trong xã hội bởi họ sở hữu nhiều xe cá nhân hơn, đi lại nhiều hơn và có sức mua mạnh hơn.

Trong khi đó, chỉ 4% lợi ích từ trợ cấp thuộc về 20% người nghèo nhất, vốn cũng là những người cần hỗ trợ nhất trong bão giá.

Xăng RON95 ở Malaysia hiện có giá khoảng 2,05 ringgit/lít, thậm chí còn thấp hơn khoảng 62 cent so với giá xăng ở Saudi Arabia - nước xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới. Bên kia biên giới, chỉ cách một cây cầu, xăng ở nước láng giềng của Malaysia, Singapore, đang được bán với giá gần gấp đôi.

Đúng là nhờ giá xăng rẻ mà lạm phát ở Malaysia đang được kìm giữ ở mức 2,3% vào tháng 4, so với, nói ví dụ, 4,5% ở Hàn Quốc. Tuy nhiên, một khoản trợ cấp 71 tỉ ringgit là tương đương toàn bộ tổng chi cho đầu tư phát triển dự kiến của nước này trong năm 2022, 75 tỉ riggit, cũng là xấp xỉ 1/3 tổng thu ngân sách quốc gia.

“Nếu chính phủ vẫn duy trì mục tiêu thâm hụt ngân sách 6% GDP trong năm nay thì họ sẽ phải tính toán lại để bù đắp cho các khoản trợ giá” - Suhaimi Ilias, kinh tế gia trưởng ở Maybank Investment Banking Group, nói trên The Edge Malaysia.

Một đề xuất là chính phủ cần thay thế việc trợ giá cào bằng như hiện nay bằng trợ cấp có mục tiêu và thay vì đổ quá nhiều tiền vào trợ giá xăng dầu, cần nỗ lực hơn để chuyển giao các khoản tiền mặt tới đúng những đối tượng thực sự gặp khó khăn vì lạm phát.

Việc trợ giá xăng chia theo đối tượng - bao gồm đề xuất định giá hai hoặc ba cấp độ với giá nhiên liệu dựa trên công suất xe - được cho là quá rườm rà, không khả thi và có thể bất công theo một cách khác. Bởi thế, ông Suhaimi cho rằng cách tốt nhất là đưa tiền mặt cho những người cần.

“Việc Malaysia đã phải nhiều lần cố gắng điều chỉnh việc trợ giá năng lượng trong 15 năm qua cho thấy hệ thống hiện giờ đắt đỏ và không bền vững”, The Edge Malaysia bình luận.

Trang này cũng tính toán một mức tăng trần giá xăng RON95 thêm 20 xu ringgit có thể giúp chính phủ tiết kiệm được 3-4 tỉ ringgit để chuyển thẳng cho những hộ gia đình thu nhập thấp.

Khi các lợi ích xung đột

Frederic Neumann, kinh tế gia trưởng phụ trách châu Á của Ngân hàng HSBC, nhất trí rằng giới hoạch định chính sách ở Malaysia vẫn còn có thể nỗ lực hơn bởi lẽ nước này đang hưởng lợi từ việc xuất khẩu hàng hóa thương phẩm.

“Xác định mục tiêu trợ cấp tốt hơn sẽ giúp tiết kiệm chi tiêu và giải phóng các nguồn lực mà rốt cuộc sẽ giúp cho sự tăng trưởng dài hạn của Malaysia”, Neumann nói.

Câu chuyện trợ giá càng phức tạp khi tính đến động cơ kinh tế của các hãng phân phối xăng dầu và nhu cầu đi lại của dân chúng khi giá nhiên liệu rẻ. Hiệp hội Các nhà bán lẻ xăng dầu Malaysia nói nếu chính sách trợ giá có mục tiêu được thông qua thì doanh số của họ sẽ giảm mạnh.

Chủ tịch hiệp hội Khairul Annuar Abdul Aziz nói nhiều cây xăng sẽ phải đóng cửa nếu giá xăng tăng do họ buộc phải đảm bảo đủ số lượng xăng dầu bán ra thì mới có thể duy trì hoạt động.

Khairul cũng nói trợ giá có mục tiêu sẽ bất công với người dùng cuối cùng và gây trở ngại cho các hãng cung ứng, vốn vừa bắt đầu hồi phục sau đại dịch.

“Nếu giá tăng, chúng tôi có thể đối mặt viễn cảnh suy sụp về tài chính do doanh số giảm và chi phí tăng cao”. Khairul cũng cảnh báo các tín hiệu về việc ngưng trợ giá sẽ làm chi phí vận tải và lạm phát tăng theo.

Giám đốc điều hành Hiệp hội Người tiêu dùng Malaysia, T. Saravanan, cũng cảnh báo tương tự.

“Trong thời buổi lạm phát cao này, [trợ cấp có mục tiêu] sẽ phản tác dụng” - ông nói và cho biết những hộ gia đình tiêu dùng trung lưu Malaysia giờ cũng đang gặp nhiều khó khăn mà trước kia chỉ các hộ thu nhập thấp mới phải tính tới, như giá thực phẩm tăng.

Saravanan còn nêu ra những khó khăn với việc trợ cấp có mục tiêu:

“Cần sự minh bạch cả nơi người tiêu dùng và nhà cung ứng để triển khai các biện pháp đó. Hệ thống phải được thiết kế sao cho những nhóm thu nhập thấp thực sự nhận được trợ cấp. Một vấn đề lớn nữa là giấy tờ thủ tục khi nhận trợ cấp. Tôi hy vọng Nhà nước giảm bớt các loại thủ tục và không bắt người dân phải chạy vòng vòng”.■

Ở WEF, Bộ trưởng Zafrul nói Malaysia tự tin với mức dự báo tăng trưởng GDP năm nay là từ 5,3% tới 6,3%. Ông cũng thừa nhận tính chất chính trị của các quyết định như trợ giá nhiên liệu ở Malaysia.

“Kiếm đủ phiếu để sống sót qua ngày hôm nay là bản chất của chính trị” - Zafrul nói khi bàn về lạm phát thực phẩm và nhiên liệu, vấn đề sẽ được giới làm chính sách toàn cầu đặc biệt chú ý, “mà rất nhiều người trong họ là các chính trị gia”. Và những người đang tại vị “chịu áp lực lớn phải hành động nhanh chóng và mang lại kết quả rõ rệt để được tái cử”.