Từ tang chứng mại dâm đến hàng hóa thiết yếu

Làm thế nào mà một vật dụng nhỏ bé từng được coi là tang chứng bắt mại dâm, rất ngại được nói đến lại trở thành một loại hàng hóa thiết yếu đến độ cơ quan chức năng phải đăng đàn nói về chất lượng?

“80% bao cao su sử dụng tại VN hiện nay là người sử dụng mua. Mà mua thì khác hẳn với tặng, cho. Người ta mua tức là người ta có nhu cầu thật sự” - ông Mai Trung Sơn, phó giám đốc Trung tâm tư vấn và cung ứng dịch vụ dân số, Tổng cục Dân số và kế hoạch hóa gia đình, nói về hành trình của chiếc bao cao su vốn từng được coi là tang chứng của các vụ mua bán dâm.

Ông Sơn cẩn thận nói thêm: “Hầu hết người sử dụng hiện nay thích loại bao cao su có mùi thơm. Chúng tôi thường cung cấp cho họ loại bao cao su hương dâu, bạc hà hoặc hương cam”.

Quá khứ ngần ngại chưa xa

Cách đây 21 năm, năm 1993, ông Mai Trung Sơn kể 100% bao cao su sử dụng ở VN được phát miễn phí, nhưng người cần thì chẳng có mà người có thì nhiều khi chẳng dùng. Sau năm 1993, bao cao su mới bắt đầu được mua bán ở các hiệu thuốc, khởi đầu hành trình tiếp cận thị trường.

“Thế nhưng lúc đó người ta rất ngại nói đến bao cao su. Cha mẹ có dùng thì phải giấu giếm người nhà, giấu giếm con cái, coi bao cao su như cái gì đó gớm ghiếc, xấu hổ”- PGS.TS Chung Á, nguyên phó chủ nhiệm Ủy ban Quốc gia phòng chống AIDS VN, kể.

Theo ông Á, những năm 1994-1995, khi đi kiểm tra nhà hàng, khách sạn, ở đâu có bao cao su thì coi là có tang chứng, vật chứng của mua bán dâm. Có khi nghi nhà hàng có mại dâm, cơ quan chức năng còn lật cả bể phốt lên để tìm... bao cao su.

“Vấn đề là phải can thiệp giảm hại cho cộng đồng trong phòng chống HIV, bao cao su là một trong số các công cụ hữu ích, nhưng chương trình bao cao su làm rất vất vả. Đầu tiên chúng tôi phải tập huấn cho chính quyền và công an, nhưng phải chọn các địa phương mà mình quen thân với lãnh đạo để có cơ hội nói chuyện trước giúp họ hiểu.

Chúng tôi chọn TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng và Bình Định làm trước. Những người Việt chúng ta thường hỏi bạn bè, người quen thân về tình dục, chứ cha mẹ lại rất ngại dạy con về chuyện đó. Các bạn trẻ ra đời có rất ít kiến thức về an toàn tình dục, các cháu thấy xấu hổ khi bị bắt gặp trong túi có bao cao su”- ông Chung Á nói.

Một bước tiến dài

Trong số các biện pháp tránh thai hiện đang được áp dụng tại VN, tỉ lệ sử dụng bao cao su đang ở mức 13,7%. Đó đã là một bước tiến dài vì năm 1988, tỉ lệ này chỉ là 2,2%, năm 1994 là 6,2%, đến năm 2004 mới được 9,3%. Nhưng theo ông Sơn, tỉ lệ sử dụng bao cao su sẽ tiếp tục tăng do so với các biện pháp kế hoạch hóa gia đình và phòng chống HIV - bệnh tình dục khác, sử dụng bao cao su rất rẻ, loại bao cao su bán qua kênh tiếp thị xã hội hiện chỉ 400 đồng/chiếc.

“Các ông mua 100 chiếc dùng cả năm, các bên đều phấn khởi mà chỉ tốn có 40.000 đồng. Tôi muốn nói thêm rằng bao cao su rẻ không phải là chất lượng tồi, vì Nhà nước đã trợ giá đến 50% giá thành để tăng khả năng tiếp cận, đặc biệt với người dân nông thôn” - ông Sơn kể lại và cho biết kích cỡ bao cao su phổ biến nhất ở VN hiện nay là loại có độ dài 49mm (cộng trừ 2) và 52mm (cộng trừ 2), tương đương quốc tế. Tuy nhiên, sản phẩm dành riêng cho thiếu niên kích cỡ nhỏ hơn thì hầu như không có ở VN.

Chiếc bao cao su đã đi một hành trình rất dài và không hề dễ dàng tại VN để đến được một thành quả tích cực như vậy. Nhưng những người như ông Sơn, ông Chung Á vẫn rất băn khoăn về tỉ lệ nạo phá thai còn rất cao ở VN. Trên một diễn đàn mạng dành cho học sinh THPT, trong một lớp có 10 học sinh yêu nhau, cả lớp đều biết các bạn có quan hệ tình dục. Chỉ cha mẹ và cô giáo không biết do đã bị đứng ngoài câu chuyện.

“Tùy quan điểm có nên vẽ đường cho hươu chạy hay không, tôi thì coi bao cao su là hàng hóa thiết yếu. Các cháu yêu nhau thì cố gắng giữ gìn, nếu không ít nhất cũng phải biết hành vi an toàn, tránh nạo phá thai là tránh tổn thương cả tinh thần và thể xác sau này”- ông Sơn nói.