Tự theo dõi huyết áp sao cho đúng?

Tăng nơi này, giảm nơi khác

Có hai hiện tượng đặc trưng gây khó khăn cho điều trị tăng huyết áp là tăng huyết áp áo choàng trắng và tăng huyết áp giấu mặt. Tăng huyết áp áo choàng trắng là hiện tượng huyết áp của bệnh nhân tăng ở cơ sở y tế nhưng lại thấp ở nhà. Nhiều yếu tố khiến huyết áp tăng ở những nơi này như là căng thẳng, chờ đợi lâu, mệt mỏi, lo lắng…

Không hiếm những trường hợp thầy thuốc chỉnh liều thuốc huyết áp dựa vào trị số huyết áp đo tại phòng khám, nhưng liều thuốc đó lại khiến bệnh nhân tụt huyết áp tại nhà gây chóng mặt, choáng váng, thậm chí ngất. Ngược lại, tăng huyết áp giấu mặt là huyết áp đo tại phòng khám thì bình thường nhưng tại nhà thì cao, làm cho những lời than của bệnh nhân như chóng mặt, nhức đầu lại giống như... giả bộ đối với thầy thuốc.

Hiện tượng này thường gặp ở phụ nữ và những người có các yếu tố nguy cơ tim mạch như béo phì, rối loạn lipid máu, tăng đường huyết. Trong cả hai trường hợp, tự theo dõi huyết áp tại nhà giúp hóa giải nỗi khổ tâm không chỉ của bệnh nhân mà còn của thầy thuốc.

Máy đo huyết áp đồng hồ tuy phổ biến ở các cơ sở y tế nhưng sử dụng phức tạp đối với người bình thường, nên hiện nay máy điện tử được xem là dụng cụ thân thiện do độ chính xác cao, dễ thao tác, kết quả dễ đọc.

Tuy nhiên, cần chú ý chọn loại máy đã được thẩm định là sử dụng được trong theo dõi huyết áp tại nhà mà bạn có thể tham khảo tại trang web của Dabl Educational Trust (http://www.dableducational.org/sphygmomanometers/devices_2_sbpm.html#ArmTable) hoặc Hội Tăng huyết áp Anh (http://www.bhsoc.org//index.php?cID=246). Tham khảo ý kiến bác sĩ là điều cần thiết nếu muốn dùng một mẫu máy mình chưa rõ.

Đo ở khuỷu tay hay cổ tay?

Nên chọn loại máy đo ở khuỷu tay vì loại đo ở cổ tay cho kết quả kém chính xác. Chú ý chọn kích thước băng quấn phù hợp với kích thước cánh tay, nghĩa là phần bơm phồng được của băng quấn phải bao phủ ít nhất 80% chu vi cánh tay và băng quấn phải bao phủ ít nhất 2/3 khoảng cách từ khuỷu tay đến vai.

Bệnh nhân cần thao tác máy thuần thục trước khi bắt đầu dùng để theo dõi huyết áp. Sử dụng tay trái để đo huyết áp. Khi đo phải để cánh tay ngang mức tim, do đó có thể chọn một trong hai tư thế là nằm hoặc ngồi với cánh tay để trên mặt bàn ngang mức tim. Nên chọn tư thế ngồi thoải mái, bộc lộ vùng cánh tay đo (không xăn tay áo lên làm ôm siết vùng đo), ngồi tựa lưng, chân không bắt chéo. Luôn định vị trong tư thế thoải mái ít nhất năm phút, không nghĩ đến những chuyện căng thẳng trước khi đo.

Huyết áp bị ảnh hưởng bởi sự gắng sức, do đó tránh gắng sức về thể lực (dù chỉ ăn bữa cơm) hoặc tâm lý (vui hay buồn quá độ) và các loại thực phẩm kích thích như rượu bia, cà phê, thuốc lá 30 phút trước khi đo.

Một ngày thường đo hai lần, một lần vào buổi sáng khi ngủ dậy (trước khi uống thuốc, tập thể dục, ăn sáng) và một lần vào buổi chiều tối. Tránh đo khi bàng quang đang căng đầy vì dễ gây tăng huyết áp. Hằng ngày nên đo vào cùng thời điểm. Tuy nhiên, có thể đo huyết áp vào bất kỳ thời điểm nào có những triệu chứng nghi ngờ huyết áp tăng vọt như mệt mỏi, nhức đầu, chóng mặt, choáng váng, tê hoặc yếu ở chi, đau ngực. Về lâu dài, khi huyết áp đã ổn định, bạn có thể chỉ cần đo huyết áp vài ngày trong tháng.

Nên dùng một cuốn nhật ký huyết áp để ghi lại kết quả hằng ngày. Cuốn nhật ký giúp bệnh nhân lẫn thầy thuốc dễ dàng xem lại và so sánh kết quả, diễn tiến các trị số huyết áp trong một thời gian dài.

Bình thường, trị số huyết áp dao động trong ngày, cao vào buổi sáng và thấp hơn vào chiều tối. Huyết áp cao thành cơn, cao dai dẳng hoặc tăng vào chiều tối là những dấu hiệu cần được báo ngay cho thầy thuốc. Theo dõi huyết áp tại nhà không thay thế được việc đi khám bệnh, do đó không nên tự ý ngưng thuốc hoặc thay đổi chế độ ăn khi thấy huyết áp ổn định trong một thời gian dài. Nếu huyết áp được kiểm soát tốt, bệnh nhân có thể đi khám ít lần hơn.